2 не
2 не 2 не
XIX ғасырдың аяғында валенттік күштерінің белгілі бір бағыты болатыны ашылды. Бутлеров пен Вант-Гофф, Ле Бель еңбектері заттар молекуласынын. құрылысын танып білуге үлкен көмегін тигізді. Бірақ осыған қарамастан XIX ғасырда атомдардың молекулаға бірігу себебі және валенттіктің мазмұны әлі де белгісіз болып кала берді. Бұл сұрақтарға жауап тек біздіц ғасырымызда атом қүрылысы анықталғаннан кейін барып табылды. Қазіргі кездегі ұғымдар бойынша химиялык байланыс атомдардың сырткы электрондык каба.ттарының әсерлесуі нәтижесінде пайда болады демек, атомдарды байланыстыратын күштердің электрлік табиғаты_-6 ар деп есептеледі. (Химиялык байланыстыц үш түрі бар: коваленттік, иондық жэне металдык байланыс. Бұлардың ішіндегі ең жиі кездесетіні және ең негізгісі — коваленттік байланыс. /' Коваленттік байланыс. 1916 жылы американ ғалымы Льюис химиялық байланыстың электрондык теориясын ұсынды. Бұл теория бойынша екі атом бір-бірімен екеуіне де ортақ электрон жұбы (қосағы) аркылы байланысады. Льюис теориясы кысқаша былай тұжырымдалады. 1. Сыртқы кабатында 2 немесе 8 электроны бар инертті газдар химиялык жағынан ѳте инертті демек, мұндай газдардың электрондык қабаты өте тұракты. Атомдар молекула кұрып біріккенде ортақ электрон қосағын түзу арқылы өздерінің сыртқы қабаттарын инертті газдардікіндей етуге тырысады. 2. Химиялык байланыс әсерлесуші атомдардың екеуіне де ортак электрон жұбы аркылы жасалады. Бір электрон жұбын түзу үшІн эр атом бір-бір электронная жұмсайды. Бір не болмаса бірнеше электрон жұптары арқылы түзілетін химиялык байланыс ковал енттік байланыс деп аталады. Хлор жэне азот молекулаларынын түзілуін карастырайык. Атомнын, сырткы кабатындағы эр электронды бір нүктемен белгілеп, хлор жэне азот молекулаларының түзілуін мынадай схема түрінде кѳрсетуге болады. Хлор атомыньщ сырткы кабатында жеті электрон бар. Хлор молекуласы түзілгенде эр атом бір электроннан беріп, ортак бір электрон жұбы түзіледі. Сѳйтіп, молекуладагы эр атомныц сырткы кабаты инертті газдардікіндей оттекке (сегіз электрондык кабатка) айналады. Азот молекуласы түзілгенде үш ортак электрон косағы пайда болып, молекула кұрамындағы эрбір п о
азот атомынын, сыртқы кабаты сегіз электрондык кабатка айналады. Төменгі схемада Льюис теориясы бойынша су, аммиак жэне метан молекулаларының кұрылыстары келтірілген. ( н Су молекуласындағы оттек атомы сегіз электрондык қабатпен, ал сутек атомдары инертті газ гелий атомы тэрізді екі электрондык қабатпен коршалған. Аммиак жэне метан молекулаларының құрамындағы сутек атомдары да екі электрондык қабатпен қоршалған. Оттек — екі валентті элемент, ортак электрон жұбын түзуге екі электронын жұмсайды. Сутек — бір валентті элемент, ортак электрон жұбын түзуге бір электрон жұмсайды. Демек, Льюис теориясы бойынша атомнын валенттігі ортак электрон жүп түзуге берген электрон санымен аныкталады. Льюис теориясы жарык кѳрген кезде электронный, толкындык қасиеттері элі белгісіз болатын. Электронный, екі жактылығы кванттык механикада ескеріледі. Сондыктан химиялык байланыстыц қазіргі кездегі теориясы кванттық механикаға негізделген, олар валенттік теориясы деп те аталады. Кез келген валенттілік теориясы мынадай мәселелерді түсіндіре білуі кажет: 1. Не себептен атомдар молекула түзеді Атомдарды байланыстыратын күштердің табиғаты қандай 2. Неліктен атомдар белгілі бір қатынас бойынша ғана қосылысады Мысалы, көміртек пен сутек СН4 молекуласын түзіп, ал СН5 не болмаса СН6 деген молекулаларды түзбейді Бұл сұракты басқаша былай коюга да болады: валенттік күштерінің қанығу себебі неде 3. Молекуланың кецістіктегі пішіні кандай Мысалы, не себептен СО2 молекуласыныц құрылысы түзу сызыкты, ал Н2О молекуласыныц құрылысы бұрышты болып келеді Льюис теориясы аталған мәселелерді толык түсіндіре алмады. Бұл сүрақтар кванттык механика пайда болғаннан кейін барып шешілді. Қазіргі кезде коваленттік байланысты кванттык механика тұргысынан қарастыратын екі әдіс (теория) бар: валенттік байланыс (ВБ) жэне молекулалык орбитальдар (МО) ә д і с т е р і. Валенттік байланыс теориясын 1927 жылы неміс ғалымдары Гайтлер мен Лондан ұсынып, одан әрі 1930 жылдары американ ғалымдары Слэтар мен Полинг дамытты. Молекулалык орбитальдар әдісін ұсынып және оны дамытуда Гунд (Германия) пен Маликен (АҚШ) ецбектерінің мәні үлкен болды. ill
- Page 62 and 63: 0,12 0,14 0,16 0,18 0,200,22 0,24 0
- Page 64 and 65: Электронный, қозға
- Page 66 and 67: 2 л ■е\ • е 2 1 Ѵп = -г
- Page 68 and 69: - " П — о о -13,5 эВ г п=8
- Page 70 and 71: Рентгенография қаз
- Page 72 and 73: Е / / е>Е ( э н е р г и я
- Page 74 and 75: 13-сурет. Д иф ракция
- Page 76 and 77: тесінде электрон 1
- Page 78 and 79: z 15-сурет. s, p, d элект
- Page 80 and 81: кабаттары мен қатп
- Page 82 and 83: тронның басқаларда
- Page 84 and 85: принципін колдана
- Page 86 and 87: І7 Rb £ К 1 L 1 М 1 - " 5S 38 S
- Page 88 and 89: 8 , 0 iS22S22p‘‘ 10. Ne 1ss2ss2
- Page 90 and 91: Li Na К Rb сілтілік мет
- Page 92 and 93: р е а к ц и я ғ а б ұ л
- Page 94 and 95: Д . И . М е н д е л е е
- Page 96 and 97: г е н : I B — V I I I B . Б
- Page 98 and 99: ц е н т р л е р і н і ң
- Page 100 and 101: т е р д і н , х и м и я
- Page 102 and 103: 3 . Э л е к т р о н д ы
- Page 104 and 105: Б і р і н ш і т о п т а
- Page 106 and 107: 17-к.есте К ей б ір э
- Page 108 and 109: н е 1 - д е н 7 - г е д е
- Page 110 and 111: П е р и о д т ы қ с и с
- Page 114 and 115: В а л е н т т і к б а й
- Page 116 and 117: м о л е к у л а т ү з г
- Page 118 and 119: Қ о з ғ а н к ү й д е г
- Page 120 and 121: VI негізгі топшадағ
- Page 122 and 123: 27-сурет. А м м иак м
- Page 124 and 125: т е н , э н е р г и я л
- Page 126 and 127: ( S + P x + P „ ) ЗІ-сурет
- Page 128 and 129: 35-сурет. а) ж а з ы қ
- Page 130 and 131: п а й д а л а н ы л м а
- Page 132 and 133: §6. КОВАЛЕНТТІК БАЙ
- Page 134 and 135: ^ ғ ков = = 130 ,9 + „1 5 4 =
- Page 136 and 137: о р б и т а л ь д а р ы
- Page 138 and 139: 1 ) Ж а к ь ш д а с у ш
- Page 140 and 141: ө з а р а б ү р к е с у
- Page 142 and 143: 41-сурет. Н2+ ионында
- Page 144 and 145: Б ұ л ф о р м у л а б о
- Page 146 and 147: С о н ы м е н , е к і н
- Page 148 and 149: 0 2 ғ2 Ne2 , So с. Vx — — f t
- Page 150 and 151: тартылысып, иондық
- Page 152 and 153: сиякты хлор ионы на
- Page 154 and 155: Кейбір қосылыстард
- Page 156 and 157: молекуладан С12 тұр
- Page 158 and 159: ныстарының диполь
- Page 160 and 161: машылыктары бар. Бі
азот атомынын, сыртқы кабаты сегіз электрондык кабатка<br />
айналады.<br />
Төменгі схемада Льюис теориясы бойынша су, аммиак жэне<br />
метан молекулаларының кұрылыстары келтірілген.<br />
( н<br />
Су молекуласындағы оттек атомы сегіз электрондык қабатпен,<br />
ал сутек атомдары инертті газ гелий атомы тэрізді екі<br />
электрондык қабатпен коршалған. Аммиак жэне метан молекулаларының<br />
құрамындағы сутек атомдары да екі электрондык<br />
қабатпен қоршалған.<br />
Оттек — екі валентті элемент, ортак электрон жұбын түзуге<br />
екі электронын жұмсайды. Сутек — бір валентті элемент, ортак<br />
электрон жұбын түзуге бір электрон жұмсайды. Демек, Льюис<br />
теориясы бойынша атомнын валенттігі ортак электрон жүп түзуге<br />
берген электрон санымен аныкталады.<br />
Льюис теориясы жарык кѳрген кезде электронный, толкындык<br />
қасиеттері элі белгісіз болатын. Электронный, екі жактылығы<br />
кванттык механикада ескеріледі. Сондыктан химиялык байланыстыц<br />
қазіргі кездегі теориясы кванттық механикаға негізделген,<br />
олар валенттік теориясы деп те аталады.<br />
Кез келген валенттілік теориясы мынадай мәселелерді түсіндіре<br />
білуі кажет:<br />
1. Не себептен атомдар молекула түзеді Атомдарды байланыстыратын<br />
күштердің табиғаты қандай<br />
2. Неліктен атомдар белгілі бір қатынас бойынша ғана<br />
қосылысады Мысалы, көміртек пен сутек СН4 молекуласын<br />
түзіп, ал СН5 не болмаса СН6 деген молекулаларды түзбейді<br />
Бұл сұракты басқаша былай коюга да болады: валенттік күштерінің<br />
қанығу себебі неде<br />
3. Молекуланың кецістіктегі пішіні кандай Мысалы, не себептен<br />
СО2 молекуласыныц құрылысы түзу сызыкты, ал Н2О молекуласыныц<br />
құрылысы бұрышты болып келеді<br />
Льюис теориясы аталған мәселелерді толык түсіндіре алмады.<br />
Бұл сүрақтар кванттык механика пайда болғаннан кейін барып<br />
шешілді. Қазіргі кезде коваленттік байланысты кванттык механика<br />
тұргысынан қарастыратын екі әдіс (теория) бар: валенттік<br />
байланыс (ВБ) жэне молекулалык орбитальдар<br />
(МО) ә д і с т е р і. Валенттік байланыс теориясын 1927<br />
жылы неміс ғалымдары Гайтлер мен Лондан ұсынып, одан әрі<br />
1930 жылдары американ ғалымдары Слэтар мен Полинг дамытты.<br />
Молекулалык орбитальдар әдісін ұсынып және оны дамытуда<br />
Гунд (Германия) пен Маликен (АҚШ) ецбектерінің мәні үлкен<br />
болды.<br />
ill
Change language