99201-3

หน่วยที่ 3 

เคมีพื้นฐาน 

อาจารย์กรรณิการ์ ยิ้มนาค 

ชื่อ อาจารย์กรรณิการ์ ยิ ้มนาค 

วุฒิ วท.บ. (เคมีอุตสาหกรรม) สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า 

เจ้าคุณทหารลาดกระบัง 

วท.บ. (เทคโนโลยีการพิมพ์) มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช 

วท.ม. (บรรจุภัณฑ์) มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 

ต าแหน่ง อาจารย์ประจ าสาขาวิชาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 

มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช 

หน่วยที่เขียน หน่วยที ่ 3

่ 

3-2 วิทยาศาสตร์ส าหรับเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร 

แผนการสอนประจ าหน่วย 

ชุดวิชา 

วิทยาศาสตร์ส าหรับเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื ่อสาร 

หน่วยที่ 3 เคมีพื ้นฐาน 

ตอนที่ 

3.1 สารและสมบัติของสาร 

3.2 โครงสร้างเคมี 

3.3 ปฏิกิริยาเคมี 

แนวคิด 

1. การแบ่งประเภทของสารมีหลายวิธี แบ่งตามสถานะสารสามารถแบ่งได้เป็น ของแข็ง ของเหลว และแก๊ส 

หากแบ่งตามลักษณะของเนื ้อสารสามารถแบ่งได้เป็น สารเนื ้อเดียวและสารเนื ้อผสม สารแต่ละชนิดมี 

สมบัติเฉพาะตัว ถ้าการเปลี ่ยนแปลงของสารเกิดขึ ้นโดยสมบัติทางเคมีของสารยังคงเดิมเรียกว่า 

การเปลี ่ยนแปลงทางกายภาพ แต่ถ้าสมบัติทางเคมีของสารเปลี ่ยนแปลงไปเรียกว่า การเปลี ่ยนแปลง 

ทางเคมี เมื ่อมีการเปลี ่ยนแปลงของสารจะมีการเปลี ่ยนแปลงพลังงานควบคู่ไปด้วย 

2. อะตอมประกอบด้วยอนุภาคมูลฐานคือ โปรตอน อิเล็กตรอน และนิวตรอน การจัดเรียงอะตอมนั้นเรียง 

ตามโครงแบบอิเล็กตรอน ซึ ่งท าให้รู้ค่าเวเลนซ์อิเล็กตรอนของอะตอมที ่สอดคล้องกับการจัดหมวดหมู 

ของธาตุในตารางธาตุ และท าให้ทราบสมบัติและแนวโน้มของธาตุในตารางธาตุกับสมบัติของธาตุได้ และ 

จากการที ่ธาตุมารวมกันเป็นสารประกอบจะยึดเหนี ่ยวกันด้วยพันธะเคมีหลายชนิด ท าให้มีสมบัติของ 

สารประกอบแตกต่างกันไป 

3. การเกิดปฏิกิริยาเคมีที ่ส าคัญ ได้แก่ การเกิดปฏิกิริยากรดและเบส และปฏิกิริยาเคมีไฟฟ้า การศึกษา 

ตามทฤษฎีกรดและเบสท าให้ทราบถึงการแตกตัวของกรดคือโปรตอน และการแตกตัวของเบสคือ 

ไฮดรอกไซด์ จากการแตกตัวของกรดและเบส สามารถค านวณหาค่าคงที ่สมดุลหรือค่าความเข้มข้นได้ 

ซึ ่งท าให้ทราบค่าความเป็นกรดและเบสของสารละลายด้วยค่าพีเอช ส าหรับปฏิกิริยาเคมีไฟฟ้ าเป็น 

การศึกษาการเปลี ่ยนแปลงของเคมีเป็นพลังงานไฟฟ้ า ซึ ่งแบ่งเป็นเซลล์แกลวานิกและเซลล์อิเล็ก- 

โทรไลต์

เคมีพื ้นฐาน 3-3 

วัตถุประสงค์ 

1. จ าแนกและอธิบายประเภทของสาร สมบัติและการเปลี ่ยนแปลงของสาร และอธิบายพลังงานกับการ 

เปลี ่ยนแปลงของสารได้ 

2. ระบุองค์ประกอบและการจัดเรียงโครงแบบอิเล็กตรอนในอะตอมของสาร ความส าคัญของตารางธาตุ 

และอธิบายพันธะเคมีของแต่ละประเภทได้ 

3. อธิบายปฏิกิริยากรด-เบส บอกความส าคัญของกรด-เบสในชีวิตประจ าวัน อธิบายการเกิดเคมีไฟฟ้าและ 

บอกความส าคัญของเคมีไฟฟ้าในชีวิตประจ าวันได้ 

กิจกรรมระหว่างเรียน 

1. ท าแบบประเมินผลตนเองก่อนเรียนหน่วยที ่ 3 

2. ศึกษาเอกสารการสอนตอนที ่ 3.1-3.3 

3. ปฏิบัติกิจกรรมในเอกสารการสอน 

4. ฟังรายการสอนทางวิทยุกระจายเสียง (ถ้ามี) 

5. ชมรายการสอนทางวิทยุโทรทัศน์ (ถ้ามี) 

6. เข้ารับบริการสอนเสริม (ถ้ามี) 

7. ท าแบบประเมินผลตนเองหลังเรียนหน่วยที ่ 3 

สื่อการสอน 

1. เอกสารการสอน 

2. แบบฝึกปฏิบัติ 

3. ซีดีมัลติมีเดีย (ถ้ามี) 

4. รายการสอนทางวิทยุกระจายเสียง (ถ้ามี) 

5. รายการสอนทางวิทยุโทรทัศน์ (ถ้ามี) 

6. การสอนเสริม (ถ้ามี) 

การประเมินผล 

1. ประเมินผลจากแบบประเมินผลตนเองก่อนเรียนและหลังเรียน 

2. ประเมินผลจากกิจกรรมและแนวตอบท้ายเรื ่อง 

3. ประเมินผลจากการสอบไล่ประจ าภาคการศึกษา 

เมื่ออ่านแผนการสอนแล้ว ขอให้ท าแบบประเมินผลตนเองก่อนเรียน 

หน่วยที่ 3 ในแบบฝึ กปฏิบัติ แล้วจึงศึกษาเอกสารการสอนต่อไป


ตอนที่ 3.1 

สารและสมบัติของสาร 

โปรดอ่านหัวเรื ่อง แนวคิด และวัตถุประสงค์ของตอนที ่ 3.1 แล้วจึงศึกษารายละเอียดต่อไป 

หัวเรื่อง 



3.1.1 การจ าแนกสารและสมบัติของสาร 

3.1.2 พลังงานกับการเปลี ่ยนแปลงสาร 

1. สารโดยทั่วไปเมื ่อแบ่งประเภทตามสถานะแบ่งได้เป็น 3 สถานะคือ ของแข็ง ของเหลว และแก๊ส 

ซึ ่งมีแรงยึดเหนี ่ยวระหว่างอนุภาคของสารที ่แตกต่างกัน ส าหรับการแบ่งสารโดยใช้เนื ้อสารเป็น 

เกณฑ์ แบ่งได้เป็น 2 ประเภทคือสารเนื ้อเดียวและสารเนื ้อผสม โดยหากแบ่งตามสมบัติของสาร 

ซึ ่งเป็นลักษณะประจ าตัวของสารแบ่งได้เป็น 2 ประเภทคือ สมบัติและการเปลี ่ยนแปลงทาง 

กายภาพและสมบัติและการเปลี ่ยนแปลงทางเคมี 

2. พลังงานเคมี คือ พลังงานที ่ได้จากการเปลี ่ยนแปลงของสาร ซึ ่งพลังงานที ่ได้อาจอยู่ในรูปความ 

ร้อนของสารที ่มีการดูดกลืนพลังงานหรือคายพลังงานออกมา โดยพลังงานกับการเปลี ่ยนแปลง 

สารแบ่งออกเป็น 3 ประเภท คือ การเปลี ่ยนสถานะของสาร การละลายของสาร และการเกิด 

ปฏิกิริยาเคมี 

เมื ่อศึกษาตอนที ่ 3.1 จบแล้ว นักศึกษาสามารถ 

1. จ าแนกประเภทของสารตามสถานะได้ 

2. จ าแนกประเภทของสารตามเนื ้อสารได้ 

3. อธิบายสมบัติและการเปลี ่ยนแปลงสมบัติของสารทางกายภาพและเคมีได้ 

4. อธิบายพลังงานกับการเปลี ่ยนแปลงสารได้

้ 


เรื่องที่ 3.1.1 

การจ าแนกสารและสมบัติของสาร 

สสาร หมายถึง สิ ่งต่างๆ ที ่อยู่รอบตัว สามารถสัมผัสได้ด้วยประสาททั้งห้า มีมวล ปริมาตร ต้องการที ่อยู่ 

เช่น ดิน น ้า อากาศ คน สัตว์ พืช และสิ ่งของ เป็นต้น 

สาร หมายถึง สสารที ่ทราบสมบัติแน่นอน หรือเป็นการเฉพาะเจาะจงลงไปว่าเป็นสสารชนิดใด เช่น เงิน 

ทอง เหล็ก เกลือแกง เป็นต้น ดังนั้นในกรณีที ่น าสสารมาศึกษาจึงสามารถใช้ค าว่าสารแทนสสารได้ 

การจ าแนกสาร 

สารมีอยู่หลากหลายชนิด เพื ่อให้ง่ายต่อการศึกษาจึงมีการก าหนดเกณฑ์ในการจัดหมวดหมู ่หรือแบ่ง 

ประเภทของสาร ส่วนใหญ่นิยมแบ่งประเภทตามสมบัติของสาร เช่น สถานะ การน าไฟฟ้า จุดเดือด จุดหลอมเหลว 

ความเป็นโลหะ หรืออาจใช้สมบัติหลายอย่างรวมกันมาเป็นเกณฑ์ ทั้งนี ้จะใช้เกณฑ์ใดขึ ้นอยู่กับความเหมาะสมของสิ ่ง 

ที ่ต้องการศึกษา ส าหรับการจ าแนกประเภทของสารในที ่นี ้ขอใช้เกณฑ์การแบ่งประเภทของตามสถานะและลักษณะ 

เนื ้อสารดังนี 

1. การแบ่งประเภทตามสถานะของสาร แบ่งสารเป็น 3 สถานะคือ สารในสถานะของแข็ง ของเหลว และ 

แก๊ส สารในสถานะทั้งสามอาจเปลี ่ยนกลับไปมาระหว่างกันได้ เช่น การให้ความร้อนกับน ้าแข็งซึ ่งมีสถานะเป็น 

ของแข็ง เมื ่อน ้าแข็งได้รับความร้อนจนถึงจุดหลอมเหลวของน ้า น ้าแข็งจะหลอมละลายเปลี ่ยนสถานะจากของแข็ง 

เป็นน ้าซึ ่งอยู่ในสถานะของเหลว และเมื ่อเพิ ่มอุณหภูมิจนถึงจุดเดือดของน ้าจะเกิดการเปลี ่ยนสถานะจากของเหลว 

กลายเป็นไอน ้าในสถานะแก๊ส ในทางตรงกันข้ามถ้าลดอุณหภูมิของไอน ้าจะเกิดการควบแน่นกลับมาเป็นของเหลว 

และเมื ่อลดอุณหภูมิจนถึงจุดเยือกแข็งของน ้าจะกลับมาเป็นของแข็งได้อีก เมื ่อพิจารณาการยึดเหนี ่ยวและการ 

จัดเรียงอนุภาคภายในของสารดังแสดงในภาพที ่ 3.1 พบว่าสารในสถานะของแข็งจะมีอนุภาคที ่อยู่ชิดติดกัน มีแรงยึด 

เหนี ่ยวระหว่างอนุภาคมากกว่าสารในสถานะของเหลว ส่วนสารในสถานะแก๊สมีอนุภาคอยู่ห่างกันมากที ่สุด มีแรงยึด 

เหนี ่ยวระหว่างอนุภาคน้อยมากจนถือได้ว่าไม่มีแรงยึดเหนี ่ยวเลย และสามารถเคลื ่อนที ่ได้อย่างอิสระ


ที่มา: Chang Raymond and Overby Jason, 2011. 

ภาพที่ 3.1 ตัวอย่างการเปลี่ยนสถานะของน ้า 

ในปัจจุบันมีการแบ่งสถานะของสารเพิ ่มมาเป็นสถานะที ่ 4 คือพลาสมา เป็นสถานะที ่ยังไม่คุ้นเคยมากนัก 

เนื ่องจากส่วนใหญ่เป็นสถานะที ่ใช้ในการศึกษาค้นคว้าทางฟิสิกส์ โดยสถานะพลาสมาคือ แก๊สที ่มีสภาพเป็นไอออน 

เกิดจากการได้รับพลังงานที ่มากพอจนท าให้อิเล็กตรอนหลุดออกจากอะตอมเกิดเป็นไอออนบวกและลบ จึงเกิดประจุ 

ไฟฟ้าอิสระบนอะตอม ท าให้สถานะพลาสมามีสภาพน าไฟฟ้า 

แบบจ าลองอนุภาคของสารทั้ง 4 สถานะเมื ่อมีการให้พลังงานเพิ ่มขึ ้นแสดงดังภาพที ่ 3.2 

(ก) ของแข็ง (ข) ของเหลว (ค) แก๊ส (ง) พลาสมา 

ภาพที่ 3.2 แบบจ าลองอนุภาคของสารทั ้ง 4 สถานะเมื่อมีการให้พลังงานเพิ่มขึ้น

้ 


2. การแบ่งประเภทตามลักษณะเนื้อสาร เป็นการจ าแนกประเภทของสารโดยใช้ลักษณะเนื ้อสารและขนาด 

ของอนุภาคสารเป็นเกณฑ์ สามารถท าการจ าแนกเบื ้องต้นได้จากการสังเกตและการมองเห็นจากลักษณะทางกายภาพ 

เช่น พื ้นผิว สี สถานะของสาร เป็นต้น ซึ ่งแบ่งสารเป็น 2 ส่วน คือ สารเนื ้อเดียว (homogeneous mixture) และ 

สารเนื ้อผสม (heterogeneous mixture) ดังแสดงในภาพที ่ 3.3 

ภาพที่ 3.3 แสดงการแบ่งชนิดของสารตามเนื้อสาร 

2.1 สารเนื้อเดียว หมายถึง สารที ่มีสมบัติเหมือนกันตลอดทุกส่วน ซึ ่งอาจมีส่วนประกอบเป็นสาร 

เพียงชนิดเดียวหรือมากกว่าหนึ ่งชนิดผสมกันอยู่อย่างกลมกลืน และมองเห็นเป็นเนื ้อเดียวกัน พบได้ทั้ง 3 สถานะ 

ดังนี 

1) สารเนื ้อเดียวสถานะของแข็ง เช่น เหล็ก ทองค า ทองแดง หินปูน เกลือแกง เป็นต้น 

2) สารเนื ้อเดียวสถานะของเหลว เช่น น ้าเกลือ น ้าอัดลม น ้าเชื ่อม น ้านม เป็นต้น 

3) สารเนื ้อเดียวสถานะแก๊ส เช่น อากาศ แก๊สหุงต้ม แก๊สออกซิเจน เป็นต้น 

ซึ ่งเมื ่อแบ่งสารเนื ้อเดียวตามส่วนประกอบภายในสามารถแบ่งได้เป็น 2 ประเภท คือ 

(1) สารบริสุทธิ ์ หมายถึง สารเนื ้อเดียวที ่ประกอบด้วยสารเพียงชนิดเดียว ได้แก่ ธาตุ (element) 

และสารประกอบ (compound) 

ก. ธาตุ หมายถึง สารบริสุทธิ ์เนื ้อเดียวที ่ไม่สามารถแยกเป็นสารใหม่ต่อไปได้อีก เมื ่อแบ่ง 

ตามสมบัติทางกายภาพของธาตุสามารถแบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม คือ โลหะ กึ ่งโลหะ และอโลหะ โดยแต่ละประเภทมี 

สมบัติดังนี ้

้ 

่ 


- โลหะ ส่วนใหญ่มีสถานะเป็นของแข็งยกเว้นปรอทที ่มีสถานะเป็นของเหลว โลหะจะ 

มีผิวมันวาว สะท้อนแสงได้ดี เมื ่อตีแล้วจะเกิดเสียงดังกังวาน มีความเหนียว และสามารถตีแผ่เป็นเส้นหรือเป็นแผ่น 

ได้ จุดเดือดและจุดหลอมเหลวสูง เป็นตัวน าไฟฟ้าได้ดี ตัวอย่างโลหะ ได้แก่ เหล็ก สังกะสี โครเมียม เงิน ทองแดง 

เป็นต้น 

- อโลหะ เป็นธาตุที ่มีหลายสถานะทั้งสถานะของแข็ง ของเหลว และแก๊ส อโลหะที ่เป็น 

ของแข็งจะมีผิวด้าน เคาะแล้วไม่ดังกังวาน มีความเปราะ โดยส่วนใหญ่จะมีจุดเดือด จุดหลอมเหลวต ่า และไม่น า 

ไฟฟ้า ตัวอย่างอโลหะ ได้แก่ คาร์บอน ก ามะถัน โบรมีน ออกซิเจน เป็นต้น 

- กึ ่งโลหะ เป็นธาตุที ่มีสมบัติทั้งโลหะและอโลหะ มีอยู่เพียงไม่กี ่ชนิด ได้แก่ พลวง 

โบรอน ซิลิกอน และอาร์เซนิก ธาตุกึ ่งโลหะส่วนใหญ่จะมีความมันวาวและเป็นเงา เป็นสารกึ ่งตัวน า สามารถน าไฟฟ้า 

ได้บ้างที ่อุณหภูมิปกติ และน าไฟฟ้าได้มากขึ ้นเมื ่ออุณหภูมิสูงขึ ้น 

ข. สารประกอบ หมายถึง สารบริสุทธิ ์เนื ้อเดียวที ่ประกอบด้วยอะตอมของธาตุตั้งแต่ 2 

ชนิดขึ ้นไปมารวมกันด้วยพันธะเคมี หรือแรงยึดเหนี ่ยว เกิดเป็นสารชนิดใหม่ที ่มีสมบัติต่างจากสารเดิม และมี 

อัตราส่วนของธาตุที ่เป็นองค์ประกอบคงที ่เสมอ เช่น น ้า มีสูตรโมเลกุลเป็น H 2 O เกิดจากธาตุไฮโดรเจน (H) ซึ ่งติด 

ไฟ และธาตุออกซิเจน (O) ซึ ่งช่วยให้ไฟติด แต่เมื ่อรวมตัวกันด้วยอัตราส่วน H:O เป็น 2:1 จะกลายเป็นน ้าซึ ่งเป็น 

สารประกอบ สมบัติที ่ได้จะเปลี ่ยนไปจากเดิมคือกลายเป็นน ้าซึ ่งดับไฟได้ เป็นต้น 

(2) สารละลาย หมายถึง สารเนื ้อเดียวที ่ประกอบด้วยสารบริสุทธิ ์ตั้งแต่ 2 ชนิดขึ ้นไปมาผสมกัน 

โดยไม่จ าเป็นต้องมีอัตราส่วนที ่คงที ่ ประกอบไปด้วยส่วนประกอบที ่ส าคัญคือ ตัวท าละลาย (solvent) ซึ ่งเป็นสารที ่มี 

จ านวนมากกว่า และตัวถูกละลาย (solute) ซึ ่งเป็นสารที ่มีจ านวนน้อยกว่าและละลายอยู่ในตัวท าละลาย โดยสารที 

ละลายอยู่มีเส้นผ่าศูนย์กลางของอนุภาคน้อยกว่า 1 10 -7 เซนติเมตร จึงมองไม่เห็นการแยกตัวของสาร การรวมตัว 

ของสารละลายนั้นอาจอยู่ในรูปของแข็ง ของเหลวหรือแก๊ส ตัวอย่างเช่น น ้าเชื ่อมเป็นการน าน ้าตาลซึ ่งเป็นของแข็งมา 

ละลายในน ้าได้สถานะของสารละลายเป็นของเหลว หรือนากเป็นส่วนประกอบที ่เกิดจากทองค าและเงินที ่ละลายใน 

ทองแดงได้สถานะของสารละลายเป็นของแข็ง เป็นต้น 

2.2 สารเนื้อผสม คือ สารที ่มีลักษณะของเนื ้อสารไม่เป็นเนื ้อเดียวกัน เนื ้อสารในแต่ละส่วนมีสมบัติ 

ต่างกัน โดยสารที ่เป็นส่วนผสมแต่ละชนิดยังคงแสดงสมบัติของสารเดิม เนื ่องจากเป็นการรวมกันทางกายภาพไม่มี 

การเปลี ่ยนแปลงทางเคมีเกิดขึ ้น สารเนื ้อผสมมีทั้ง 3 สถานะ ดังนี 

1) สารเนื ้อผสมสถานะของแข็ง เช่น ทราย คอนกรีต ดิน เป็นต้น 

2) สารเนื ้อผสมสถานะของเหลว เช่น น ้าคลอง น ้าโคลน น ้าสลัด เป็นต้น 

3) สารเนื ้อผสมสถานะแก๊ส เช่น ฝุ ่นละอองในอากาศ ควัน เป็นต้น 

ซึ ่งการแบ่งสารเนื ้อผสมสามารถแบ่งตามขนาดของอนุภาคเป็นหลักได้ 2 ประเภทคือ 

(1) สารแขวนลอย (suspension) คือสารเนื ้อผสมที ่มีอนุภาคของแข็งซึ ่งมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 

ของอนุภาคสารใหญ่กว่า 1 10 -4 เซนติเมตร แขวนลอยอยู่ในตัวกลางที ่เป็นของเหลว ไม่รวมเป็นเนื ้อเดียวกัน 

สามารถมองเห็นสารผสมได้อย่างชัดเจน มีลักษณะขุ ่น เมื ่อตั้งทิ ้งไว้จะตกตะกอน ตัวอย่างเช่น น ้าคลอง น ้าโคลน 

น ้าแกงส้ม เป็นต้น


(2) คอลลอยด์ (colloid) เป็นสารเนื ้อผสมที ่ดูเหมือนจะเป็นเนื ้อเดียวกัน มีลักษณะขุ ่น 

ไม่ตกตะกอน ขนาดของอนุภาคสารมีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 10 -7 -10 -4 เซนติเมตร อนุภาคคอลลอยด์จะเกาะตัว 

กันใหญ่กว่าโมเลกุลแต่ไม่ใหญ่มากนัก คอลลอยด์ไม่ตกตะกอนเมื ่อวางทิ ้งไว้เพราะมีอนุภาคขนาดเล็กเคลื ่อนที ่แบบ 

ไม่เป็นระเบียบและไร้ทิศทาง วิ ่งชนกันตลอดเวลาเรียกว่าการเคลื ่อนที ่แบบบราวเนียน (Brownian movement) 

เมื ่อท าการส่องแสงผ่านสารคอลลอยด์จะเกิดการกระเจิงของแสง ท าให้มองเห็นล าแสงได้อย่างชัดเจนเรียกว่าปรากฏ- 

การณ์ทินดอลล์ (Tyndall effect) ดังแสดงในภาพที ่ 3.4 ซึ ่งค้นพบโดยนักวิทยาศาสตร์ชาวไอร์แลนด์ ชื ่อ จอนห์ 

ทินดอลล์ 

(ก) เปรียบเทียบผลที ่เกิดขึ ้นเมื ่อส่องแสงผ่านสารละลายและสารคอลลอยด์ 

(ข) เมื ่อแสงผ่านหมอก หรือฝุ ่นละอองในอากาศจะมองเห็นล าแสงอย่างชัดเจน 

ภาพที่ 3.4 ปรากฏการณ์ทินดอลล์ 

ที่มา ก: http://www.realmagick.com/tyndall-effect/ ค้นคืนเมื ่อ 10 ส.ค. 2555 

ที่มา ข: http://www.tech-faq.com/tyndall-effect.html และ 

http://www.maceducation.com/e-knowledge/2422210100/19_files/19-4.jpg 

ค้นคืนเมื ่อ 20 ก.ย. 2555


คอลลอยด์ประกอบด้วย 2 ส่วนคือ อนุภาคของสารที ่แพร่อยู่ในตัวกลางและตัวกลาง การแยกชนิดของ 

คอลลอยด์ตามสถานะของสารที ่แพร่อยู่ในตัวกลางและตัวกลาง แสดงในตารางที ่ 3.1 

ตารางที่ 3.1 การจ าแนกประเภทและตัวอย่างของคอลลอยด์ 

ชนิดของคอลลอยด์ 

แอโรโซล (aerosol) 

โซล (sol) 

สถานะของสารที่แพร่ 

อยู ่ในตัวกลาง 

สถานะของตัวกลาง 

ตัวอย่างของคอลลอยด์ 

ของแข็ง แก๊ส ควันไฟ ฝุ ่นละอองในอากาศ 

ของเหลว แก๊ส เมฆ หมอก 

ของแข็ง ของเหลว น ้าแป้งสุก 

ของแข็ง ของแข็ง มุก พลอย 

อิมัลชัน (emulsion) ของเหลว ของเหลว กะทิ น ้าสลัด นมสด 

เจล (gel) ของเหลว ของแข็ง เยลลี เนย วุ้น 

โฟม (foam) แก๊ส ของเหลว ฟองสบู่ ครีมโกนนวด 

แก๊ส ของแข็ง ฟองน ้า เม็ดโฟม 

การจ าแนกประเภทของเนื ้อสารหากพิจารณาจากอนุภาคของสารที ่มีสถานะของเหลว จะพิจารณาแบ่ง 

เป็น 3 ประเภทคือ สารละลาย สารคอลลอยด์ และสารแขวนลอย โดยสารละลายมีขนาดอนุภาคของสารกระจายตัว 

อยู่ในตัวกลางขนาดเล็กสุด รองลงมาคือสารคอลลอยด์ และขนาดใหญ่สุดคือสารแขวนลอย จากขนาดของอนุภาค 

สารที ่ต่างกัน จึงน ามาเปรียบเทียบความแตกต่างได้ดังตารางที ่ 3.2 

ตารางที่ 3.2 เปรียบเทียบความแตกต่างของสารละลาย สารคอลลอยด์ และสารแขวนลอย 

ลักษณะเนื ้อสาร 

ข้อเปรียบเทียบ สารละลาย สารคอลลอยด์ สารแขวนลอย 

เนื ้อเดียว 

เนื ้อผสมแต่ดูคล้ายเนื ้อเดียว 

เนื ้อผสม 

ขนาดอนุภาคเจือปน (เซนติเมตร) น้อยกว่า 10 -7 10 -7 - 10 -4 มากกว่า 10 -4 

การลอดผ่านกระดาษกรอง ผ่านได้ ผ่านได้ ผ่านไม่ได้ 

การลอดผ่านเยื ่อกึ ่งซึมผ่าน ผ่านได้ ผ่านไม่ได้ ผ่านไม่ได้ 

การเกิดปรากฏการณ์ทินดอลล์ ไม่เกิด (ทะลุผ่าน) เกิด ไม่เกิด (ทึบแสง) 

การเคลื ่อนที ่แบบบราวเนียน ไม่เกิด เกิด ไม่เกิด 

การตกตะกอน ไม่ตกตะกอน ไม่ตกตะกอน ตกตะกอน


สมบัติของสาร 

สมบัติของสาร เป็นลักษณะประจ าตัวของสารแต่ละสาร เช่น สี กลิ ่น รส การละลาย การน าไฟฟ้า จุดเดือด 

จุดหลอมเหลว และการเผาไหม้ เป็นต้น สมบัติของสารแบ่งเป็น 2 ประเภท คือ 

1) สมบัติทางกายภาพ (physical properties) เป็นสมบัติที ่บอกลักษณะภายนอกของสาร ซึ ่งสังเกตเห็นได้ 

ด้วยตาเปล่าหรือการทดลองด้วยวิธีง่ายๆ การเปลี ่ยนแปลงทางกายภาพจะไม่มีการเปลี ่ยนแปลงองค์ประกอบภายใน 

ของสารและไม่มีสารใหม่เกิดขึ ้น เช่น การเปลี ่ยนสถานะ การเกิดสารละลาย การเปลี ่ยนอุณหภูมิ การน าไฟฟ้ า 


2) สมบัติทางเคมี (chemical properties) เป็นสมบัติที ่เกิดจากการเปลี ่ยนแปลงองค์ประกอบภายในของ 

สาร โดยมีการเกิดปฏิกิริยาเคมีและมีสารใหม่เกิดขึ ้นเสมอ สมบัติที ่เกิดขึ ้นจึงแตกต่างไปจากเดิม เช่น การเผาไหม้ 

ของเชื ้อเพลิง การเกิดสนิมของเหล็ก การท าปฏิกิริยาของกรด-เบส เป็นต้น ดังนั้นสมบัติของสารจึงขึ ้นอยู่กับการ 

เปลี ่ยนแปลง 

การเปลี ่ยนแปลงสมบัติของสารนั้น จะสอดคล้องไปกับการเปลี ่ยนแปลงสมบัติทางกายภาพและทางเคมีด้วย 

ดังนี ้ 

1. สมบัติและการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพ เป็นการเปลี ่ยนแปลงของสารที ่ไม่มีการเปลี ่ยนองค์ประกอบ 

ภายใน หรือมีสารใหม่เกิดขึ ้น โดยแบ่งการเปลี ่ยนแปลงทางกายภาพนี ้ออกเป็น 2 ประเภทคือ สมบัติขึ ้นอยู่กับ 

ปริมาณ (extensive property) และสมบัติไม่ขึ ้นอยู่กับปริมาณ (intensive property) 

1.1 สมบัติขึ้นอยู ่กับปริ มาณ คือ สมบัติที ่มีการเปลี ่ยนแปลงตามปริมาณ เมื ่อมวลสารนั้นเกิดการ 

เปลี ่ยนแปลง ซึ ่งสมบัติประเภทนี ้ เช่น มวล ปริมาตร พลังงานภายใน และพลังงานรวม เป็นต้น 

1.2 สมบัติไม่ขึ้นอยู ่กับปริ มาณ คือ สมบัติที ่ไม่เปลี ่ยนแปลงตามปริมาณ เมื ่อมวลสารนั้นเกิดการ 

เปลี ่ยนแปลง สมบัติประเภทนี ้ เช่น ความหนาแน่น ความร้อนจ าเพาะ อุณหภูมิ จุดเดือด จุดหลอมเหลว 

จุดเยือกแข็ง เป็นต้น 

ตัวอย่างแสดงสมบัติขึ ้นอยู่กับปริมาณและไม่ขึ ้นอยู่กับปริมาณแสดงดังตารางที ่ 3.3 เมื ่อพิจารณาแล้ว 

จะเห็นว่าน ้าใน 2 แก้วมีมวลสารไม่เท่ากัน แก้วแรกจะมีน ้ามากกว่าแก้วที ่สอง และจากสมบัติที ่ปรากฏในตาราง 

พบว่าปริมาตรและมวลสารของน ้าในแก้วทั้งสองใบไม่เท่า ซึ ่งเป็นการแสดงสมบัติที ่ขึ ้นอยู่กับปริมาณที ่เปลี ่ยนแปลงไป 

แต่เมื ่อพิจารณาสมบัติของความหนาแน่นและอุณหภูมิของสาร จะพบว่าไม่ว่ามวลสารจะมีการเปลี ่ยนแปลงไปแต่ 

สมบัติเหล่านั้นยังคงเดิม ซึ ่งเป็นสมบัติที ่ไม่ขึ ้นอยู่กับปริมาณ


ตารางที่ 3.3 แสดงสมบัติขึ้นอยู ่กับมวลสารและไม่ขึ้นอยู ่กับมวลสารของน ้า 

สมบัติของสาร 

นักเทคโน/บก น้อย วาดรูปแก้วให้ใหม่ + เขียนสเกล 

เหมือนภาพด้านข้าง 

สมบัติขึ ้นอยู่กับปริมาณ 

สมบัติไม่ขึ ้นอยู่กับปริมาณ 

ปริมาตร (มิลลิลิตร) 100 25 

มวล (กรัม) 99.94 14.99 

ความหนาแน่น 

(กรัม/มิลลิลิตร) 

0.99 0.99 

อุณหภูมิห้อง (องศาเซลเซียส) 20 20 

2. สมบัติและการเปลี่ยนแปลงทางเคมี หมายถึง ความสามารถของสารในการเกิดปฏิกิริยาเคมีแล้วได้เป็น 

สารใหม่เกิดขึ ้น บางครั้งการเปลี ่ยนแปลงลักษณะทางเคมีสามารถสังเกตได้จาก ความร้อนที ่เพิ ่มขึ ้น สีของสาร 

เปลี ่ยนไป เกิดการตกตะกอน ความเป็นกรด-เบสของสารเปลี ่ยนแปลง หรืออาจกล่าวได้ว่าเป็นลักษณะอันเนื ่อง 

มาจากการเกิดสารใหม่นั่นเอง ตัวอย่างการเปลี ่ยนแปลงทางเคมีที ่มีผลต่อสมบัติสาร ได้แก่ ความเป็นกรด-เบส 

การเกิดการสันดาปหรือเผาไหม้ หรือความไวในการเกิดปฏิกิริยา เป็นต้น ตัวอย่างการเปลี ่ยนแปลงทางเคมีแสดง 

ดังภาพที ่ 3.5 

(ก) พีเอช มิเตอร์ (ข) กระดาษลิตมัส 

ภาพที่ 3.5 ค่าพีเอชที่เปลี่ยนไปจากปฏิกิริยากรด-เบส 

ที่มา ก: http://www.keison.co.uk/jenway_3510phmeter.shtml ค้นคืนเมื ่อ 25 ส.ค. 2555 

และ ข: http://images.flatworldknowledge.com/averillfwk/ ค้นคืนเมื ่อ 20 ก.ย. 2555


ภาพที่ 3.6 ความว่องไวในการเกิดปฏิกิยาของโซเดียมกับน ้า 

ที่มา: http://www.tutorvista.com/content/science/science-ii/chemical-reactions-equations/chemical-change.php ค้นคืนเมื ่อ 

25 ส.ค. 2555 

กิจกรรม 3.1.1 

1. การจ าแนกสารโดยใช้สถานะของสารและลักษณะเนื ้อสารแบ่งได้เป็ นกี่ประเภท คืออะไรบ้าง 

2. จงแบ่งประเภทของสารต่อไป 

พลอย น ้าแกงส้ม หมอก น ้าเชื่อม น ้าสลัด น ้าอัดลม ครีมโกนหนวด น ้าคลอง ทองเหลือง น ้าโคลน 

3. จงแสดงการเปรียบเทียบระหว่างการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพกับการเปลี่ยนแปลงทางเคมี 

แนวตอบกิจกรรม 3.1.1 

1. การจ าแนกสารโดยใช้สถานะของสารแบ่งได้เป็ น 3 ประเภท คือ ของแข็ง ของเหลว และแก๊สและ 

การจ าแนกโดยใช้สารลักษณะเนื ้อสารแบ่งได้เป็ น 2 ประเภท คือ สารเนื ้อเดียวและสารเนื ้อผสม 

2. สารแขวนลอย ได้แก่ น ้าคลอง น ้าโคลน น ้าแกงส้ม 

สารคอลลอยด์ ได้แก่ พลอย หมอก น ้าสลัด ครีมโกนหนวด 

สารละลาย ได้แก่ น ้าเชื่อม น ้าอัดลม ทองเหลือง 

3. การเปรี ยบเทียบระหว่างการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพกับการเปลี่ยนแปลงทางเคมี แสดง 

ดังตารางด้านล่าง


การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพ การเปลี่ยนแปลงทางเคมี 

1. ไม่มีสารใหม่เกิดขึ ้น 

2. รูปร่าง สถานะ ขนาด กลิ่น และสีอาจเปลี่ยน- 

แปลงได้ 

3. เป็ นการเปลี่ยนแปลงชั่วคราว สามารถท ากลับมา 

เป็ นสภาพเดิมด้วยวิธีง่ายๆ หรือกลวิธี 

4. ไม่มีการสลายพันธะและสร้างพันธะระหว่าง 

อะตอม 

1. มีสารใหม่เกิดขึ ้น 

2. รูปร่าง สถานะ ขนาด กลิ่น และสีเปลี่ยนแปลง 

3. เป็ นการเปลี่ยนแปลงอย่างถาวร ไม่สามารถท ากลับ 

มาเป็ นสภาพเดิมได้ด้วยวิธีทางเคมีหรือปฏิกิริยาเคมี 

4. มีการสลายพันธะและสร้างพันธะใหม่ระหว่าง 



พลังงานกับการเปลี่ยนแปลงสาร 

พลังงาน คือ ความสามารถที ่ท าให้เกิดงานโดยทั่วไปแล้วสสารกับพลังงานจะมีความสัมพันธ์กันเสมอ 

เนื ่องจากการเปลี ่ยนแปลงของสสารจะต้องมีพลังงานเข้ามาเกี ่ยวข้องด้วย พลังงานที ่อยู่กับมวลของสาร แบ่งเป็น 

พลังงานศักย์ (potential energy) คือ พลังงานที ่มีอยู่ในสารเมื ่อสารหยุดนิ ่ง และพลังงานจลน์ (kinetic energy) 

คือ พลังงานที ่เกี ่ยวกับการเคลื ่อนที ่และขึ ้นอยู่กับมวลของสาร 

ส าหรับพลังงานเคมี เป็นพลังงานศักย์รูปแบบหนึ ่งที ่มีอยู่ในสาร เมื ่อมีการเกิดปฏิกิริยาของสารจะมีการดูด 

หรือคายพลังงานออกมา โดยพลังงานที ่ออกมาจะเปลี ่ยนไปในรูปของพลังงานความร้อน เช่น ปฏิกิริยาเคมีการเผา 

ไหม้ของเชื ้อเพลิง เนื ่องจากเชื ้อเพลิงส่วนใหญ่ประกอบด้วยคาร์บอน (C) ไฮโดรเจน (H) ออกซิเจน (O) ดังนั้นเมื ่อน า 

เชื ้อเพลิงชีวมวลไปเผาไหม้จะเกิดปฏิกิริยาเคมีดังแสดงด้วยสมการเคมีต่อไป 

2C + O 2 2CO + พลังงานความร้อน 

2CO + O 2 2CO 2 + พลังงานความร้อน 

2H 2 + O 2 2H 2 O + พลังงานความร้อน 

ส าหรับการเปลี ่ยนแปลงของสารที ่มีการเปลี ่ยนแปลงพลังงานควบคู่ไปด้วยแบ่งออกเป็น 3 ชนิด คือ การ 

เปลี ่ยนสถานะของสาร การละลายของสาร และการเกิดปฏิกิริยาเคมี ดังนี ้

้ 


พลังงานกับการเปลี่ยนสถานะ 

การเปลี ่ยนสถานะของสารจากสถานะหนึ ่งไปอีกสถานะหนึ ่งนั้น เป็นการเปลี ่ยนแปลงแรงยึดเหนี ่ยวภายใน 

ของสาร ถ้าสารได้รับความร้อนจากสิ ่งแวดล้อม แล้วเกิดการสลายพันธะออกไป เรียกว่าการเปลี ่ยนแปลงปฏิกิริยา 

แบบดูดกลืนความร้อน (endothermic reaction) แต่ถ้าการเปลี ่ยนแปลงนั้นมีการสร้างพันธะใหม่ขึ ้นมาเรียกว่า การ 

เปลี ่ยนแปลงปฏิกิริยาแบบคายความร้อน (exothermic reaction) ดังแสดงในจากภาพที ่ 3.7 

ภาพที่ 3.7 การเปลี่ยนสถานะของสาร 

จากภาพที ่ 3.7 จะเห็นได้ว่า สารจะมีการเปลี ่ยนสถานะจากของแข็ง-ของเหลว-แก๊ส และจากสถานะแก๊ส- 

ของแข็ง-ของเหลว ซึ ่งมีการเปลี ่ยนสถานะกลับไป-มาได้ แต่จะมีค าเรียกที ่แตกต่างกัน ซึ ่งอธิบายได้ดังนี 

การหลอมเหลว คือ การเปลี ่ยนสถานะของสารจากสถานะของแข็งเป็นของเหลว โดยใช้ความร้อน ท าให้ 

อนุภาคเอาชนะแรงยึดเหนี ่ยวได้ เรียกอุณหภูมิ ณ จุดนั้นว่า จุดหลอมเหลว (melting point) เช่น ก้อนน ้าแข็ง 

ละลายเป็นน ้าที ่อุณหภูมิ 0 องศาเซลเซียส 

การระเหย คือ การเปลี ่ยนสถานะของสารจากของเหลวกลายเป็นไอหรือแก๊สอย่างช้าๆ และเกิดเฉพาะ 

ผิวหน้าของของเหลวเท่านั้น หรือถ้าใช้อุณหภูมิสูงจนท าให้อนุภาคของของเหลวมีพลังงานมากจนเอาชนะแรงยึด 

เหนี ่ยวของเหลวได้ เรียกอุณหภูมิ ณ จุดนั้นว่า จุดเดือด (boiling point) เช่น น ้าสามารถระเหยได้ที ่อุณหภูมิ 

0-100 องศาเซลเซียส แต่ที ่ 100 องศาเซลเซียสเรียกว่าเป็นจุดเดือดของน ้า 

การระเหิด คือ การเปลี ่ยนสถานะของสารจากของแข็งกลายเป็นไอหรือแก๊ส ที ่อุณหภูมิต ่ากว่าจุดหลอมเหลว 

โดยไม่ผ่านสถานะของเหลว เช่น การระเหิดของน ้าแข็งแห้ง (คาร์บอนไดออกไซด์ที ่เย็นจัด) การระเหิดของลูกเหม็น 

การควบแน่น คือ การเปลี ่ยนสถานะของสารจากไอหรือแก๊สเป็นของเหลว โดยการเพิ ่มความดันหรือ 

ลดอุณหภูมิ เช่น การควบแน่นของไอน ้าในเมฆกลายเป็นฝน 

การแข็งตัว คือ การเปลี ่ยนสถานะของสารจากของเหลวเป็นของแข็ง โดยการลดอุณหภูมิ ท าให้สารเกิด 

การคายพลังงานออกมา และอนุภาคของสารมีพลังงานในการสั่นน้อยจึงเรียงตัวแบบชิดกันมากขึ ้น เรียกอุณหภูมิ

้ 


ณ จุดแข็งตัวของสารว่า จุดเยือกแข็ง (freezing point) โดยทั่วไปจุดเยือกแข็งของสารใดๆ จะมีอุณหภูมิเท่ากับจุด 

หลอมเหลวของสารนั้น เพียงเป็นการเปลี ่ยนสถานะกลับทางกัน เช่น น ้าจะมีจุดเยือกแข็งอยู่ที ่ 0 องศาเซสเซียสซึ ่ง 

เท่ากับจุดหลอมเหลวของน ้า 

การระเหิดกลับหรือการควบแข็ง คือ การเปลี ่ยนสถานะของสารจากไอหรือแก๊สเป็นของแข็ง โดยอุณหภูมิต ่า 

กว่าจุดเยือกแข็ง และไม่ผ่านสถานะของเหลว เช่น ไอน ้าในอากาศจะระเหิดกลับเป็นผลึกน ้าแข็งตกลงสู่พื ้นโลก 

ประโยชน์ของการเปลี ่ยนสถานะที ่พบเห็นในชีวิตประจ าวัน ได้แก่ 

1) การเปลี ่ยนสถานะจากของแข็งไปเป็นของเหลว และจากของเหลวกลับมาเป็นของแข็งอีกครั้ง ได้แก่ 

การผลิตผลิตภัณฑ์โลหะ พลาสติก แก้ว เป็นต้น 

2) การเปลี ่ยนสถานะจากของเหลวกลายเป็นแก๊ส ได้แก่ การใช้ประโยชน์จากแรงดันไอน ้าเดือดในการ 

หมุนกังหันของเครื ่องก าเนิดไฟฟ้า เป็นต้น 

พลังงานกับการละลายของสาร 

การละลายขึ ้นอยู่กับชนิดของสารละลาย คือตัวท าละลายและสารละลาย มีสภาพการละลายได้ หรือความ 

สามารถในการละลายของตัวถูกละลายในตัวท าละลายมากน้อยเพียงใด และในการละลายของสารจะมีการใช้ 

พลังงานเข้ามาเกี ่ยวข้องด้วย โดยทั่วไปการละลายของสารที ่เป็นของแข็งมี 2 ขั้นตอน ดังตัวอย่างการละลายของ 

สารประกอบโซเดียมคลอไรด์ (NaCl) ที ่ละลายในน ้า ดังนี 

1. โมเลกุลของตัวถูกละลายแตกตัวออกเป็นไอออนในสถานะแก๊ส โดยดูดพลังงานเข้าไปเพื ่อสลายแรงยึด 

เหนี ่ยวระหว่างอะตอม เรียกพลังงานดังกล่าวว่า พลังงานแลตทิชหรือพลังงานโครงร่างผลึก (lattice energy) 

2. ไอออนในสถานะแก๊ส เมื ่อรวมตัวกับน ้าจะคายพลังงานหรือให้พลังงานออกมา เรียกว่า พลังงานไฮเดร 

ชัน .ในขั้นตอนนี ้เกิดแรงยึดเหนี ่ยวระหว่างไอออนและโมเลกุลของน ้า จึงเป็นการเปลี ่ยนแปลงพลังงานแบบคาย 

พลังงาน เรียกว่า พลังงานไฮเดรชั่น (Hydration energy) 

ขั้นตอนการละลายของสารประกอบโซเดียมคลอไรด์ แสดงดังภาพที ่ 3.8 

ขั้นตอนการละลาย ไอออนบวกและลบ อนุภาคน ้ามาล้อมรอบ 

แยกออกจากกัน 

ภาพที่ 3.8 แสดงขั ้นตอนการละลายของสารประกอบโซเดียมคลอไรด์

้ 

่ 


การละลายนั้นจะเป็นปฏิกิริยาแบบดูดกลืนพลังงานหรือคายพลังงาน ขึ ้นอยู่กับว่า 

- ถ้าการละลายมีพลังงานแลตทิช (ดูดพลังงาน) มากกว่า พลังงานไฮเดรชัน (คายพลังงาน) การละลาย 

น ้าเป็นแบบดูดพลังงาน 

- ถ้าการละลายมีพลังงานไฮเดรชัน (คายพลังงาน) มากกว่า พลังงานแลตทิช (ดูดพลังงาน) การละลาย 

น ้าเป็นแบบคายพลังงาน 

- ถ้าการละลายมีพลังงานแลตทิช (ดูดพลังงาน) เท่ากับ พลังงานไฮเดรชัน (คายพลังงาน) การละลาย 

น ้าของสารนั้นๆ ถือว่าไม่มีการเปลี ่ยนแปลง 

ความสามารถในการละลายได้ของสารนั้น ขึ ้นอยู่กับสภาพการละลาย คือ ความสามารถในการละลายได้ 

ของตัวท าละลาย ซึ ่งขึ ้นอยู่กับชนิดของตัวถูกละลายและตัวท าละลาย นอกจากนี ้ยังขึ ้นกับสภาพแวดล้อมอื ่นๆ อีก 

ได้แก่ อุณหภูมิ และความดัน เช่น สภาพการละลายของโซเดียมคลอไรด์ในน ้า 100 กรัม ณ อุณหภูมิ 20 องศา- 

เซลเซียส เท่ากับ 36.0 กรัม แต่ถ้าเพิ ่มอุณหภูมิเป็น 60 องศาเซลเซียส สภาพการละลายจะเปลี ่ยนไปคือ ละลายได้ 

เพิ ่มขึ ้นเป็น 37.3 กรัม ส่วนการละลายของแก๊สจะละลายได้มากขึ ้นถ้าอุณหภูมิลดลงและความดันเพิ ่มมากขึ ้น เช่น 

การละลายของแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ในน ้าอัดลม 

พลังงานกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 

เมื ่อเกิดปฏิกิริยาเคมี (chemical reaction) จะต้องมีการเปลี ่ยนแปลงพลังงานของสารที ่เกี ่ยวข้องใน 

ปฏิกิริยาเสมอ บางปฏิกิริยาอาจสังเกตเห็นได้ชัดเจน เช่น ปฏิกิริยาการเผาไหม้ การระเบิด เป็นต้น แต่บางปฏิกิริยา 

ต้องอาศัยเวลาจึงจะเห็นการเปลี ่ยนแปลง เช่น การขึ ้นสนิมของเหล็ก การเกิดหินงอกหินย้อย เป็นต้น 

พลังงานที ่เปลี ่ยนแปลงในการเกิดปฏิกิริยาเคมีนั้น แบ่งออกเป็น 2 ประเภทคือ ปฏิกิริยาดูดพลังงานหรือ 

ปฏิกิริยาดูดความร้อน และปฏิกิริยาคายพลังงานหรือปฏิกิริยาคายความร้อน เช่นกัน 

1. ปฏิกิริยาแบบดูดกลืนความร้ อน เป็นปฏิกิริยาเคมี เมื ่อหลังการเกิดปฏิกิริยาแล้วท าให้ระบบมีพลังงาน 

สูงขึ ้น สังเกตจากสมการจะมีลักษณะดังนี 

สารตั้งต้น (reactant) + พลังงาน สารผลิตภัณฑ์ (product) 

เช่น A + 100 กิโลจูล B 

หรือ A B ∆H = +100 กิโลจูล (ค่าพลังงาน) 

ในปฏิกิริยาดูดความร้อน สารผลิตภัณฑ์จะมีพลังงานสูงกว่าสารตั้งต้น สามารถเขียนกราฟแสดงความ 

สัมพันธ์ระหว่างพลังงานกับการด าเนินไปของปฏิกิริยาในแง่ของปฏิกิริยาในแง่ของปฏิกิริยาดูดพลังงานได้ดังภาพที 

3.9 ก 

2. ปฏิกิริยาเคมีแบบคายความร้อน เป็นปฏิกิริยาเคมี เมื ่อหลังการเกิดปฏิกิริยาแล้วท าให้ระบบมีพลังงาน 

ต ่าลง สังเกตจากสมการจะมีลักษณะดังนี ้

่ 


สารตั้งต้น สารผลิตภัณฑ์ + พลังงาน 

เช่น D B + 100 กิโลจูล 

หรือ D E ∆H = -100 กิโลจูล 

เมื ่อ ∆H คือ ค่าปริมาณความร้อนหรือเอนทัลปี (enthalpy) ที ่เปลี ่ยนแปลงไปของปฏิกิริยาเคมีซึ ่งเป็นค่า 

ความแตกต่างระหว่างปริมาณความร้อนของผลิตภัณฑ์และตัวท าปฏิกิริยา ถ้ามีเครื ่องหมายบวกแสดงว่าเป็นปฏิกิริยา 

แบบดูดกลืนความร้อน แต่ถ้ามีเครื ่องหมายลบแสดงว่าเป็นปฏิกิริยาแบบคายความร้อน 

ดังนั้นในปฏิกิริยาคายพลังงานสารตั้งต้นจะมีพลังงานสูงกว่าสารผลิตภัณฑ์ สามารถเขียนกราฟความ 

สัมพันธ์ระหว่างพลังงานกับการด าเนินไปของปฏิกิริยาในแง่ของปฏิกิริยาคายพลังงานได้ภาพที ่ 3.9 ข 

(ก) ปฏิกิริยาแบบดูดกลืนความร้อน 

(ข) ปฏิกิริยาแบบคายความร้อน 

ภาพที่ 3.9 กราฟความสัมพันธ์ระหว่างพลังงานกับการด าเนินไปของปฏิกิริยา 

สัญลักษณ์ E a ในกราฟ คือ พลังงานก่อกัมมันต์หรือพลังงานกระตุ้น (activated energy) เป็นค่าเฉพาะ 

ของปฏิกิริยาหนึ ่งๆ และเป็นพลังงานน้อยสุดที ่ท าให้เกิดปฏิกิริยา 

ส าหรับปัจจัยที ่มีผลต่อการเกิดปฏิกิริยาเคมี คือ ธรรมชาติของสารตั้งต้น ความเข้มข้นของสารตั้งต้น พื ้นที 

ผิวของสารที ่เข้าไปท าปฏิกิริยา อุณหภูมิ ความดันส าหรับปฏิกิริยาของแก๊ส และตัวเร่งหรือตัวหน่วงในปฏิกิริยา



1. การระเหยกับการระเหิดต่างกันอย่างไร 

2. การละลายดังต่อไปนี ้มีการเปลี่ยนแปลงความร้อนเป็ นแบบใด 

ก. การละลายพลังงานแลตทิช > พลังงานไฮเดรชัน 

ข. การละลายพลังงานไฮเดรชั่น < พลังงานแลตทิช 

3. ให้นักศึกษายกตัวอย่างปฏิกิริยาดูดกลืนความร้อนหรือคายความร้อนที่พบเห็นในชิวิตประจ าวัน 


1. การระเหย คือ การเปลี่ยนสถานะของสารจากของเหลวกลายเป็ นไอหรือแก๊ส ส่วนการระเหิด คือ 

การเปลี่ยนสถานะของสารจากของแข็งกลายเป็ นไอหรือแก๊สโดยไม่ผ่านสถานะของเหลว 

2. ก. เป็ นการละลายแบบดูดกลืนพลังงาน 

ข. เป็ นการละลายแบบคายพลังงาน 

3. ปฏิกิริยาดูดกลืนความร้อน เป็ นปฏิกิริยาที่เกิดขึ ้นแล้วดูดความร้อนจากสิ่งแวดล้อม ท าให้อุณหภูมิ 

ของสิ่งแวดล้อมลดลง ได้แก่ การหลอมเหลวของน ้าแข็ง ซึ ่งจะดูดพลังงานจากสิ่งแวดล้อม ท าให้น ้าแข็ง 

หลอมเหลวเป็ นน ้าและมีอุณหภูมิเพิ่มขึ ้นจนเท่ากับอุณหภูมิห้อง 

ปฏิกิริยาคายความร้อน เป็ นปฏิกิริยาที่เกิดขึ ้นแล้วให้พลังงานความร้อนออกมากับสิ่งแวดล้อม ได้แก่ 

การละลายโซดาไฟในน ้าอุณหภูมิของสารละลายสูงขึ ้นจึงถ่ายเทพลังงานให้กับสิ่งแวดล้อม


ตอนที่ 3.2 

โครงสร้างเคมี 



3.2.1 อะตอม 

3.2.2 ตารางธาตุ 

3.2.3 พันธะเคมี 



1. โครงสร้างของอะตอมในปัจจุบัน เป็นการโคจรของอิเล็กตรอนที ่มีการเคลื ่อนที ่ปกคลุมอยู่รอบ 

นิวเคลียสตามระดับชั้นของพลังงาน จากการค้นพบของนักวิทยาศาสตร์ท าให้ทราบถึงอนุภาค 

มูลฐานของอะตอมทั้ง 3 ชนิดคือ โปรตอน อิเล็กตรอน และนิวเคลียส ซึ ่งท าให้สามารถน า 

จ านวนอิเล็กตรอนของธาตุมาเขียนเป็นโครงแบบการจัดเรียงตัวของอิเล็กตรอนในอะตอม 

จัดเรียงตามระดับพลังงานรอบนิวเคลียส 2 ระดับ คือระดับพลังงานหลัก และระดับพลังงาน 

ย่อย 

2. ตารางธาตุในปัจจุบันเป็นการเรียงต าแหน่งของธาตุในตารางธาตุตามจ านวนโปรตอนของธาตุ ซึ ่ง 

สามารถดูการเรียงหมู ่และคาบของตารางธาตุได้จากเวเลนซ์อิเล็กตรอนชั้นนอกสุด และระดับชั้น 

ของพลังงาน ตามล าดับ ท าให้ทราบถึงแนวโน้มของสมบัติของธาตุในหมู ่เดียวกัน และคาบ 

เดียวกันได้ 

3. พันธะเคมี คือ แรงยึดเหนี ่ยวระหว่างอะตอมให้รวมตัวกันเพื ่อเกิดเป็นโมเลกุลหรือสารประกอบ 

แบ่งเป็นทั้งหมด 3 ประเภทคือ พันธะไอออนิกคือพันธะระหว่างโลหะและอโลหะ พันธะโคเวเลนซ์ 

คือพันธะระหว่างอโลหะกับอโลหะ และพันธะโลหะคือพันธะที ่ยึดเหนี ่ยวอยู่ในอะตอมของโลหะ 


1. อธิบายแบบจ าลองของอะตอมได้ 

2. ระบุองค์ประกอบของอะตอมและโครงแบบการจัดเรียงอิเล็กตรอนในอะตอมของสารได้ 

3. บอกแนวโน้มความสัมพันธ์ของธาตุในตารางธาตุกับสมบัติของธาตุได้ 

4. อธิบายพันธะเคมีแต่ละประเภทได้

้ 

้ 

่ 




แบบจ าลองของอะตอม 

การศึกษาเรื ่องอะตอมมีมาตั้งแต่สมัยกรีกโบราณ โดยนักวิทยาศาสตร์พยายามหาเหตุผลมาเพื ่ออธิบายว่า 

สสารที ่ไม่สามารถแยกได้อีกคืออะไร เริ ่มจากดิโมคริตุส (Democritus) นักปราญช์ชาวกรีกได้ให้แนวคิดว่า สสารทุก 

อย่างสามารถแบ่งย่อยได้จนถึงหน่วยที ่เล็กที ่สุดที ่ไม่สามารถแบ่งแยกได้อีก เรียกว่า อะตอม ซึ ่งมาจากภาษากรีกว่า 

atomos ต่อมาได้มีนักวิทยาศาสตร์อีกหลายท่านที ่พยายามทดลอง หรือประยุกต์ใช้เครื ่องมือเพื ่อศึกษาค้นคว้าให้ได้ 

ข้อมูลเกี ่ยวกับโครงสร้างอะตอมมากขึ ้น ท าให้มีวิวัฒนาการแบบจ าลองของอะตอมดังต่อไปนี 

แบบจ าลองอะตอมของเซอร์จอห์น ดอลตัน (Sir John Dalton) กล่าวว่าอะตอมมีลักษณะเป็น ทรงกลม 

ขนาดเล็กมากและแบ่งแยกไม่ได้ 

ต่อมาได้มีการศึกษาค้นคว้าเกี ่ยวกับอะตอมเพิ ่มขึ ้น และพบว่าข้อมูลของดอลตัลนั้นไม่ถูกต้อง เช่น อะตอม 

สามารถแบ่งแยกได้ อะตอมของแต่ละธาตุมีมวลต่างกัน จึงท าให้เกิดแบบจ าลองของอะตอมขึ ้นมา เป็นล าดับ ดังนี 

แบบจ าลองอะตอมของเซอร์ โจเซฟ จอห์น ทอมสัน (Sir Joseph John Thomson) ได้ท าการทดลอง 

เกี ่ยวกับอะตอมพบว่าอะตอมทุกชนิดประกอบด้วยประจุลบเรียกว่า อิเล็กตรอน (electron, e) และน าข้อมูลการ 

ค้นพบประจุบวกหรือโปรตอน (proton, p) ของออยแกน โกลด์สไตน์ (Eugen Goldstein) มารวมกันเพื ่อเสนอเป็น 

แบบจ าลองของอะตอมว่า อะตอมมีลักษณะเป็นทรงกลมซึ ่งมีประจุบวกและประจุลบกระจายอยู่ทั่วอย่างสม ่าเสมอ 

และมีจ านวนเท่ากัน 

แบบจ าลองอะตอมของลอร์ด เออร์เนสต์ รัทเทอร์ฟอร์ด (Lord Ernest Rutherford) และ ฮันส์ ไกเกอร์ได้ 

ท าการทดลองเกี ่ยวกับอะตอมและน าเสนอแบบจ าลองของอะตอมว่า อะตอมประกอบด้วยโปรตอนที ่รวมกันเป็น 

นิวเคลียสอยู่ตรงกลาง และมีอิเล็กตรอนที ่เป็นประจุลบวิ ่งวนอยู่รอบๆ นิวเคลียส 

ต่อมาได้มีการศึกษาของเจมส์ แซดวิก (Jame Chadwick) พบว่าในนิวเคลียสนอกจากจะประกอบด้วย 

อนุภาคโปรตอนแล้ว ยังมีอนุภาคที ่เป็นกลางไม่มีประจุและมีมวลเท่ากับโปรตอนอยู่ด้วย ซึ ่งให้ชื ่อว่านิวตรอน 

(neutron, n) จากการค้นพบนี ้ท าให้ทราบว่านิวเคลียสที ่อยู่ตรงกลางของแบบจ าลองรัทเทอร์ฟอร์ดนั้นนอกจากจะ 

ประกอบไปด้วยโปรตอนแล้วยังมีนิวตรอนรวมตัวอยู่ด้วย 

แบบจ าลองอะตอมของนีลส์ บอร์ (Niels Bohr) ได้ท าการทดลองเพื ่อหาข้อมูลเพิ ่มเติมเกี ่ยวกับการจัดเรียง 

อิเล็กตรอนที ่วนรอบนิวเคลียส และน าเสนอแบบจ าลองของอะตอมว่า อะตอมประกอบด้วยโปรตอนและนิวตรอนที 

รวมตัวกันเป็นนิวเคลียส และมีอิเล็กตรอนวิ ่งอยู่รอบๆ เป็นชั้นๆ หรือเรียกว่าเป็นระดับพลังงานในแต่ละชั้น


และจากการศึกษาต่อมา พบว่าการเคลื ่อนที ่ของอิเล็กตรอนไม่สามารถระบุต าแหน่งที ่แน่นอนได้ จึงท าให้ 

แบบจ าลองอะตอมในปัจจุบันเป็นแบบกลุ่มหมอก และน าเสนอว่าอะตอมประกอบด้วยนิวเคลียส และรอบๆ นิวเคลียส 

จะประกอบด้วยกลุ่มหมอกของอิเล็กตรอน 

แบบจ าลองอะตอมของแต่ละแบบดังแสดงในภาพที ่ 3.9 

ดอลตัน ทอมสัน รัทเทอร์ฟอร์ด 

บอร์ 

กลุ่มหมอก 

โครงสร้างอะตอม 

ภาพที่ 3.10 แบบจ าลองอะตอมแบบต่างๆ 

จากการทดลองและน าเสนอแบบจ าลองอะตอมในแต่ละแบบ ท าให้ทราบว่าในแต่ละอะตอมประกอบด้วย 

อนุภาค 3 ชนิด คือ โปรตอน อิเล็กตรอน และนิวตรอน ซึ ่งต่อมาก าหนดให้เป็น อนุภาคมูลฐานของอะตอม และมี 

สมบัติดังตารางที ่ 3.4 

ตารางที่ 3.4 สมบัติของอนุภาคมูลฐานของอะตอม 

อนุภาค มวล ประจุ 

กรัม amu หน่วย คูลอมบ์ (c) 

โปรตอน, p 9.109 10 -28 5.49 10 -4 + 1 1.602 10 -19 

อิเล็กตรอน, e 1.673 10 -24 1.007 - 1 1.602 10 -19 

นิวตรอน, n 1.675 10 -24 1.009 0 0 

หมายเหตุ: amu ย่อมาจาก atomic mass unit เป็นหน่วยที ่ใช้ในการวัดมวลของอะตอม และโมเลกุล

้ 


ในการแสดงจ านวนอนุภาคมูลฐานของอะตอมในแต่ละธาตุสามารถเขียนเป็นสัญลักษณ์ที ่เรียกว่า สัญลักษณ์ 

นิวเคลียร์ (nuclear symbol) ซึ ่งประกอบด้วยเลขอะตอม (atomic number) และเลขมวล (mass number) แสดง 

สัญลักษณ์ดังนี 

เมื ่อ X แทน สัญลักษณ์ของธาตุ 

A แทน เลขมวล 

Z แทน เลขอะตอม 

หรือ 

เลขมวล หมายถึง ผลรวมของจ านวนโปรตอนกับจ านวนนิวตรอนภายในนิวเคลียส เลขมวลในที ่นี ้ไม่ใช่มวล 

ของอะตอม แต่มีค่าใกล้ เคียงกับมวลของอะตอม 

เลขอะตอม หมายถึง จ านวนโปรตอนที ่อยู่ภายในนิวเคลียส เนื ่องจากอะตอมที ่เป็นกลางจะมีค่าโปรตอน 

และอิเล็กตรอนเท่ากัน ค่าที ่แสดงในเลขเชิงอะตอมจึงหมายถึงจ านวนอิเล็กตรอนในอะตอมด้วย 

หรือกล่าวได้ว่า เลขมวล = จ านวนโปรตอน (p) + จ านวนนิวตรอน (n) 

เลขอะตอม = จ านวนโปรตอน (p) = จ านวนอิเล็กตรอน (e) 

ดังนั้นเมื ่อทราบเลขมวลและเลขเชิงอะตอม จะสามารถค านวณหาอนุภาคมูลฐานของธาตุต่างๆ ได้ดัง 

ตัวอย่างแสดงในตารางที ่ 3.5 

ตารางที่ 3.5 ตัวอย่างการแปลความหมายสัญลักษณ์นิวเคลียร์ 

สัญลักษณ์นิวเคลียร์ 

จ านวนอนุภาค 

นิวตรอน โปรตอน อิเล็กตรอน 

12 11 11 

8 8 8 

18 17 17 

175 32 32 

อะตอมของธาตุถ้าเป็นชนิดเดียวกันจะมีจ านวนโปรตอนเท่ากัน แต่อะตอมธาตุบางชนิดอาจมีนิวตรอนได้ 

หลายค่าส่งผลให้มีเลขมวลที ่แตกต่างกัน อะตอมของธาตุที ่มีลักษณะเช่นนี ้ เรียกว่า ไอโซโทป (isotope) ตัวอย่างเช่น 

ธาตุไฮโดรเจน เขียนสัญลักษณ์นิวเคลียร์ได้เป็น 

ธาตุออกซิเจน เขียนสัญลักษณ์นิวเคลียร์ได้เป็น 

ธาตุคาร์บอนไดออกไซด์ เขียนสัญลักษณ์นิวเคลียร์ได้เป็น


เลขมวลของธาตุที ่ระบุในตารางธาตุนั้น เป็นค่าเฉลี ่ยของมวลของไอโซโทปที ่พบตามธรรมชาติ ส าหรับ 

ประโยชน์ของไอโซโทปส่วนมากจะเป็นการน าไอโซโทปกัมมันตรังสี เช่น การค านวณหาอายุของวัตถุโบราณ หรือซาก 

ดึกด าบรรพ์ การใช้รังสียิงเพื ่อถนอมอาหารหรือรักษาโรคมะเร็ง เป็นต้น 

การจัดเรียงอิเล็กตรอนในอะตอม 

จากแบบจ าลองของอะตอม ท าให้ทราบว่าอิเล็กตรอนเคลื ่อนที ่อยู่รอบๆ นิวเคลียสตามระดับชั้นของพลังงาน 

โดยระดับพลังงานของอิเล็กตรอนแบ่งได้ 2 ระดับคือระดับพลังงานหลัก และระดับพลังงานย่อย โดยการศึกษา 

ระดับพลังงานจะท าให้ทราบถึงการจัดเรียงโครงแบบของอิเล็กตรอนในแต่ละอะตอมด้วย 

1. ระดับพลังงานของอิเล็กตรอน แบ่งได้เป็น 2 ระดับ 

1.1 ระดับพลังงานหลัก (shell) แบ่งเป็น 7 ระดับพลังงาน คือ K, L, M, N, O, P, Q หรือ n = 1, 2 

3, 4, 5, 6, 7 ดังแสดงในภาพที ่ 3.11 ซึ ่งระดับพลังงานที ่ต ่าสุดคือ K หรือ n=1 มีค่าระดับพลังงานสูงขึ ้นเรื ่อยๆ 

ตามระดับชั้นที ่เพิ ่มขึ ้น โดยแต่ละระดับพลังงานจะบรรจุอิเล็กตรอนได้มากที ่สุดเท่ากับ 2n 2 เมื ่อ n คือค่าระดับ 

พลังงาน ดังนั้นระดับพลังงานที ่ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 จึงบรรจุอิเล็กตรอนได้มากที ่สุดเป็น 2, 8, 18, 32, 50, 72, 98 

อนุภาคตามล าดับ 

ภาพที่ 3.11 ระดับพลังงานหลักของจ านวนอิเล็กตรอนในอะตอม 

1.2 ระดับพลังงานย่อย (subshell) เป็นระดับพลังงานที ่แบ่งออกมาจากระดับพลังงานหลัก ซึ ่งใน 

ปัจจุบันแบ่งเป็น 4 ระดับคือ s, p, d, f ซึ ่งแต่ระดับพลังงานย่อยจะมีวงโคจรของอิเล็กตรอนหรือเรียกว่า จ านวนออร์ 

บิทัล (orbital) ในแต่ละระดับชั้นเป็น 1, 3, 5, 7 ออร์บิทัลตามล าดับ และในแต่ละออร์บิทัลบรรจุอิเล็กตรอนสูงสุด 

ได้เพียง 2 อิเล็กตรอนเท่านั้น จึงท าให้การบรรจุจ านวนอิเล็กตรอนของแต่ละระดับพลังงานย่อยแตกต่างกันไป คือ 

2, 6, 10, 14 ตามล าดับ

้ 


ตัวอย่างแสดงจ านวนอิเล็กตรอนที ่มากที ่สุดในระดับพลังงานหลักที ่ 1-4 ดังตารางที ่ 3.6 

ตารางที่ 3.6 จ านวนอิเล็กตรอนที่มากที่สุดในระดับพลังงานหลักที่ 1-4 

ระดับพลังงานหลัก 

ระดับพลังงานย่อย 

s p d f 

จ านวนอิเล็กตรอน 

ทั ้งหมด 

n = 1, K 2 - - - 2 

n = 2, L 2 6 - - 8 

n = 3, M 2 6 10 - 18 

n = 4, N 2 6 10 14 32 

2. โครงแบบอิเล็กตรอนในอะตอม เป็นการแสดงถึงตัวเลขที ่บอกจ านวนอิเล็กตรอนในแต่ละระดับพลังงาน 

โดยสัญลักษณ์ที ่ใช้เขียนแทนการบรรจุอิเล็กตรอนและจ านวนอิเล็กตรอนในแต่ละออร์บิทัลคือ 

ล ำดับที่ของพลังงำนหลัก 

1s 2 

แสดงจ านวนอิเล็กตรอนหมายถึงมี 2 อิเล็กตรอน 

s ออร์บิทัลในชั้นพลังงานหลักที ่ 1 คือ 1s 

เมื ่อน ามาเขียนความสัมพันธ์ระหว่างระดับพลังงานหลักและพลังงานงานย่อยในแต่ละชั้นเขียนได้ดังนี 

ระดับพลังงานหลัก K, n=1 มี 1 ระดับพลังงานย่อย คือ 1s 2 

ระดับพลังงานหลัก L, n=2 มี 2 ระดับพลังงานย่อย คือ 2s 2 2p 6 

ระดับพลังงานหลัก M, n=3 มี 3 ระดับพลังงานย่อย คือ 3s 2 3p 6 3d 10 

ระดับพลังงานหลัก N, n=4 มี 4 ระดับพลังงานย่อย คือ 4s 2 4p 6 4d 10 4f 14 

ระดับพลังงานหลัก O, n=5 มี 4 ระดับพลังงานย่อย คือ 5s 2 5p 6 5d 10 5f 14 

ระดับพลังงานหลัก P, n=6 มี 3 ระดับพลังงานย่อย คือ 6s 2 6p 6 6d 10 

ระดับพลังงานหลัก Q, n=7 มี 2 ระดับพลังงานย่อย คือ 7s 2 7p 6 

ในการจัดอิเล็กตรอนต้องจัดลงในระดับพลังงานย่อยของระดับพลังงานต ่าคือ s ให้เต็มก่อนแล้วจึงจัดลงใน 

ระดับพลังงานที ่สูงต่อไป (p, d, f) แต่หลักการนี ้ใช้ได้เฉพาะ 18 ธาตุแรกเท่านั้นทั้งนี ้เนื ่องจากเมื ่ออะตอมมีระดับ 

พลังงานมากขึ ้น ระดับพลังงานย่อยจะอยู่ชิดกันมาก และมีการซ้อนทับกัน และไม่เรียงกันตามล าดับ ดังแสดงใน 

ภาพที ่ 3.11


ภาพที่ 3.12 ระดับพลังงานในอะตอม 

เพื ่อให้สะดวกต่อการจัดเรียงอิเล็กตรอนจึงมีโครงแบบการจัดเรียงอิเล็กตรอน (electron configuration) 

ของอะตอมต่างๆ ตามแผนผังในภาพที ่ 3.13 เพื ่อเป็นการจัดล าดับก่อนและหลังของการบรรจุอิเล็กตรอนลงใน 

ออร์บิทัล 

ภาพที่ 3.13 การจัดเรียงล าดับของอิเล็กตรอนลงในระดับพลังงานย่อย 

การเขียนโครงแบบอิเล็กตรอนของธาตุต้องอิงจากการจัดล าดับของอิเล็กตรอนในแต่ละระดับพลังงานย่อย 

บางครั้งการเขียนโครงแบบอิเล็กตรอนอาจย่อให้สั้นลงได้ โดยเฉพาะโครงแบบอิเล็กตรอนที ่เป็นแก๊สเฉื ่อย ซึ ่ง 

การเขียนจะเขียนโดยใส่สัญลักษณ์ของแก๊สเฉื ่อยไว้ในวงเล็บ แล้วต่อด้วยส่วนที ่เหลือตามหลัง ตัวอย่างการเขียน 

โครงแบบการจัดเรียงอิเล็กตรอนของธาตุ 20 ธาตุแรกที ่ระบุไว้ในตารางธาตุ แสดงดังตารางที ่ 3.7


สัญลักษณ์ 

นิวเคลียร์ของธาตุ 

ตารางที่ 3.7 การเขียนโครงแบบอิเล็กตรอนของธาตุ 20 ธาตุแรก 

โครงแบบการจัดเรียง 

อิเล็กตรอน 

การเขียนแบบย่อโดยใช้ 

สัญลักษณ์ของแก๊สเฉื่อย 

1s 1 - 1 

e 1s 2 - 2 

1s 2 2s 1 [He] 2s 1 2 1 

e 1s 2 2s 2 [He] 2s 2 2 2 

1s 2 2s 2 2p 1 [He] 2s 2 2p 1 2 3 

1s 2 2s 2 2p 2 [He] 2s 2 2p 2 2 4 

1s 2 2s 2 2p 3 [He] 2s 2 2p 3 2 5 

1s 2 2s 2 2p 4 [He] 2s 2 2p 4 2 6 

1s 2 2s 2 2p 5 [He] 2s 2 2p 5 2 7 

e 1s 2 2s 2 2p 6 [He] 2s 2 2p 6 2 8 

1s 2 2s 2 2p 6 3s 1 [Ne] 3s 1 2 8 1 

1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 [Ne] 3s 2 2 8 2 

1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 1 [Ne] 3s 2 3p 1 2 8 3 

1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 2 [Ne] 3s 2 3p 2 2 8 4 

1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 3 [Ne] 3s 2 3p 3 2 8 5 

1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 4 [Ne] 3s 2 3p 4 2 8 6 

1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 5 [Ne] 3s 2 3p 5 2 8 7 

1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 [Ne] 3s 2 3p 6 2 8 8 

1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 1 [Ar] 4s 1 2 8 8 1 

1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 2 [Ar] 4s 2 2 8 8 2 

หมายเหตุ จ านวนอิเล็กตรอนได้จากเลขมวลในสัญลักษณ์นิวเคลียร์ของธาตุ 

การเขียนแบบย่อ 

(แบบไม่ใส่ชั ้นระดับพลังงาน)



1. จงเติมข้อมูลของอะตอมต่างๆ ในตารางด้านล่าง 

สัญลักษณ์ธาตุ จ านวนโปรตอน จ านวนอิเล็กตรอน จ านวนนิวตรอน 

2. ให้จัดเรียงโครงแบบอิเล็กตรอนของอะตอมโพแทสเซียม 19 K 39 


1. 

สัญลักษณ์ธาตุ จ านวนโปรตอน จ านวนอิเล็กตรอน จ านวนนิวตรอน 

B 5 5 6 

Na 11 11 12 

Ar 18 18 22 

Br 35 35 45 

Kr 36 36 48 

2. 19 K = 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 1 หรือ เขียนแบบย่อเป็ น 2 8 8 1



ตารางธาตุ 

การสร้างตารางธาตุ 

ธาตุ คือ สารบริสุทธิ ์ที ่ประกอบด้วยอะตอมชนิดเดียวกัน และไม่สามารถแยกเป็นสารอื ่นได้ ในสมัยก่อนยัง 

มีการค้นพบธาตุไม่กี ่ชนิด เซอร์จอห์น ดอลตัน จึงได้เสนอให้มีการก าหนดสัญลักษณ์ภาพแทนธาตุต่างๆ เหล่านั้น 

ดังแสดงในภาพที ่ 3.14 

ภาพที่ 3.14 สัญลักษณ์ภาพแทนธาตุต่างๆ 

ที่มา: http://www.meta-synthesis.com/webbook/35_pt/pt_database.php?PT_id=5 ค้นคืนเมื ่อ 10 ส.ค. 55 

ต่อมา จาคอบ แบร์เซลิอุส (Jacob Berzelius) เสนอให้ใช้ตัวอักษรแทนสัญลักษณ์ภาพของธาตุ เนื ่องจากมี 

การค้นพบธาตุใหม่ๆ เพิ ่มขึ ้นเป็นจ านวนมาก การใช้สัญลักษณ์ภาพจึงไม่สะดวก จึงมีการเสนอให้เขียนสัญลักษณ์ 

เป็นตัวอักษรของธาตุแทน นักเคมีได้ตกลงให้ใช้ชื ่อภาษาอังกฤษหรือภาษาลาตินเพียงตัวเดียว โดยเขียนจากตัวอักษร 

ภาษาอังกฤษตัวแรกของชื ่อธาตุเป็นพิมพ์ใหญ่ ถ้าชื ่อมีอักษรตัวแรกซ ้ากันให้ใช้อักษรตัวแรกเป็นพิมพ์ใหญ่และ 

ตัวอักษรที ่สองของชื ่อธาตุเป็นตัวพิมพ์เล็ก ถ้าอักษรตัวที ่สองยังซ ้ากันอีกให้ใช้อักษรตัวถัดไปตัวใดตัวหนึ ่งและเขียน 

ด้วยตัวอักษรตัวพิมพ์เล็ก การใช้ตัวอักษรแทนธาตุนี ้ท าให้เกิดความสะดวกและความเป็นสากลมากขึ ้นและน ามาใช้ 

จนถึงปัจจุบัน 

เมื ่อมีจ านวนของธาตุเพิ ่มมากขึ ้น นักวิทยาศาสตร์จึงพยายามหาทางในการจัดหมวดหมู ่ของธาตุต่างๆ 

เพื ่อให้มีการจัดเก็บธาตุให้มีระบบมากขึ ้น ซึ ่งพบว่ามีหลายธาตุที ่มีสมบัติทางกายภาพและทางเคมีที ่คล้ายกัน จึงเป็น 

สาเหตุในการพัฒนาตารางธาตุในปัจจุบัน เริ ่มจาก

้ 

่ 


เดอเบอไรเนอร์ โยฮันน์ วอฟกัน (Johann Wolfgang Döbereiner) เสนอการจัดกลุ่มของธาตุแบบ กฎชุด 

สาม (Law of Triads) โดยพบว่าเมื ่อธาตุทั้งสามมาเรียงกันตามมวลอะตอมที ่เพิ ่มขึ ้น เช่น ลิเทียม (Li) โซเดียม 

(Na) และโพแทสเซียม (K) โดยมวลของธาตุที ่อยู่ตรงกลาง (โซเดียม) จะมีมวลอะตอมใกล้เคียงหรือเท่ากับมวล 

อะตอมเฉลี ่ยของธาตุที ่มีมวลน้อยกว่าและมากกว่า (ลิเทียมและโพแทสเซียม) และสมบัติของธาตุทั้งสามคล้ายกัน 

แต่แนวคิดนี ้ไม่เป็นที ่ยอมรับเนื ่องจากไม่สามารถน าไปใช้ได้กับกลุ่มบางกลุ่มที ่มีสมบัติไม่คล้ายกัน 

ดิมิทรี อิวาโนวิช เมเดเลเอฟ (Dmitri Ivanovich Mendeleev) และ ยูลิอุส โลทาร์ ไมเออร์ (Julius 

Lothar Myer) ได้เสนอว่าถ้าเรียงธาตุตามมวลอะตอมที ่เพิ ่มขึ ้นจะได้กลุ่มของธาตุที ่มีสมบัติทางเคมีและกายภาพที 

คล้ายกัน สามารถจัดเป็นชุดๆ ได้ และเรียกกฎนี ้ว่า กฎพีริออดิก (Periodic Law) โดยในสมัยนั้น เมเดเลเอฟ 

ได้ท าการเรียงธาตุตามจ านวนธาตุที ่ค้นพบ ซึ ่งจะเว้นช่องว่างไว้บางส่วนส าหรับธาตุที ่ยังค้นไม่พบในขณะนั้น และการ 

จัดเรียงธาตุตามมวลอะตอมนั้นต าแหน่งของธาตุบางธาตุจะปรากฏอยู่ในกลุ่มที ่มีสมบัติที ่ไม่เหมือนกัน จึงท าให้ 

บางธาตุไม่จัดเรียงตามมวลอะตอม อย่างไรก็ตามแนวคิดของเมเดเลเอฟนี ้เป็นจุดเริ ่มต้นของตารางธาตุในปัจจุบัน 

ต่อมานักวิทยาศาสตร์มีความเข้าใจเกี ่ยวกับโครงสร้างของอะตอมมากขึ ้น เฮนรี จี.เจ. มอสลีย์ (Henry G.J. 

Moseley) จึงเสนอให้เรียงต าแหน่งของธาตุในตารางธาตุตามเลขอะตอม (จ านวนโปรตอนของธาตุ) ซึ ่งพบว่า 

แก้ปัญหาการสลับต าแหน่งของบางธาตุได้ และธาตุที ่อยู่ในหมวดหมู ่เดียวกันก็มีสมบัติทางเคมีและกายภาพคล้ายกัน 

จึงถือว่าเป็นการปรับปรุงตารางธาตุของเมเดเลเอฟและเป็นตารางธาตุที ่น ามาใช้ในปัจจุบัน 

ตารางธาตุในปัจจุบัน 

ตารางธาตุหรือเรียกอีกชื ่อว่าตารางพีริออดิก (periodic table) ในปัจจุบันเป็นตารางธาตุที ่เรียงตามล าดับ 

เลขอะตอมที ่เพิ ่มขึ ้นจากซ้ายไปขวา มีแถวตามแนวนอน 7 แถวเรียกว่า คาบ (period) และแถวตามแนวตั้ง 18 แถว 

เรียกว่า หมู ่ (group) ดังแสดงในภาพที ่ 3.14 นอกจากนี ้ตารางธาตุยังแบ่งเป็น 2 กลุ่มใหญ่ๆ คือ ธาตุกลุ่ม A และ 

ธาตุกลุ่ม B 

1. ธาตุกลุ ่ม A เรียกว่า ธาตุเรพรีเซ็นเททีฟ (representative element) ซึ ่งถือว่าเป็นหมู ่หลักของตาราง 

ธาตุ จะแบ่งออกเป็น 8 หมู ่คือ 1A-8A หรือนิยมเขียนแทนด้วยเลขโรมันคือ IA-VIII ธาตุหมู ่ 1A-2A มีสมบัติเป็น 

โลหะ หมู ่ 3A-8A มีสมบัติเป็นอโลหะ และมีหมู ่ที ่อยู่ระหว่างหมู ่ 3A-6A มีเส้นขีดเป็นขั้นบันไดมีสมบัติเป็นอโลหะ 

2. ธาตุกลุ ่ม B เรียกว่า ธาตุแทรนซิชัน (transition element) มี 8 หมู ่คือ หมู ่ 2B จนถึง 8B แต่เริ ่มเรียง 

จากหมู ่ 3B ถึงหมู ่ 2B เป็นธาตุที ่อยู่ระหว่างหมู ่ 2A และหมู ่ 3A โดยธาตุแทรนซิชันมีการจัดเรียงโครงแบบ 

อิเล็กตรอนที ่บรรจุใน d หรือ f ออร์บิทัลไม่เต็ม ซึ ่งแตกต่างจากหมู ่ A ที ่มีการจัดเรียงโครงแบบอิเล็กตรอนให้ 

ระดับชั้นพลังงานที ่ถัดจากชั้นนอกเต็มก่อนไปพลังงานชั้นถัดไป 

ธาตุ 2 แถวล่าง ซึ ่งแยกไว้ต่างหากนั้น เรียกว่า ธาตุแทรนซิชันชั้นใน (Inner transition elements) โดยมี 

ชื ่อเรียกต่างกันดังนี 

ธาตุแถวบน เรียกว่า กลุ่มธาตุแลนทาไนด์ (lanthanide series) เป็นธาตุที ่มีเลขอะตอมตั้งแต่ 58 ถึง 71 

ธาตุกลุ่มนี ้ควรจะอยู่ในหมู ่ 3B โดยจะเรียงต่อจากธาตุ La


ธาตุแถวล่าง เรียกว่า กลุ่มธาตุแอกทิไนด์ (actinide series) เป็นธาตุที ่มีเลขอะตอมตั้งแต่ 90 ถึง 103 

ธาตุกลุ่มนี ้ควรอยู่ในหมู ่ III B โดยเรียงต่อจากธาตุ Ac 

จะเห็นว่าธาตุทั้งหมดในตารางธาตุนอกจากจะจัดเรียงตามเลขเชิงอะตอมแล้ว ยังจัดเรียงตามระดับพลังงาน 

ย่อยอีกด้วย ซึ ่งสามารถได้เป็น 4 เขต ในการบรรจุอิเล็กตรอนในแต่ละชั้นของ s, p, d, f ดังแสดงในภาพที ่ 3.14 

ภาพที่ 3.15 ตารางธาตุในปัจจุบัน


ความส าคัญของหมู ่และคาบในตารางธาตุ 

การจัดเรียงธาตุในตารางธาตุ ธาตุที ่เรียงอยู่ในหมู ่เดียวกันหรือคาบเดียวกันต้องมีความสัมพันธ์อย่างใด 

อย่างหนึ ่งที ่คล้ายคลึงกันในเชิงสมบัติทางเคมีและทางกายภาพ ซึ ่งพบว่า 

1. ความส าคัญของธาตุหมู ่เดียวกัน เมื ่อพิจารณาจากจ านวนอิเล็กตรอนที ่อยู่รอบนอกสุดหรือ เวเลนซ์ 

อิเล็กตรอน (valance electron) ของธาตุที ่อยู่หมู ่เดียวกัน จะมีค่าเท่ากับตัวเลขของหมู ่นั้นๆ เช่น โลหะในหมู ่ 1A 

จะมีเวเลนซ์อิเล็กตรอนเท่ากับ 1 ดังแสดงในตารางที ่ 3.8 

ธาตุ 

ตารางที่ 3.8 ตัวอย่างการจัดเรียงโครงสร้างของธาตุหมู ่ 1A ตั ้งแต่ธาตุ Li-Rb 

โครงแบบอิเล็กตรอน 

จ านวนอิเล็กตรอนในแต่ละ 

ระดับชั ้นพลังงาน 

เวเลนซ์อิเล็กตรอน 

Li 1s 2 2s 1 2, 1 1 

Na 1s 2 2s 2 2p 6 1s 1 2, 8, 1 1 

K 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 1 2, 8, 8, 1 1 

Rb 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 10 4s 2 4p 6 5s 1 2, 8, 18, 8, 1 1 

จากตารางที ่ 3.8 จะพบว่า 

- เวเลนซ์อิเล็กตรอนของธาตุหมู ่ 1A จะมีค่าเท่ากับ 1 และธาตุเหล่านี ้จะมีสมบัติคล้ายกัน โดยแนวโน้มนี ้จะ 

เป็นเหมือนกันตลอดทั้งธาตุในกลุ่มเอ กล่าวคือธาตุที ่อยู่หมู ่เดียวกันจะมีสมบัติคล้ายกันนั่นเอง 

- จากตารางที ่ 3.8 สังเกตได้ว่าธาตุที ่อยู่หมู ่เดียวกันจะมีระดับพลังงานไม่เท่ากัน โดยมีแนวโน้มเพิ ่มขึ ้น 

เรื ่อยๆ จากด้านบนลงล่าง ซึ ่งลักษณะของระดับพลังงานที ่แตกต่างกันนี ้จะส่งผลต่อสมบัติอื ่นๆ ซึ ่งจะกล่าวต่อไปใน 

หัวข้อที ่ 4 

2. ความส าคัญของธาตุคาบเดียวกัน เป็นการจัดเรียงโครงแบบอิเล็กตรอนของธาตุในแนวนอน ซึ ่งจะมี 

เวเลนซ์อิเล็กตรอนไม่เท่ากัน เช่น ธาตุในคาบที ่ 2 ดังแสดงในตารางที ่ 3.9 

ธาตุ 

ตารางที่ 3.9 การจัดเรียงโครงสร้างของธาตุ Li Be B C ในคาบที่ 2 ของตารางธาตุ 

โครงแบบอิเล็กตรอน 

จ านวนอิเล็กตรอนในแต่ละ 

ชั ้นพลังงานหลัก 

เวเลนซ์อิเล็กตรอน 

Li 1s 2 2s 1 2, 1 1 

Be 1s 2 2s 2 2, 2 2 

B 1s 2 2s 2 2p 1 2, 3 3 

C 1s 2 2s 2 2p 2 2, 4 4

้ 

่ 

่ 


จากตารางที ่ 3.9 จะพบว่าธาตุในคาบเดียวกันมีจ านวนชั้นพลังงานเท่ากัน ต่างกันเพียงจ านวนอิเล็กตรอนที 

อยู่ในแต่ละชั้นซึ ่งมีแนวโน้มเพิ ่มขึ ้นเรื ่อยๆ จากซ้ายไปขวาของตารางธาตุ 

ส าหรับธาตุทรานซิชั่นส่วนใหญ่มีเวเลนซ์อิเล็กตรอนชั้นนอกเท่ากับ 2 จะมีบางธาตุที ่มีเวเลนซ์อิเล็กตรอน 

เท่ากับ 1 จึงท าให้สมบัติส่วนใหญ่ของธาตุทรานซิชั่นคล้ายคลึงกันทั้งในหมู ่และคาบเดียวกัน 

สมบัติของธาตุตามตารางธาตุ 

สมบัติของธาตุนั้นดูได้จากแนวโน้มของการจัดเรียงโครงแบบอิเล็กตรอน สมบัติดังกล่าวของธาตุคือ 

ความเป็นโลหะ ขนาดอะตอมและไอออน พลังงานไอออไนเซชัน (ionization energy) สัมพรรคภาพอิเล็กตรอน 

(electron affinity) อิเล็กโตรเนกาติวิตี (electronegativity) เป็นต้น 

1. ความเป็ นโลหะ จากตารางธาตุบอกสมบัติความเป็นโลหะคือหมู ่ 1A และ 2A จะเป็นพวกโลหะ หมู 

3A-6A จะมีทั้งกึ ่งโลหะและอโลหะ และหมู ่ 7A-8A เป็นพวกอโลหะ ซึ ่งเมื ่อพิจารณาจากสมบัติตามหมู ่และคาบ เมื ่อ 

พิจารณาว่าความเป็นโลหะในหมู ่เดียวกัน ความเป็นโลหะจะเพิ ่มขึ ้นจากบนลงล่างของตารางธาตุ และหากพิจารณาใน 

คาบเดียวกันความเป็นโลหะจะลดลงจากขวาไปซ้าย ดังแสดงเป็นแผนภาพได้ในภาพที ่ 3.16 

ภาพที่ 3.16 แสดงแนวโน้มความเป็ นโลหะของธาตุที่ในตารางธาตุ 

ความเป็นโลหะนี ้สามารถเชื ่อมโยงไปถึงความสามารถในการน าไฟฟ้า จุดเดือด และจุดหลอมเหลวได้ เนื ่อง- 

จากธาตุที ่มีความเป็นโลหะจะน าไฟฟ้า มีจุดเดือดและจุดหลอมเหลวสูง ส่วนธาตุพวกอโลหะจะมีสมบัติดังกล่าว 

กลับกัน ดังนั้นแนวโน้มของการน าไฟฟ้า จุดเดือด และจุดหลอมเหว จึงมีแนวโน้มเดียวกันกับความเป็นโลหะของ 

ตารางธาตุ 

2. ขนาดอะตอมและไอออน พิจารณาได้จากจ านวนระดับพลังงานของอิเล็กตรอนรอบนิวเคลียส ดังนี 

- ถ้าจ านวนระดับพลังงานมาก ระยะทางระหว่างนิวเคลียสกับเวเลนซ์อิเล็กตรอนก็มากด้วย ท าให้ 

อะตอมมีขนาดใหญ่ เช่นของ K > Na > Li เป็นต้น 

- ถ้าจ านวนระดับพลังงานเท่ากันจ านวนโปรตอนมากกว่า จะมีแรงดึงดูดระหว่างนิวเคลียสกับเวเลนซ์- 

อิเล็กมากกว่าท าให้มีขนาดเล็ก เช่น Li > Be > B เป็นต้น 

- ถ้าจ านวนระดับพลังงานและจ านวนโปรตอนเท่ากัน แต่มีจ านวนอิเล็กตรอนที ่แตกต่างกัน ให้ 

พิจารณาจากจ านวนอิเล็กตรอนที ่มากกว่าจะมีขนาดของอะตอมใหญ่กว่า เช่น Cl - > Cl เป็นต้น


ดังนั้นแนวโน้มขนาดอะตอมของตารางธาตุเมื ่อพิจารณาที ่หมู ่เดียวกันขนาดอะตอมจะมีขนาดใหญ่ขึ ้น 

จากบนลงล่าง และในคาบเดียวกันขนาดอะตอมเล็กลงจากขวาไปซ้าย ดังแสดงเป็นแผนภาพได้ในภาพที ่ 3.17 

ภาพที่ 3.17 แสดงแนวโน้มขนาดอะตอมของธาตุที่ในตารางธาตุ 

3. พลังงานไอออไนเซชัน (Ionization energy, IE) คือ ค่าพลังงานที ่ใช้ในการดึงอิเล็กตรอนออกจาก 

อะตอมในสภาวะแก๊สที ่สภาวะพื ้นท าให้เกิดเป็นไอออนบวก ตัวอย่าง เช่น 

A (g) + พลังงาน A + (g) + e- 

ค่า IE จะมากหรือน้อยขึ ้นอยู่กับขนาดของอะตอม ยิ ่งอะตอมของธาตุมีขนาดใหญ่ จะมีค่า IE ต ่ากว่า 

อะตอมของธาตุที ่มีขนาดเล็ก และถ้าอะตอมเป็นไอออนบวกจะดึงได้ยากกว่าอะตอมไม่มีประจุในตอนแรก 

ดังนั้นแนวโน้มของค่าพลังงานไอออไนเซชันเมื ่อพิจารณาที ่หมู ่เดียวกันจะมีค่าลดลงจากบนลงล่าง เพราะ 

ขนาดอะตอมใหญ่ขึ ้น แต่ในคาบเดียวกันจะมีค่าเพิ ่มขึ ้นจากซ้ายไปขวา เพราะขนาดอะตอมเล็กลง ดังแสดงเป็น 

แผนภาพได้ในภาพที ่ 3.18 

ภาพที่ 3.18 แสดงแนวโน้มของค่าพลังงานไอออไนเซชันของธาตุในตารางธาตุ 

4. สัมพรรคภาพอิเล็กตรอน (Electron Affinity, EA) คือ พลังงานที ่เปลี ่ยนไปเมื ่ออะตอมในสถานะแก๊สรับ 

อิเล็กตรอนเข้าไปหนึ ่งตัว ท าให้เกิดเป็นไอออนลบ ตัวอย่าง เช่น 

A (g) + e- 

A - (g) + พลังงาน


โดยแนวโน้มของสัมพรรคภาพอิเล็กตรอนของธาตุในคาบเดียวกันจะเพิ ่มขึ ้นจากซ้ายไปขวาเมื ่อขนาดของ 

อะตอมเล็กลงและประจุของนิวเคลียสเพิ ่มขึ ้นย่อมจะรับอิเล็กตรอนได้ดี และมีค่าลดลงในหมู ่เดียวกันจากบนลงล่าง 

เพราะขนาดของอะตอมใหญ่ขึ ้น ท าให้การดึงดูดอิเล็กตรอนไม่ดี ดังแสดงเป็นแผนภาพได้ในภาพที ่ 3.19 

ภาพที่ 3.19 แสดงแนวโน้มของค่าสัมพรรคภาพอิเล็กตรอนของธาตุในตารางธาตุ 

5. อิเล็กโทรเนกาติวิตี (Electronegativity, EN) หรือสภาพไฟฟ้าลบ คือ ค่าที ่แสดงถึงสามารถในการดึง 

อิเล็กตรอนคู่สร้างพันธะเข้าหาตัวเอง ซึ ่งค่าเล็กโทรเนกาติวิตีจะมากหรือน้อยขึ ้นอยู่กับขนาดอะตอม คือ ถ้าอะตอม 

ขนาดใหญ่ ค่าอิเล็กโทรเนกาติวิตีจะต ่ากว่าอะตอมของธาตุที ่มีขนาดอะตอมเล็ก 

ดังนั้นแนวโน้มของค่าเล็กโทรเนกาติวิตีเมื ่อพิจารณาที ่หมู ่เดียวกันจะมีค่าลดลงจากบนลงล่าง เพราะขนาด 

อะตอมใหญ่ขึ ้น แต่ในคาบเดียวกันจะมีค่าเพิ ่มขึ ้นจากซ้ายไปขวาเพราะขนาดอะตอมเล็กลง ดังแสดงเป็นแผนภาพได้ 

ในภาพที ่ 3.20 

ภาพที่ 3.20 แสดงแนวโน้มของค่าอิเล็กโทรเนกาติวิตีของธาตุในตารางธาตุ 

จากแนวโน้มทั้งหมดของธาตุในตารางธาตุ จะเห็นว่าแนวโน้มของความเป็นโลหะและขนาดอะตอมจะมี 

แนวโน้มเดียวกัน แต่ตรงกันข้ามกับแนวโน้มของค่าพลังงานไอออไนเซชัน สัมพรรคภาพอิเล็กตรอน และอิเล็กโตร 

เนกาติวิตี

้ 



1. ธาตุดังต่อไปนี ้สามารถแบ่งเป็ นกลุ่มได้กี่กลุ่ม ตามหลักของการจัดเรียงธาตุในตารางธาตุ 

Na C O Be S Li Mg Si K Ca 

2. เพราะเหตุใดธาตุลิเทียม (Li) จึงมีค่า IE 1 ต ่ากว่าธาตุฟลูออรีน (F) 

3. ธาตุหมู ่ 1A จากบนลงล่างมีแนวโน้มของจุดเดือดอย่างไร 


1. เมื่อท าการจัดเรี ยงโครงแบบอิเล็กตรอนแบบตามตารางที่ 3.7 สามารถแบ่งกลุ่มตามจ านวน 

เวเลนซ์อิเล็กตรอนได้ดังนี 

- จ านวนเวเลนซ์อิเล็กตรอนชั ้นนอกเท่ากัน อยู ่หมู ่เดียวกัน 

ธาตุที่อยู ่หมู ่ 1 ได้แก่ Li Na K 

ธาตุที่อยู ่หมู ่ 2 ได้แก่ Be Mg Ca 

ธาตุที่อยู ่หมู ่ 4 ได้แก่ C Si 

ธาตุที่อยู ่หมู ่ 6 ได้แก่ O S 

- ระดับชั ้นในการจัดเรียงโครงสร้างอิเล็กตรอนเท่ากัน อยู ่คาบเดียวกัน 

ธาตุที่อยู ่คาบ 2 ได้แก่ Li Be C O 

ธาตุที่อยู ่คาบ 3 ได้แก่ Na Mg Si S 

ธาตุที่อยู ่คาบ 4 ได้แก่ K Ca 

2. แนวโน้มของค่าพลังงานไอออไนเชชันล าดับที่ 1 ในคาบเดียวกันจะมีค่าเพิ่มขึ ้นจากซ้ายไปขวา 

เนื่องจากธาตุในคาบเดียวกันมีเวเลนซ์อิเล็กตรอนอยู ่ในระดับพลังงานเดียวกัน แต่มีจ านวนโปรตอนใน 

นิวเคลียสเพิ่มขึ ้น 

ธาตุที่มีโปรตอนมากจะดึงดูดเวเลนซ์อิเล็กตรอนได้แรงมากกว่าธาตุที่มีโปรตอนน้อย เวเลนซ์ 

อิเล็กตรอนจึงเข้าใกล้นิวเคลียสได้มากกว่า ท าให้อิเล็กตรอนหลุดจากอะตอมได้ยากกว่า จึงท าให้ธาตุลิเทียมมี 

ค่าพลังงานไอออไนเชชันล าดับที่ 1 ต ่ากว่าธาตุฟลูออรีน 

3. ในธาตุหมู ่ 1A ความเป็ นโลหะจะเพิ่มขึ ้นจากบนลงล่าง ท าให้การใช้พลังงานในการสลายพันธะ 

โลหะมากขึ ้น ส่งผลให้จุดเดือดของธาตุมีแนวโน้มเดียวกันกับความเป็ นโลหะคือ เพิ่มขึ ้นจากบนลงล่าง 

เช่นเดียวกัน

้ 



พันธะเคมี 

โดยปกติแล้วอะตอมของธาตุส่วนใหญ่จะมารวมตัวกันเพื ่อให้อยู่ในสภาวะที ่เสถียร หรือสภาวะที ่มีเวเลนซ์ 

อิเล็กตรอนครบ 8 ตัวตามกฎของออกเตต (octet law) การที ่อะตอมรวมตัวกับอะตอมชนิดเดียวกัน หรืออะตอม 

ชนิดอื ่นๆ มีหลายวิธี คือ การให้อิเล็กตรอนไปกับอะตอมอื ่น การรับอิเล็กตรอนจากอะตอมอื ่น หรือการใช้ 

อิเล็กตรอนร่วมกัน การที ่อะตอมมารวมตัวกันเพื ่อเกิดเป็นโมเลกุลหรือสารประกอบ จะต้องมีแรงยึดเหนี ่ยวระหว่าง 

อะตอมขึ ้น และเรียกแรงนี ้ว่า พันธะเคมี (chemical bond) โดยพันธะเคมีที ่ส าคัญมี 3 ประเภท คือ พันธะไอออนิก 

(ionic bond) พันธะโคเวเลนซ์ (covalent bond) และพันธะโลหะ (mettalic bond) ซึ ่งเป็นพันธะเคมีที ่เกิดขึ ้น 

ภายในโมเลกุล นอกจากนี ้ยังมีพันธะระหว่างโมเลกุลที ่ส าคัญอีกพันธะหนึ ่งคือ พันธะไฮโดรเจน (Hydrogen bond) 

พันธะไอออนิก 

พันธะไอออนิก เป็นพันธะระหว่างอะตอมที ่อยู่ในสภาพไอออนที ่มีประจุตรงข้ามกันมารวมตัวกัน ซึ ่งพันธะ 

ไอออนิกจะเป็นการรวมตัวกันระหว่างอะตอมของโลหะและอโลหะ โดยที ่อะตอมของโลหะจะเป็นฝ่ายให้อิเล็กตรอน 

ในระดับพลังงานชั้นนอกสุดให้กับอโลหะ ทั้งนี ้เนื ่องจากอะตอมของโลหะมีค่าพลังงานไอออไนเซชันต ่า ซึ ่งพร้อมที ่จะ 

ให้อิเล็กตรอนเพื ่อให้อะตอมชั้นนอกครบ 8 ตัวแล้วเกิดเป็นไอออนบวก ส่วนอะตอมของอโลหะก็พร้อมที ่จะรับ 

อิเล็กตรอนจากอะตอมอื ่นเพื ่อให้อะตอมชั้นนอกครบแปดเช่นเดียวกัน ดังนั้นเมื ่ออโลหะรับอิเล็กตรอนเข้ามาจะเกิด 

เป็นไอออนลบ เมื ่ออะตอมทั้งสองมีประจุไฟฟ้าต่างกันจึงเกิดแรงดึงดูดกันเกิดเป็น สารประกอบไอออนิก (ionic 

compound) ตัวอย่างการเกิดพันธะไอออนิก ได้แก่ การเกิดพันธะไอออนิกของสารประกอบโซเดียมคลอไรด์ (NaCl) 

ดังนี ้ 

การจัดเรียงอิเล็กตรอนของอะตอม Na คือ 1s 2 2s 2 2p 6 3s 1 (2 8 1) 

การจัดเรียงอิเล็กตรอนของอะตอม Cl คือ 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 5 (2 8 7) 

เมื ่อโซเดียมรวมตัวกับคลอรีน โซเดียมซึ ่งมีเวเลนซ์อิเล็กตรอนเท่ากับ 1 จะให้อิเล็กตรอนแก่คลอรีนเพื ่อให้ 

การจัดเรียงอิเล็กตรอนเป็น 1s 2 2s 2 2p 6 (2 8) และเกิดเป็นโซเดียมไอออน (Na + ) ที ่มีประจุไฟฟ้าลบส่วนคลอรีนเมื ่อ 

รับอิเล็กตรอนจากโซเดียมท าให้เกิดการจัดเรียงอิเล็กตรอนเป็น 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 (2 8 8) เกิดเป็นคลอรีนไอออน 

(Cl - ) ที ่มีประจุไฟฟ้าลบ เมื ่อทั้งสองทีประจุไฟฟ้าต่างกันจึงเกิดแรงดึงดูดกันหรือเรียกว่าเกิดพันธะไอออนิกนั่นเอง 

ซึ ่งเขียนสัญลักษณ์แบบจุดได้ดังนี 

+ - 

Na + Cl Na Cl 

2, 8, 1 2, 8, 7 2, 8 2, 8, 8

้ 


การเกิดพันธะไอออนิกของสารประกอบโซเดียมคลอไรด์แสดงดังภาพที ่ 3.21 

โซเดียมอะตอม คลอรีนอะตอม โซเดียมไอออน คลอไรด์ไอออน 

ภาพที่ 3.21 การเกิดพันธะไอออนิกของสารประกอบโซเดียมคลอไรด์ 

สารประกอบไอออนิกมักอยู่ในรูปผลึกของแข็งที ่อุณหภูมิห้อง จะมีจุดเดือดและจุดหลอมเหลวสูง เนื ่องจาก 

แรงยึดเหนี ่ยวระหว่างไอออนบวกและไอออนลบมีการดึงดูดกันอย่างมาก โดยส่วนมากเป็นสารที ่แข็งแต่เปราะง่าย 

ไม่น าไฟฟ้า แต่เมื ่อน ามาละลายในน ้าโมเลกุลของน ้าจะดึงดูดให้สารประกอบเกิดการแตกตัวเป็นไอออนบวกและ 

ไอออนลบ ไอออนจึงเคลื ่อนที ่อย่างอิสระท าให้ไฟฟ้ าไหลผ่านได้ ตัวอย่างสารประกอบไอออนิก ได้แก่ แคลเซียม 

คาร์บอเนต (CaCO 3 ) แมกนีเซียมซัลเฟต (MgSO 4 ) โซเดียมไบคาร์บอเนต (NaHCO 3 ) เป็นต้น 

พันธะโคเวเลนซ์ 

พันธะโคเวเลนซ์ เป็นพันธะที ่เกิดจากอะตอมตั้งแต่สองอะตอมขึ ้นไปมีการใช้เวเลนซ์อิเล็กตรอนร่วมกัน 

ระหว่างอะตอม เพื ่อให้เวเลนซ์อิเล็กตรอนของแต่ละอะตอมครบ 8 ตัว อะตอมที ่เกิดพันธะชนิดนี ้มักเป็นอะตอมของ 

ธาตุที ่มีเวเลนซ์อิเล็กตรอนชั้นใกล้จะครบ 8 ตัวได้แก่อะตอมของธาตุหมู ่ 4A, 5A, 6A และ 7A ถ้าเป้นการรวมตัว 

กันของอะตอมจะเรียกว่า โมเลกุลโควาเลนต์ (covalent molecules) แต่ถ้าเป็นการรวมตัวกันนั้นเกิดเป็นธาตุหรือ 

สารใหม่จะเรียกว่า สารประกอบโคเวเลนซ์ (covalent compounds) ตัวอย่างการเกิดพันธะโควาเลนต์ เช่น การเกิด 

แก๊สฟลูออรีน ดังนี 

อะตอมของฟลูออรีนมีเวเลนซ์อิเล็กตรอนเท่ากับ 7 ตัว จึงต้องการอิเล็กตรอนเพิ ่มอีก 1 ตัวเพื ่อให้เกิด 

สภาวะที ่เสถียร เมื ่ออะตอมของฟลูออรีน 2 อะตอมมาเจอกันจึงเกิดการใช้เวเลนซ์อิเล็กตรอนร่วมกันสามารถแสดง 

สัญลักษณ์แบบจุดได้ดังนี ้


การเกิดพันธะโควาเลนต์ของโมเลกุลฟลูออรีนแสดงดังภาพที ่ 3.22 

ภาพที่ 3.22 แสดงการเกิดพันธะโคเวเลนซ์ของแก๊สฟลูออรีน 

พันธะโคเวเลนซ์สามารถจ าแนกตามจ านวนคู่ของเวเลนซ์อิเล็กตรอนที ่ใช้ร่วมกันได้เป็น 3 ประเภท คือ 

1. พันธะเดี่ยว (single bond) คือ พันธะโคเวเลนซ์ที ่มีการใช้เวเลนซ์อิเล็กตรอนร่วมกัน 1 คู่ ใช้เส้น ( - ) 

แทนพันธะเดี ่ยว ตัวอย่างเช่น โมเลกุลของไฮโดรเจน (H 2 ) ดังแสดงในภาพที ่ 3.23 

หรือเขียนแทนด้วย 

H 

H 

ภาพที่ 3.23 แสดงการเกิดพันธะเดี่ยวในโมเลกุลฟลูออรีน 

2. พันธะคู ่ (double bond) คือ พันธะโคเวเลนซ์ที ่มีการใช้เวเลนซ์อิเล็กตรอนร่วมกัน 2 คู่ ใช้เส้น 2 เส้น 

( = ) แทนพันธะคู่ ตัวอย่างเช่น โมเลกุลของออกซิเจน (O 2 ) ดังแสดงในภาพที ่ 3.24 


O O 

ภาพที่ 3.24 แสดงการเกิดพันธะคู ่ในโมเลกุลออกซิเจน


3. พันธะสาม (triple bond) คือ พันธะโคเวเลนซ์ที ่มีการใช้เวเลนซ์อิเล็กตรอนร่วมกัน 3 คู่ ใช้เส้น 3 เส้น 

( ) แทนพันธะสาม ตัวอย่างเช่น โมเลกุลของแก๊สไนโตรเจน (N 2 ) ดังแสดงในภาพที ่ 3.25 


N 

N 

ภาพที่ 3.25 แสดงการเกิดพันธะสามในโมเลกุลไนโตรเจน 

ในการเกิดพันธะโคเวเลนซ์ นั้น ส่วนใหญ่เป็นการใช้คู่อิเล็กตรอนร่วมกัน โดยอิเล็กตรอนที ่ใช้จะมาจาก 

อะตอมอย่างละ 1 อิเล็กตรอน แต่ถ้ามีการใช้อิเล็กตรอนคู่ร่วมพันธะจากอะตอมใดอะตอมหนึ ่งเพียงอะตอมเดียว 

จะเรียกพันธะนั้นว่า พันธะโคออดิเนตโคเวเลนซ์ (coordinate covalent bond) ดังแสดงภาพที ่ 3.26 


ภาพที่ 3.26 แสดงการเกิดพันธะสามในโมเลกุลไนโตรเจน 

โมเลกุลโคเวเลนซ์หรือสารประกอบโคเวเลนซ์ มีทั้งที ่อยู่ในรูปของของแข็ง ของเหลว และแก๊ส ส่วนใหญ่เป็น 

สารประกอบระหว่างอโลหะกับอโลหะ จึงมีจุดเดือดและจุดหลอมเหลวต ่า เนื ่องจากมีแรงยึดเหนี ่ยวระหว่างอะตอม 

หรือแรงยึดเหนี ่ยวระหว่างโมเลกุลน้อย และไม่น าไฟฟ้า แต่มีข้อยกเว้นส าหรับสารบางสารที ่ยึดเหนี ่ยวด้วยพันธะ 

โคเวเลนซ์แบบต่อเนื ่องกัน คล้ายตาข่ายสามมิติ เรียกสารที ่มีโครงสร้างนี ้ว่า สารโครงผลึกร่างตาข่าย ท าให้มีจุดเดือด 

จุดหลอมเหลวสูง สารพวกนี ้ได้แก่ คาร์บอนในรูปเพชร แกรไฟต์ และฟลูเลอรีน เป็นต้น นอกจากนั้นยังมี 

สารประกอบบางชนิดก็เป็นสารโครงผลึกร่างตาข่าย เช่น ซิลิกอนไดออกไซด์ (SiO 2 ) ซิลิคอนคาร์ไบด์ (SiC) เป็นต้น 

ตัวอย่างรูปร่างของสารโครงผลึกร่างตาข่ายคาร์บอน แสดงได้ดังภาพที ่ 3.27 จะเห็นได้ว่าโครงร่างตาข่ายของ 

ทั้ง 3 แบบมีความแตกต่างกัน ส่งผลให้สมบัตินั้นแตกต่างกันไปด้วย ดังนี ้


- เพชร เป็นโครงร่างตาข่ายที ่มีพันธะของอะตอมคาร์บอนเกาะเป็นพันธะเดี ่ยวได้ 4 พันธะ และเกาะ 

ต่อเนื ่องกันเป็นโครงผลึกร่างตาข่ายท าให้เพชรมีความแข็งแรงมาก แต่เนื ่องจากในโครงสร้างนั้นมีการใช้เวเลนซ์ 

อิเล็กตรอนในการสร้างพันธะหมด ไม่มีอิเล็กตรอนเหลือให้เคลื ่อนที ่ จึงท าให้เพชรไม่น าไฟฟ้า 

- กราไฟต์ เป็นโครงร่างตาข่ายที ่มีพันธะของอะตอมคาร์บอนเกาะเป็นพันธะเดี ่ยวหรือคู่ได้ 3 พันธะ 

และจะมีอิเล็กตรอนอิสระว่างอยู่ 1 อิเล็กตรอน จึงท าให้แกรไฟต์น าไฟฟ้าได้ 

- ฟลูเลอรีน เป็นโครงร่างตาข่ายที ่มีพันธะของอะตอมคาร์บอนเกาะเป็นพันธะเดี ่ยว เชื ่อมกันเป็น 

โครงสร้าง 5 เหลี ่ยม และ 6 เหลี ่ยม หลายรูปต่อกันเป็นทรงกลม ไม่น าไฟฟ้า จุดเดือด จุดหลอมเหลวขึ ้นอยู่กับ 

จ านวนคาร์บอน โมเลกุลของฟลูเลอลีน จะมีคาร์บอนเป็นเลขคู่ ตั้งแต่ประมาณ 40 อะตอมขึ ้นไป แต่โมเลกุลของ 

ฟลูเลอลีนที ่เสถียรที ่สุดคือ C 60 

พันธะโลหะ 

(ก) โครงสร้างของเพชร (ข) โครงสร้างของกราไฟต์ (ง) โครงสร้างฟลูเลอรีน 

ภาพที่ 3.27 โครงสร้างร่างตาข่ายของคาร์บอน 

พันธะโลหะ เป็นแรงยึดเหนี ่ยวของไอออนบวกกับเวเลนซ์อิเล็กตรอนที ่เคลื ่อนที ่อยู่โดยรอบทั้งก้อนโลหะ 

โดยการเคลื ่อนที ่ของเวเลนซ์อิเล็กตรอนเคลื ่อนที ่อย่างอิสระเหมือนกลุ่มหมอกของอิเล็กตรอนอยู่ล้อมรอบไอออน 

บวกเกิดเป็นพันธะโลหะขึ ้นมา ซึ ่งแบบจ าลองการล้อมรอบของเวเลนซ์อิเล็กตรอนกับไอออนบวกของโลหะแสดง 

ดังภาพที ่ 3.28

้ 


ภาพที่ 3.28 อิเล็กตรอนและไอออนบวกในก้อนโลหะ 

โดยทั่วไปโลหะจะเป็นของแข็ง ยกเว้นปรอทที ่เป็นของเหลว ส าหรับสมบัติของพันธะโลหะนั้น เป็นผลมาจาก 

อิเล็กตรอนอิสระที ่เคลื ่อนที ่อยู่ในก้อนโลหะนั่นเอง สมบัติที ่พบโดยทั่วไปของโลหะ คือ 

- เป็นตัวน าไฟฟ้าที ่ดี เพราะอิเล็กตรอนเคลื ่อนที ่ได้ง่ายทั่วก้อนโลหะ 

- มีจุดหลอมเหลวสูง เพราะเวเลนซ์อิเล็กตรอนของอะตอมทั้งหมดในก้อนโลหะยึดเหนี ่ยวอะตอมไว้ 

อย่างเหนียวแน่น 

- โลหะสามารถตีแผ่เป็นแผ่นบางๆได้ เพราะมีกลุ่มเวเลนต์อิเล็กตรอนท าหน้าที ่ยึดอนุภาคให้เรียงกัน 

ไม่ขาดออกจากกัน 

- โลหะมีผิวเป็นมันวาว เพราะกลุ่มอิเล็กตรอนที ่เคลื ่อนที ่โดยอิสระมีปฏิกิริยาต่อแสง คือรับ สะท้อน 

แสง และกระจายแสงออกมา ท าให้มองเห็นเป็นมันวาว 

- โลหะน าความร้อนได้ดี เพราะอิเล็กตรอนอิสระเคลื ่อนที ่ได้ทุกทิศทาง เมื ่ออิเล็กตรอนได้รับความร้อน 

จะท าให้เกิดพลังงานจลน์สูง และการถ่ายเทไปยังส่วนที ่มีความร้อนต ่ากว่า จึงท าให้เกิดการน าความร้อนได้ดี 

นอกจากพันธะภายในโมเลกุลทั้ง 3 แบบที ่กล่าวมาแล้วนั้น พันธะระหว่างโมเลกุลที ่ส าคัญอีกพันธะหนึ ่งคือ 

พันธะไฮโดรเจน (Hydrogen bond) 

พันธะไฮโดรเจน 

ไฮโดรเจนเป็นธาตุที ่มีเพียงหนึ ่งเวเลนซ์อิเล็กตรอน โดยปกติจะสร้างพันธะเดียวกับอะตอมที ่มีค่าอิเล็ก- 

โทรเนกาติวิตีสูง และมีขนาดเล็ก ได้แก่ ฟลูออรีน ออกซิเจน และไนโตรเจน (F O และ N ตามล าดับ) แล้วเกิด 

พันธะโคเวเลนซ์มีขั้วชนิดที ่มีสภาพขั้วแรงมาก การเกิดพันธะไฮโดรเจนแบ่งเป็น 2 แบบ ดังนี 

1. พันธะไฮโดรเจนระหว่างโมเลกุลชนิดเดียวกัน ซึ ่งอธิบายได้ดังนี ้ เมื ่อไฮโดรเจน (H) เกิดพันธะ 

โคเวเลนซ์กับ F O หรือ N จะเกิดเป็นพันธะที ่มีความเป็นขั้วสูง เนื ่องจาก H และ F O หรือ N มีค่าค่าอิเล็กโทร-


เนกาติวิตีที ่แตกต่างกัน ท าให้ H มีความเป็นบวกมาก ส่วนทาง F O หรือ N จะมีความเป็นลบสูง จึงเกิดแรงดึงดูด 

ทางไฟฟ้าระหว่างโมเลกุลที ่มีความแข็งแรง การเกิดพันธะไฮโดรเจนท าให้โมเลกุลหรือสารประกอบมีจุดเดือดสูงกว่า 

สารอื ่นที ่อยู่ในหมู ่เดียวกัน เช่น H 2 O มีจุดเดือดสูงกว่า H 2 S ตัวอย่างการเกิดพันธะไฮโดรเจนระหว่างโมเลกุลดัง 

แสดงในภาพที ่ 3.29 

ภาพที่ 3.29 ตัวอย่างการเกิดพันธะไฮโดรเจนระหว่างโมเลกุล 

2. พันธะไฮโดรเจนที่เกิดภายในโมเลกุลของสารต่างชนิดกัน เป็นการเกิดพันธะไฮโดรเจนระหว่างโมเลกุล 

ของสารต่างชนิดกัน เช่น การเกิดพันธะไฮโดรเจนระหว่างโมเลกุลของน ้า (H 2 O) กับโมเลกุลของแอมโมเนีย (NH 3 ) 

ดังแสดงในตัวอย่างที ่ 3.30 

ภาพที่ 3.30 การเกิดพันธะไฮโดรเจนระหว่างน ้าและแอมโมเนีย 

กิจกรรม 3.2.3


1. จงเติมสมบัติของสารในตารางดังต่อไปนี ้ 

ชนิด 

สมบัติ 

สถานะที่อุณหภูมิห้อง 

โลหะ 

สารประกอบ 

ไอออนิก 

สารโครงผลึก 

ร่างตาข่าย 

สารโคเวเลนซ์ 

ความเหนียว 

จุดเดือด 

การน าไฟฟ้ า 

2. จงอธิบายการเกิดพันธะไฮโดรเจน 


1. 

สมบัติ 

ชนิด 

โลหะ 

สารประกอบ 

ไอออนิก 

สารโครงผลึก 

ร่างตาข่าย 

สารโคเวเลนซ์ 

สถานะที่อุณหภูมิห้อง ของแข็งยกเว้นปรอท ของแข็ง ของแข็ง ของเหลว 

ความเหนียว เหนียว เปราะ เปราะ เปราะ 

จุดเดือด สูง สูง สูง ต ่า 

การน าไฟฟ้ า น าไฟฟ้ า ไม่น าไฟฟ้ าแต่ 

หลอมเหลวน าไฟฟ้ า 

มีทั ้งน าไฟฟ้ า 

และไม่น าไฟฟ้ า 

ไม่น าไฟฟ้ า 

2. พันธะไฮโดรเจน เกิดจากแรงดึงดูดระหว่างโมเลกุลที่เกิดจากไฮโดรเจนอะตอมสร้างพันธะ 

โคเวเลนต์กับอะตอมที่มีค่าอิเล็กโทรเนกาติวิตีสูง และมีขนาดเล็ก ได้แก่ F O และ N แล้วเกิดพันธะ 

โคเวเลนต์มีขั ้วชนิดมีสภาพขั ้วแรงมาก ซึ ่งการเกิดพันธะไฮโดรเจนแบ่งเป็ น 2 แบบคือ พันธะไฮโดรเจน 

ระหว่างโมเลกุลชนิดเดียวกันและพันธะไฮโดรเจนที่เกิดภายในโมเลกุลของสารต่างชนิดกัน 

ตอนที่ 3.3


ปฏิกิริยาเคมี 



3.3.1 กรดและเบส 

3.3.2 เคมีไฟฟ้า 



1. กรดและเบสมี 3 ทฤษฎีคือ ทฤษฎีของอาร์เรเนียส ทฤษฎีของเบรินสเตดและลาวรี และทฤษฎี 

ของลิวอีส โดยกรดและเบสเมื ่อละลายน ้าจะเกิดการแตกตัวเป็นไอออน ซึ ่งสามารถบอกค่าความ 

เป็นกรดและเบสจากค่าพีเอช ส าหรับการเกิดปฏิกิริยาระหว่างกรดและเบสนั้น ต้องพิจารณาจาก 

ความแรงของกรดแต่ละชนิด โดยทั่วไปผลิตภัณฑ์ของปฏิกิริยาที ่ได้ คือ เกลือและน ้า ซึ ่งสมบัติ 

ของสารละลายจะเป็นกรด เบส หรือกลางขึ ้นอยู่กับชนิดของเกลือของไอออนที ่มาท าปฏิกิริยา 

ไฮโดรไลซิส 

2. เคมีไฟฟ้า เป็นการศึกษาปฏิกิริยาเคมีที ่ท าให้เกิดกระแสไฟฟ้า โดยศึกษาจากปฏิกิริยารีดอกซ์ 

ที ่เกิดขึ ้น เมื ่อพิจารณาจากการเกิดปฏิกิริยา จะแบ่งเป็นการศึกษาเซลล์ไฟฟ้ าแกลวานิกและ 

เซลล์ไฟฟ้าเซลล์อิเล็กโทรไลต์ 


1. อธิบายทฤษฎีกรดและเบสได้ 

2. อธิบายการแตกตัวของกรดและเบสได้ 

3. ค านวณค่าคงที ่สมดุล ความเข้มข้นของกรดและเบส และค่าพีเอชได้ 

4. อธิบายและบอกสภาพของสารละลายในการเกิดไฮโดรไลซิสของเกลือได้ 

เรื่องที่ 3.3.1

้ 

้ 


กรดและเบส 

กรดและเบสเป็นสารละลายที ่มีบทบาทส าคัญในชีวิตประจ าวัน ทั้งมีอยู่ในธรรมชาติและที ่สังเคราะห์ขึ ้น การ 

ใช้ประโยชน์จากสารละลายกรดและเบสมีหลายด้านด้วยกัน เช่น ด้านอาหาร ด้านอุตสาหกรรม ด้านการแพทย์ ดังนี 

ด้านอาหาร ตัวอย่างเช่น การใช้น ้าส้มสายชู น ้ามะนาว น ้ามะขาม ซึ ่งมีสมบัติเป็นกรด และน ้าปูนใส โซดา 

ท าขนมหรือผงฟู (Na 2 CO 3 ) ซึ ่งมีสมบัติเป็นเบส ใช้ประกอบอาหาร เป็นต้น 

ด้านอุตสาหกรรม ตัวอย่างเช่น การใช้กรดคาร์บอนิกในน ้าโซดา กรดซัลฟูริกหรือกรดก ามะถันในสารละลาย 

ที ่อยู่ในแบตเตอรี ่ น ้ายาท าความสะอาดหน้าจอคอมพิวเตอร์ที ่มีสมบัติเป็นเบส เป็นต้น 

ด้านการแพทย์ ตัวอย่างเช่น กรดแอสคอร์บิกหรือวิตามินซี (C 6 H 8 O 6 ) ใช้ในการรักษาโรคเลือดออกตาม 

ไรฟัน หรือยาลดกรด เรียกอีกชื ่อว่า เบสมิลด์ออฟแมกนีเซียมหรือ Mg(OH) 2 ใช้เป็นยารักษาโรคกระเพาะอาหาร 


เนื ่องจากกรดและเบสเป็นสารเคมีที ่มีความส าคัญ นักวิทยาศาสตร์หลายท่านจึงให้ความสนใจและศึกษา 

เรื ่องกรดและเบส พร้อมเสนอทฤษฎีไว้หลายทฤษฎีด้วยกัน 

ทฤษฎีกรดและเบส 

1. ทฤษฎีกรดและเบสของอาร์เรเนียส จากการศึกษาการละลายน ้าของสารละลาย พบว่าสารอิเล็กโทรไลต์ 

จะแตกตัวเป็นไอออน เมื ่อละลายอยู่ในน ้า และให้นิยามกรดไว้ว่า 

กรด คือ สารที ่เมื ่อละลายน ้าแล้วแตกตัวให้ไฮโดรเจนไอออน เขียนแทนด้วย (H + ) เช่น 

HCl (g) 

H 2 O H + (aq) + Cl - (aq) 

CH 3 COOH (l) 

H 2 O H + (aq) + CH 3 COO - (aq) 

เบส คือ สารที ่เมื ่อละลายน ้าแล้วแตกตัวให้ไฮดรอกไซด์ไอออนเขียนแทนด้วย (OH - ) เช่น 

NaOH (s) 

NH 4 OH (l) 

O 

H 2 

Na + (aq) + OH - (aq) 

H 2 O + 

NH 4 (aq) + OH - (aq) 

 

เมื ่อ สัญลักษณ์ที ่ใช้ในการบอกสถานะของสาร มีดังนี 

(s) แทน ของแข็ง 

(l) แทน ของเหลว 

(g) แทน แก๊ส 

(aq) แทน สารละลาย

้ 


แต่ทฤษฎีกรดและเบสของอาร์เรเนียส จะใช้ได้ก็ต่อเมื ่อสารดังกล่าวละลายน ้าเท่านั้น และเมื ่อละลายน ้าแล้ว 

ต้องแตกตัวให้ไฮโดรเจนไอออนหรือให้ไฮดรอกไซด์ไอออน ซึ ่งเป็นข้อจ ากัดส าหรับสารที ่ไม่มีสมบัติดังกล่าว 

2. ทฤษฎีกรดและเบสของเบรินสเตดและลาวรี เพื ่อลดข้อจ ากัดในทฤษฎีของอาร์เรเนียส เบรินสเตดลาวรี 

จึงเน้นในเรื ่องของทฤษฎีการถ่ายโอนโปรตอน โดยน าเสนอว่า 

กรด คือ สารที ่ให้โปรตอนกับสารอื ่นๆ ได้ (proton donor) 

เบส คือ สารที ่รับโปรตอนจากสารอื ่นได้ (proton acceptor) 

ดังตัวอย่างต่อไปนี 

ให้ H + 

HCN + H2O H3O+ + Cl- 

รับ H+ 

หรือ 

HCN เป็นสารที ่ให้โปรตอน (H + ) ดังนั้น HCN จึงเป็นกรด 

H 2 O เป็นสารที ่รับโปรตอน (H + ) ดังนั้น H 2 O จึงเป็นเบส 

ให้ H + 

H2O + NH3 NH4 + + OH- 

รับ H+ 

H 2 O เป็นสารที ่ให้โปรตอน (H + ) ดังนั้น H 2 O จึงเป็นกรด 

NH 3 เป็นสารที ่รับโปรตอน (H + ) ดังนั้น NH 3 จึงเป็นเบส 

แต่ทฤษฎีกรดและเบสของเบรินสเตดและลาวรี ยังมีข้อจ ากัดในเรื ่องของสารที ่จะท าหน้าเป็นกรดได้จะต้องมี 

โปรตอนอยู่ในสารดังกล่าวด้วย 

ตามทฤษฎีของเบรินสเตดและลาวรี พบว่าในปฏิกิริยาหนึ ่งๆ นั้นสามารถจัดคู่กรดและเบสได้ 2 คู่เรียกว่า 

เป็นคู่กรดและคู่เบสกัน ตัวอย่างเช่น 

ให้ H + 

H2O + NH3 NH4 + + OH- 

รับ H+

้ 

้ 


เมื ่อพิจารณาจากปฏิกิริยาไปข้างหน้า H 2 O เป็นสารที ่ให้โปรตอน (H + ) ดังนั้น H 2 O จึงเป็นกรดแล้วได้สาร 

ผลิตภัณฑ์เป็น OH - ส่วน NH 3 เมื ่อรับโปรตอน (H + + 

) จะท าหน้าที ่เป็นเบส ส าหรับปฏิกิริยาย้อนกลับ NH 4 เป็นกรด 

เพราะให้ H + ส่วน OH - เป็นเบสเพราะรับโปรตอน จึงจับเป็นคู่กรดและเบสได้ดังนี 

H 2 O เป็นคู่กรดของ OH - 

+ 

NH 3 เป็นคู่เบสของ NH 4 

OH - เป็นคู่เบสของ H 2 O 

+ 

NH 4 เป็นคู่กรดของ NH 3 

3. ทฤษฎีกรดและเบสของลิวอีส เป็นการใช้ทฤษฎีของการใช้อิเล็กตรอนคู่ร่วมกัน ซึ ่งสามารถลดข้อจ ากัด 

ของอาร์เรเนียส และเบรินสเตดและลาวรี ได้ โดยน าเสนอว่า 

กรด คือ สารที ่รับคู่อิเล็กตรอนคู่ 

เบส คือ สารที ่ให้คู่อิเล็กตรอนคู่ 

ดังตัวอย่างต่อไปนี 

F 

F 

F 

B 

กรด 

+ 

NH3 

เบส 

F 

F 

F 

B 

NH3 

จากตัวอย่างข้างต้นจะเห็นว่า NH 3 เป็นสารที ่ให้คู่อิเล็กตรอนได้จึงป็นเบส ส่วน BF 3 เป็นสารที ่รับ 

อิเล็กตรอนจาก NH 3 ท าให้ BF 3 เป็นกรด ซึ ่งเป็นพันธะโคเวเลนซ์ที ่เสถียร 

สมบัติความเป็ นกรดและเบสของน ้า 

น ้าบริสุทธิ ์ เป็นสารที ่มีสมบัติเฉพาะตัว คือเมื ่อละลายน ้าแล้วอาจเป็นได้ทั้งกรดและเบส ดังสมการ 

H 2 O (l) 

H 3 O + (aq) + OH - (aq) 

เรียกปฏิกิริยาที ่เกิดขึ ้นว่า การแตกตัวเป็นไอออนด้วยตัวเอง (autoionization) และจากทฤษฎีกรดและเบส 

ของเบรินสเตดและลาวรี เขียนสมการได้เป็น 

H 2 O + H 2 O H 3 O + + OH -


ค่าคงที ่สมดุลการแตกตัว (equilibrium constant) หาได้จากอัตราส่วนระหว่างความเข้มข้นของผลิตภัณฑ์ 

และความเข้มข้นของสารตั้งต้น การเขียนค่าคงที ่ของสมดุลการแตกตัวจะแทนด้วยตัวอักษร K ซึ ่งค่าคงที ่สมดุล 

การแตกตัว เป็นค่าที ่ขึ ้นอยู่กับธรรมชาติและความสามารถในการแตกตัวของสาร ถ้ามีการแตกตัวของสารเป็นไอออน 

มากจะมีค่าคงที ่สมดุลการแตกตัว สูงตามด้วย 

ดังนั้นจากสมการเคมีของน ้า ค่าคงที ่สมดุลการแตกตัวของน ้ามีค่าเป็น (ในการเขียน H + สามารถเขียนแทน 

ด้วย H 3 O + ) 

K w = [H 3 O + ] [OH -- ] … (3.1) 

[H 2 O] 

เมื ่อ K w 

แทน ค่าคงที ่สมดุลการแตกตัวของน ้า 

[H 3 O + ] แทน ความเข้มข้นของ H 3 O + 

[OH -- ] แทน ความเข้มข้นของ OH — 

[H 2 O] แทน ความเข้มข้นของ H 2 O 

สัญลักษณ์วงเล็บ [ ] ในสูตรหมายถึง ความเข้มข้นของสาร หน่วยเป็นโมลต่อลูกบาศก์เดซิเมตร (mol/ 

dm 3 ) หรือ โมลต่อลิตร (mol/l) 

ส าหรับหน่วยของค่า K หรือค่าคงที ่สมดุลการแตกตัว ในปฏิกิริยาต่างชนิดกันจะมีหน่วยที ่ต่างกัน หรือ 

บางครั้งอาจไม่มีหน่วยเลย เนื ่องจากค่า K จะขึ ้นอยู่กับความเข้มข้นของสารตั้งต้นและสารผลิตภัณฑ์ ซึ ่งบางปฏิกิริยา 

ถ้าหน่วยของความเข้มข้นตัดกันหมดจะท าให้ค่า K ไม่มีหน่วย 

เนื ่องจากความเข้มข้นของน ้าน้อยมากในการแตกตัวจึงถือว่าไม่เปลี ่ยนแปลง ค่าคงที ่การแตกตัวของน ้าจึงมี 

ค่าเป็น 

K w = [H 3 O + ][OH - ] = 1 10 -14 ที ่ 25 องศาเซสซียส 

น ้าบริสุทธิ ์ [H 3 O + ] = [OH - ] = 1 10 -7 mol/dm 3 

ดังนั้นในสารละลายกรดต้องมีค่า [H 3 O + ] มากกว่า 1 10 -7 mol/dm 3 ส่วนสารละลายเบสต้องมีค่า [OH - ] 

มากกว่า 1 10 -7 mol/dm 3 เช่นกัน 

การวัดค่าความเป็ นกรดและเบส 

เนื ่องจากการแตกตัวของไอออนในน ้ามีการแตกตัวที ่ต ่ามาก เพื ่อความสะดวกในการหาค่าความเป็นกรด 

และเบส จึงต้องใช้สมการช่วยในการค านวณหาค่าความเป็นกรดและเบส และเพื ่อให้สะดวกต่อความเข้าใจใน 

การบอกว่าสารเป็นกรดและเบส จึงมีวิธีการบอกความเป็นกรดและเบสให้เข้าใจง่ายขึ ้นโดยใช้ค่าที ่เรียกว่า พีเอช (pH) 

ซึ ่งการวัดค่า pH นั้นมีเครื ่องมือในการวัด คือ กระดาษลิตมัส (litmus paper) หรือเครื ่องพีเอช มิเตอร์ (pH meter) 

ดังแสดงในภาพที ่ 3.1 ซึ ่งการวัดค่า pH ด้วยเครื ่องพีเอชมิเตอร์จะให้ค่าที ่เที ่ยงตรงกว่า แต่ราคาของเครื ่องจะสูงกว่า 

การใช้กระดาษลิตมัส

้ 


ภาพที่ 3.31 เครื่อง pH meter 

ที่มา ก: http://www.funsci.com/fun3_en/acids/acids.htm ค้นคืนเมื ่อ 21 ก.ย. 2555 

ที่มา ข: http://joobza.thaiza.com/blog_view.php?blog_id=171857 ค้นคืนเมื ่อ 31 ส.ค. 2555 

และ http://edunews.eduzones.com/augat/83254 คันคืนเมื ่อ 31 ส.ค. 2555 

สูตรที ่ใช้ค านวณค่า pH คือ 

pH = - log [H 3 O + ] … (3.2) 

เมื ่อน ามาค านวณจะได้ผลดังนี 

สารละลายกรด [H 3 O + ] > 1 10 -7 mol/dm 3 ค่า pH < 7.0 

สารละลายเบส [H 3 O + ] < 1 10 -7 mol/dm 3 ค่า pH > 7.0 

สารละลายกลาง [H 3 O + ] = 1 10 -7 mol/dm 3 ค่า pH = 7.0

้ 

้ 


ช่วงของค่า pH แสดงได้ดังภาพที ่ 3.32 

ภาพที่ 3.32 ช่วงของระดับค่าพีเอช 

ค่า pH จะก าหนดไว้ที ่ 0 – 14 ถ้าสารละลายมีสมบัติเป็นกลางค่า pH จะเท่ากับ 7 คือไม่เป็นทั้งกรดและ 

เบส ส่วนสารละลายที ่มีสมบัติเป็นกรดค่า pH จะต ่ากว่า 7 ยิ ่งค่าเข้าใกล้ 0 แสดงว่ามีความเป็นกรดสูง และ 

สารละลายที ่มีสมบัติเป็นเบสค่า pH จะมากกว่า 7 ยิ ่งค่า pH เข้าใกล้ 14 แสดงว่ามีความเป็นเบสสูง 

การหาค่า pH เป็นการน า [H 3 O + ] มาคิดโดยตรง แต่อาจคิดจาก [OH - ] ได้ จากสูตรต่อไปนี 

pOH = - log [OH - ] … (3.3) 

จากค่า K w ของน ้าจะได้ว่า K w = [H 3 O + ][OH - ] = 1 10 -14 … (3.4) 

จะได้ -(log [H 3 O + ] + log [OH - ]) = -log (1 10 -14 ) 

(-log [H 3 O + ]) + (-log [OH - ]) = 14 

จึงได้ความสัมพันธ์เป็น pH + pOH = 14 … (3.5) 

× 

ตัวอย่างที่ 3.1 สารละลายแอมโมเนีย (NH 3 ) ที ่ใช้ท าความสะอาดบ้านมีค่าความเข้มข้นของไฮดรอกไซด์ไอออน 

(OH - ) เท่ากับ 0.01 mol/dm 3 จงค านวณหาค่าความเข้มข้นของไฮโดรเนียมไอออน (H 3 O + ) พร้อมทั้งหาค่า pH และ 

pOH ของสารละลายนี 

จากโจทย์ก าหนดให้ [OH - ] = 0.01 = 1 10 -2 mol/dm 3 

การแตกตัวของน ้า K w = [H 3 O + ][OH - ] = 1 10 -14 

หาความเข้มข้นของไฮโดรเนียมไอออน [H 3 O + ] 

[H 3 O + ] = K w = 1 10 -14 = 1 10 -12 mol/dm 3 

[OH - ] 1 10 -2 

หา pH จากสมการ 3.2 pH = - log [H 3 O + ] 

แทนค่า [H 3 O + ] ลงไป pH = - log [1 10 -12 ] 

ตามกฎของ log log 10 = 1 

ดังนั้น - log [1 10 -12 ] = 12 

(-log 1) + (-log 10 -12 ) = 12

้ 

้ 

้ 


ได้ค่า pH ของสารละลาย pH = 12 

จากความสัมพันธ์ pOH + pH = 14 

แทนค่า pH ลงไป pOH + 12 = 14 

ได้ค่า pOH ของสารละลาย pOH = 2 

ตอบ ความเข้มข้นของไฮโดรเนียมไอออน [H 3 O + ] = 1 10 -12 mol/dm 3 

สารละลายมีค่า pH = 12 และมีค่า pOH เท่ากับ 2 

การแตกตัวของกรดและเบส 

กรดและเบสจะแตกตัวได้มากน้อยเพียงใด ขึ ้นอยู่กับความแรงของกรดและเบสดังนี 

1. การแตกตัวของกรดและเบสแก่ กรดและเบสแก่จะแตกตัวหมด หรือเรียกได้ว่ามีการแตกตัวได้ร้อยละ 

100 ดังนั้นในการเปลี ่ยนแปลงปฏิกิริยาของกรดและเบสแก่จึงเป็นปฏิกิริยาไปข้างหน้าอย่างเดียว ตัวอย่างกรดแก่ 

และเบสแก่มีดังนี 

กรดแก่ ได้แก่ กรดไฮเปอร์คลอริก (HClO 4 ) กรดไฮโดรไอออดิก (HI) กรดไฮโดรบอมิก (HBr) กรดไฮโดร- 

คลอริก (HCl) กรดไนทริก (HNO 3 ) และกรดซัลฟูริก (H 2 SO 4 ) เป็นต้น 

เบสแก่ ได้แก่ สารประกอบไฮดรอกไซด์ของหมู 1A และ 2A เช่น โซเดียมไฮดรอกไซด์ (NaOH) 

โพแทสเซียมไฮดรอกไซด์ (KOH) แบเรียมไฮดรอกไซด์ Ba(OH) 2 และแคลเซียมไฮดรอกไซด์ (Ca(OH) 2 ) เป็นต้น 

ตัวอย่างที่ 3.2 จงหา pH ของสารละลายต่อไปนี ้ 

(ก) สารละลายกรดไฮโดรคลอริก ความเข้มข้น 1.0 10 -3 mol/dm 3 

(ข) สารละลายแบเรียมไฮดรอกไซด์ ความเข้มข้น 0.02 mol/dm 3 

(ก) เนื ่องจากสารละลายกรดไฮโดรคลอริกเป็นกรดแก่แตกตัวร้อยละ 100 เขียนสมการได้ดังนี ้ 

HCl (aq) 

H 3 O + (aq) + Cl - (aq) 

กรดแก่แตกตัวร้อยละ 100 จึงแตกตัวให้ความเข้มข้นของ H 3 O + และ Cl - เท่ากับ 1.0 10 -3 mol/dm 3 

หา pH ของสารละลายจากสูตร pH = - log [H 3 O + ] 

แทนค่า [H 3 O + ] ได้ pH = - log [1.0 10 -3 ] = 3 

(ข) เนื ่องจากสารละลายแบเรียมไฮดรอกไซด์ ความเข้มข้น 0.02 mol/dm 3 เป็นเบสแก่แตกตัวร้อยละ 100 

เขียนสมการได้ดังนี 

Ba(OH) 2 (aq) 

Ba 2+ (aq) + 2OH - (aq) 

เบสแก่แตกตัวร้อยละ 100 จึงแตกตัวให้ความเข้มข้นของ Ba 2+ และ OH - เท่ากับ 0.02 mol/dm 3 

แต่เนื ่องจากในสมการเกิด OH - 2 โมลจึงคิดความเข้มข้น = 0.02 2 = 0.04 

หา pOH ของสารละลายจากสูตร pOH = - log [OH - ]

้ 


ตอบ 

แทนค่า [OH - ]ได้ pOH = - log [4 10 -2 ] 

pOH = - log [2 2 10 -2 ] 

pOH = (-2log 2) + (-log 10 -2 ) 

โดย log 2 = 0.301 จะได้ pOH = 1.40 

pH = 14 – pOH = 14 – 1.40 

pH = 12.60 

สารละลายกรดไฮโดรคลอริกมีค่า pH เท่ากับ 3 และ 

สารละลายแบเรียมไฮดรอกไซด์มีค่า pH เท่ากับ 12.60 

2. การแตกตัวของกรดและเบสอ่อน กรดและเบสอ่อนเป็นสารที ่แตกตัวไม่หมด การแตกตัวของกรดและ 

เบสอ่อนเป็นการเกิดปฏิกิริยาไปข้างหน้าและย้อนกลับได้ และมีภาวะสมดุล โดยการแตกตัวของกรดและเบสอ่อนจะ 

บอกเป็นร้อยละของการแตกตัว และบอกเป็นค่าคงที ่สมดุลของกรดและเบส แทนค่าด้วย K a และ K b ตามล าดับ 

ตัวอย่างที่ 3.3 สารละลายแอมโมเนีย (NH 3 ) เข้มข้น 0.01 โมลต่อลิตร แตกตัวเป็นไอออนได้ร้อยละ 2.0 จงค านวณ 

ค่าคงที ่สมดุลของเบสหรือ K b ของแอมโมเนีย 

เขียนสมการการแตกตัวของสารละลายโซเดียมได้ดังนี 

NH 3 + H 2 O NH 4 

+ 

+ OH - 

สัญลักษณ์ลูกศรไปและลูกศรกลับ หมายถึงปฏิกิริยาที ่สามารถเกิดได้ทั้งในทิศทางไปข้างหน้าและ 

ทิศทางย้อนกลับ 

สารละลายแตกตัวร้อยละ 2.0 ดังนั้น [NH + 4 ] = [OH - ] = 2.0 0.01 

100 

= 2.0 10 -4 โมลต่อลิตร 

และยังมี [NH 3 ] ที ่เหลืออีก = 0.01 – (2.0 10 -4 ) 

0.01 

1 10 -2 โมลต่อลิตร 

ค่า K b หาได้จาก = [NH + 4 ] [OH - ] 

[NH 3 ] 

แทนค่า K b = (2.0 10 -4 ) (2.0 10 -4 ) 

(1 10 -2 ) 

= 4 10 -6 

ตอบ ค่า K b ของ NH 3 มีค่าเท่ากับ 4 10 -6 โมลต่อลิตร

้ 

่ 


ปฏิกิริยากรดและเบส 

การท าปฏิกิริยาส่วนใหญ่จะได้ผลิตภัณฑ์เป็นเกลือและน ้าหรือเรียกว่า ปฏิกิริยาสะเทิน (neutralization 

reaction) หรือบางชนิดเกิดเกลือเพียงอย่างเดียว ส าหรับปฏิกิริยาระหว่างกรดและเบสในสารละลายน ้าจะท าให้ 

สารละลายที ่ได้แสดงสมบัติเป็นกรด เบส หรือกลางซึ ่งพิจารณาได้ 2 กรณี 

1) กรณีที ่มีกรดหรือเบสเหลืออยู่ในสารละลาย ถ้ากรดเหลืออยู่สารละลายจะแสดงสมบัติเป็นกรด 

ถ้ามีเบสเหลืออยู่ สารละลายก็จะแสดงสมบัติเป็นเบส 

2) กรดกับเบสท าปฏิกิริยากันหมดพอดี ได้เกลือกับน ้า สารละลายของเกลือที ่ได้จากปฏิกิริยา จะแสดง 

สมบัติเป็นกรด เบส หรือกลาง ขึ ้นอยู่กับชนิดของเกลือนั้นว่ามาจากกรดและเบสประเภทใด ทั้งนี ้เพราะเกลือแต่ละ 

ชนิดจะเกิดการแตกตัวและท าปฏิกิริยากับน ้า เรียกว่า ไฮโดรไลซิส (hydrolysis) ซึ ่งท าให้สารละลายแสดงสมบัติกรด 

หรือเบสต่างกัน 

การเกิดปฏิกิริยากรดและเบสแบ่งได้ ดังนี ้ 

1. ปฏิกิริยาระหว่างกรดแก่กับเบสแก่ เนื ่องจากกรดแก่และเบสแก่แตกตัวได้หมดร้อยละ 100 ปฏิกิริยาที 

เกิดขึ ้นจึงเหมือนกับการเกิดพันธะไอออนิก เช่น ปฏิกิริยาระหว่างกรดแก่ (ไฮโดรคลอริก, HCl) และเบสแก่ 

(โซเดียมไฮดรอกไซด์, NaCl) ดังนี 

HCl (aq) + NaOH (aq) 

NaCl (aq) + H 2 O (l) 

เกลือ น ้า 

สารละลายโซเดียมคลอไรด์ (NaCl) ที ่เกิดขึ ้น คือเกลือที ่มีองค์ประกอบเป็นไอออนบวกจากเบสแก่ และ 

ไอออนลบจากกรดอ่อน ท าปฏิกิริยากันพอดี ท าให้สมบัติของสารละลายเป็นกลางมี pH = 7 

2. ปฏิกิริยาระหว่างกรดแก่กับเบสอ่อน เบสอ่อนแตกตัวได้เพียงเล็กน้อยในสารละลาย เช่น ปฏิกิริยา 

ระหว่างกรดแก่ (ไฮโดรคลอริก, HCl) กับเบสอ่อน (แอมโมเนียมไฮดรอกไซด์, NH 4 OH) ดังนี ้ 

HCl (aq) + NH 4 OH (aq) 

NH 4 Cl (aq) + H 2 O (l) 


สารละลายแอมโมเนียมคลอไรด์ (NH 4 Cl) ที ่เกิดขึ ้น คือเกลือที ่มีองค์ประกอบเป็นไอออนบวกจากเบสอ่อน 

และไอออนลบจากกรดแก่ ไอออนบวกจะเกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซิส เหลือไอออนลบจากกรดแก่ สมบัติของ 

สารละลายที ่ได้จึงเป็นกรด 

3. ปฏิกิริยาระหว่างกรดอ่อนกับเบสแก่ กรดอ่อนแตกตัวได้เพียงเล็กน้อยในสารละลาย เช่น ปฏิกิริยา 

ระหว่างกรดอ่อน (กรดแอซิติกหรือกรดน ้าส้ม, CH 3 COOH) กับเบสแก่ (โซเดียมไฮดรอกไซด์, NaOH) ดังนี ้ 

CH 3 COOH (aq) + NaOH (aq) 

CH 3 COONa (aq) + H 2 O (l) 

เกลือ น ้า

่ 


สารละลายโซเดียมแอซิเตต (CH 3 COONa) ที ่เกิดขึ ้น คือเกลือที ่มีองค์ประกอบเป็นไอออนบวกจากเบสแก่ 

และไอออนลบจากกรดอ่อน ไอออนลบจะเกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซิส เหลือไอออนบวกจากเบสแก่ สมบัติของ 

สารละลายที ่ได้จึงเป็นเบส 

4. ปฏิกิริยาระหว่างกรดอ่อนกับเบสอ่อน กรดอ่อนและเบสอ่อนแตกตัวได้เพียงเล็กน้อยในสารละลาย เช่น 

เช่น ปฏิกิริยาระหว่างกรดอ่อน (ไฮโดรเจนไซยาไนด์, HCN) กับเบสอ่อน (แอมโมเนียมไฮดรอกไซด์, NH 4 OH) ดังนี ้ 

HCN (aq) + NH 4 OH (aq) 

NH 4 CN (aq) + H 2 O (l) 


สารละลายแอมโมเนียมไซยาไนด์ (NH 4 CN) ที ่เกิดขึ ้น คือเกลือที ่มีองค์ประกอบเป็นไอออนบวกจากเบส 

อ่อน และไอออนลบจากกรดอ่อน ทั้งไอออนบวกและไอออนลบจะเกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซิส สมบัติของสารละลายที 

ได้จึงขึ ้นกับค่า K a และ K b ของสารละลาย 

นอกจากนี ้การเกิดปฏิกิริยาระหว่างสารละลายกรดอ่อนกับเกลือของกรดอ่อน หรือสารละลายเบสอ่อนกับ 

เกลือของเบสอ่อน จะได้สารละลายที ่เรียกว่า บัฟเฟอร์ ซึ ่งเป็นสารละลายที ่มีสมบัติพิเศษคือ การควบคุม pH ของ 

สารละลายไว้เกือบคงที ่ เมื ่อเติมกรดหรือเบสลงไปเพียงเล็กน้อย ที ่เป็นเช่นนี ้เพราะในสารละลายบัฟเฟอร์จะมีสาร 

หรือไอออนที ่ท าหน้าที ่คอยควบคุมความเข้มข้นของ H 3 O + และ OH - ในระบบให้คงที ่ สารละลายบัฟเฟอร์ใน 

ชีวิตประจ าวันเช่น คู่บัฟเฟอร์ฟอสเฟต H 2 PO - 2- 

4 /HPO 4 ท าหน้าที ่ควบคุม pH ของเลือดให้อยู่ในระดับ 7.3-7.4 



1. ปฏิกิริยาต่อไปนี ้ สารตั ้งต้นใดท าหน้าที่เป็ นกรดและเบสตามทฤษฎีของลิวอิส 

ก. NH 3 (aq) + HCl(aq) NH 4 Cl(aq) 

ข. HCl(aq) + H 2 O(aq) H 3 O+(aq) + Cl - (aq) 

2. จงค านวณหา pH ของสารละลาย HBr มีความเข้มข้น 2.5 10 -3 โมลต่อลิตร 


1. ก. NH 3 เป็ นกรด เนื่องจากเป็ นสารที่ให้โปรตอน (H + ) 

HCl เป็ นเบส เนื่องจากเป็ นสารที่รับโปรตอน (H + ) 

ข. HCl เป็ นกรด เนื่องจากเป็ นสารที่ให้โปรตอน (H + ) 

H 2 O เป็ นเบส เนื่องจากเป็ นสารที่รับโปรตอน (H + ) 

2. เนื่องจากสารละลายกรดไฮโดรโบรมิกเป็ นกรดแก่แตกตัวร้อยละ 100 เขียนสมการได้ดังนี ้ 

HBr (aq) 

H 3 O + (aq) + Br - (aq)

้ 

้ 


กรดแก่แตกตัวร้อยละ 100 จึงแตกตัวให้ความเข้มข้นของ H 3 O + และ Cl - เท่ากับ 2.5 10 -3 mol/dm 3 

หา pH ของสารละลายจากสูตร pH = - log [H 3 O + ] 

แทนค่า [H 3 O + ] ได้ pH = - log [2.5 × 10 -3 ] = 2.6 ตอบ 


เคมีไฟฟ้ า 

เคมีไฟฟ้าเป็นการศึกษาปฏิกิริยาเคมีที ่ท าให้เกิดกระแสไฟฟ้า โดยปฏิกิริยาที ่เกิดขึ ้นเกิดจากการถ่ายโอน 

อิเล็กตรอนจากสารหนึ ่งไปยังอีกสารหนึ ่ง ซึ ่งจะมีการเปลี ่ยนแปลงเลขออกซิเดชัน เรียกปฏิกิริยาที ่เกิดขึ ้นว่า ปฏิกิริยา 

รีดอกซ์ (redox reaction) 

ปฏิกิริยารีดอกซ์ 

ปฏิกิริยารีดอกซ์ คือ ปฏิกิริยาที ่มีการถ่ายโอนอิเล็กตรอนระหว่างตัวให้อิเล็กตรอนและตัวรับอิเล็กตรอน 

ท าให้ประจุของอะตอมหรือไอออนหรือเรียกว่าเลขออกซิเดชันมีการเปลี ่ยนแปลง โดยปฏิกิริยารีดอกซ์จะประกอบด้วย 

2 ปฏิกิริยาย่อย คือ ปฏิกิริยาออกซิเดชัน (oxidation Reaction) และ ปฏิกิริยารีดักชัน (reduction Reaction) 

1. ปฏิกิริยาออกซิเดชัน คือ ปฏิกิริยาที ่มีการให้อิเล็กตรอน สารที ่ท าหน้าที ่ให้อิเล็กตรอนเรียกว่า ตัวรีดิวซ์ 

ผลคือ เลขออกซิเดชันจะมีค่าเพิ ่มขึ ้น ครึ ่งปฏิกิริยาออกซิเดชันเขียนได้ดังนี 

ตัวรีดิวซ์ ผลิตภัณฑ์ + อิล็กตรอน 

ตัวอย่าง เช่น Zn (s) Zn 2+ (aq) + 2e - 

Mg (s) Mg 2+ (aq) + 2e - 

2. ปฏิกิริยารีดักชัน คือ ปฏิกิริยาที ่มีการรับอิเล็กตรอน สารที ่ท าหน้าที ่รับอิเล็กตรอนเรียกว่า ตัวรี- 

ออกซิไดซ์ ผลคือ เลขออกซิเดชันจะมีค่าลดลง ครึ ่งปฏิกิริยารีดักชันชันเขียนได้ดังนี 

ตัวออกซิไดซ์ + อิเล็กตรอน 

ผลิตภัณฑ์ 

ตัวอย่าง เช่น Cu 2+ (aq) + 2e - Cu (s) 

2Cl - (aq) + 2e - 

Cl 2 (aq) 

เมื ่อรวมครึ ่งปฏิกิริยาออกซิเดชันและปฏิกิริยารีดักชันเข้าด้วยกัน ด้วยการให้และรับอิเล็กตรอนเท่าๆ กัน 

จะได้ปฏิกิริยารีดอกซ์ ดังนี ้

้ 


ตัวออกซิไดซ์ + ตัวรีดิวซ์ ผลิตภัณฑ์ 

ตัวอย่าง เช่น Zn (s) + Cu 2+ (aq) Zn 2+ (aq) + Cu (s) 

Mg (s) + 2HCl (aq) 

MgCl 2 (aq) + H 2 (g) 

การเกิดปฏิกิริยาระหว่างโลหะกับสารละลายจะเกิดปฏิกิริยาเคมีหรือไม่นั้นขึ ้นอยู่กับชนิดของโลหะที ่จุ ่มและ 

ไอออนของสารละลายด้วย เช่น เมื ่อจุ ่มแท่งโลหะทองแดง (Cu) กับสารละลายซิลเวอร์ไนเตรต (AgNO 3 ) เกิดโลหะ 

เงินมาเกาะที ่แผ่นโลหะทองแดง เมื ่อน ามาเคาะพบว่าโลหะทองแดงเกิดการสึกกร่อน ส่วนสีของสารละลาย AgNO 3 

เปลี ่ยนจากใสไม่มีสีเป็นสีฟ้า ปฏิกิริยาที ่เกิดขึ ้น คือ 

0 +1 +2 0 

Cu(s) + 2Ag + (aq) 

เลขออกซิเดชันเพิ่มขึ้น 

เลขออกซิเดชันลดลง 

Cu 2+ (aq) + 2Ag(s) 

ตัวเลขที ่อยู่ด้านบนเป็นเลขออกซิเดชันของแต่ละธาตุ ซึ ่งจะเห็นว่ามีการเพิ ่มขึ ้นของเลขออกซิเดชันของ Cu 

จาก 0 ไปเป็น +2 และมีการลดลงของเลขออกซิเดชั่นของ Ag + จาก +1 ไปเป็น 0 ซึ ่งเขียนครึ ่งเซลล์ปฏิกิริยาได้ดังนี 

Cu(s) Cu 2+ (aq) + 2e - Cu ให้อิเล็กตรอน 

2Ag + (aq) + 2e - 2Ag(s) Ag + รับอิเล็กตรอน 

ปฏิกิริยารวมคือ Cu(s) + 2Ag + (aq) Cu 2+ (aq) + 2Ag(s) 

หลักในการพิจารณาว่าปฏิกิริยาใดเป็นปฏิกิริยารีดอกซ์ นอกจากพิจารณาจากเลขออกซิเดชันที ่เปลี ่ยนแปลง 

ไปแล้วยังพิจารณาได้จากลักษณะของปฏิกิริยาด้วย โดย 

1. ปฏิกิริยาที ่มีธาตุอิสระอยู่ในปฏิกิริยา เช่น 2Na + Cl 2 NaCl 

2. ปฏิกิริยาที ่มีอัตราส่วนของธาตุในสารประกอบเปลี ่ยนแปลง เช่น SO 2 + NO 2 SO 3 + NO 

3. ปฏิกิริยาเคมีที ่เกิดในเซลล์ไฟฟ้าเคมีทุกชนิด 

4. ปฏิกิริยาเมแทบอลิซึมในร่างกาย 

5. ปฏิกิริยาที ่มีธาตุทรานสิชั่นร่วมอยู่ด้วย 

เซลล์ไฟฟ้ า 

เซลล์ไฟฟ้ า คือ อุปกรณ์ที ่ต่อครบวงจรแล้วสามารถผลิตกระแสไฟฟ้ าได้ โดยอาศัยหลักการให้และรับ 

อิเล็กตรอนหรือการเกิดปฏิกิริยารีดอกซ์ภายในเซลล์ สามารถแบ่งเซลล์ไฟฟ้าออกเป็น 2 ชนิด คือ เซลล์แกลวานิก 

(galvanic cell) และเซลล์อิเล็กโทรไลต์ (electrolyte cell)

้ 

่ 


1. เซลล์แกลวานิก หรือเรียกว่า เซลล์โวลทาอิก (Voltaic cell) เป็นเซลล์ไฟฟ้าที ่ท าหน้าที ่เปลี ่ยนพลังงาน 

เคมีไปเป็นพลังงานไฟฟ้า เป็นเซลล์ที ่ผลิตไฟฟ้าด้วยปฏิกิริยารีดอกซ์ที ่เกิดขึ ้นได้เอง องค์ประกอบของเซลล์แกลวานิก 

ประกอบด้วย 2 ครึ ่งเซลล์ที ่แตกต่างกัน มาต่อกันเป็นเซลล์เดียว ดังแสดงภาพที ่ 3.33 ซึ ่งจะเห็นว่าครึ ่งเซลล์ทางซ้าย 

เป็นการน าโลหะสังกะสีมาจุ ่มลงในสารละลายไอออนที ่มีโลหะสังกะสีอยู่ (ZnSO 4 ) ส่วนครึ ่งเซลล์ทางขวาเป็น 

โลหะทองแดงจุ ่มลงในสารละลายไอออนที ่มีโลหะทองแดงอยู่ (CuSO 4 ) สองเซลล์นี ้เชื ่อมต่อกันด้วยสะพานไอออน 

และลวดตัวน า โดยสะพานไอออนท าหน้าที ่เชื ่อมระหว่างสารละลายหนึ ่งไปหาสารละลายหนึ ่ง เพื ่อรักษาสมดุลระหว่าง 

ไอออนบวกและไออนลบในแต่ละครึ ่งเซลล์ให้คงที ่ ส่วนใหญ่เป็นสารละลายเกลือของหมู ่ 1 และหมู ่ 2 เช่น KNO 3 

NH 4 NO 3 KCl NH 4 Cl K 2 SO 4 เป็นต้น ส่วนการเชื ่อมเซลล์โดยใช้ลวดนั้นเพื ่อให้ลวดเป็นตัวเชื ่อมระหว่างอีกขั้วโลหะ 

หนึ ่งไปยังขั้วโลหะหนึ ่ง และต่อเข้ากับโวลต์มิเตอร์ เพื ่อบอกทิศทางการไหลของอิเล็กตรอน โดยเข็มจะเบนไปในทางที 

อิเล็กตรอนไหล จากภาพที ่ 3.33 จะเห็นว่าเข็มของโวลล์มิเตอร์เบนไปทางขวา แสดงว่าอิเล็กตรอนไหลจากฝั่งโลหะ 

สังกะสีไปยังฝั่งโลหะทองแดง แสดงว่าโลหะสังกะสีท าหน้าที ่ให้อิเล็กตรอน และเกิดปฏิกิริยาออกซิเดชัน ส่วน 

โลหะทองแดงจะท าหน้าที ่รับอิเล็กตรอน และเกิดเป็นปฏิกิริยารีดักชัน แท่งโลหะสังกะสีและทองแดงในเซลล์ เรียกว่า 

อิเล็กโทรด (electrode) ด้านอิเล็กโทรดที ่เกิดปฏิกิริยาออกซิเดชัน เรียกว่า แอโนด (anode) เป็นขั้วลบ และด้าน 

อิเล็กโทรดที ่เกิดปฏิกิริยารีดักชัน เรียกว่า แคโทด (cathode) เป็นขั้วบวก 

ตัวอย่างเซลล์แกลวานิกดังแสดงในภาพที ่ 3.33 

ภาพที่ 3.33 ตัวอย่างเซลล์แกลวานิก 

ปฏิกิริยาที ่เกิดขึ ้นเป็นดังนี 

ขั้วแอโนด Zn(s) Zn 2+ (aq) + 2e - 

ขั้วแคโทด Cu 2+ (aq) + 2e - Cu(s) 

ปฎิกิริยารีดอกซ์ Zn(s) + Cu 2+ Zn 2+ (aq) + Cu(s) 

จากปฏิกิริยาที ่เกิดขึ ้นพบว่าสังกะสีหรือด้านแอโนดจะกร่อนลงเนื ่องจากมีการให้อิเล็กตรอนไปยังอีกด้าน 

หนึ ่ง ส่วนทองแดงหรือด้านแคโทดจะมีโลหะมาเกาะที ่ปลายทองแดง การไหลของอิเล็กตรอนเกิดขึ ้นอย่างต่อเนื ่อง 

ท าให้เกิดกระแสไฟฟ้าไหล โดยกระแสไฟฟ้าจะไหลในทิศทางตรงข้ามกับทิศทางการไหลของอิเล็กตรอน

้ 

้ 

้ 


รูปแบบในการแสดงเซลล์แกลวานิก อาจแสดงเป็นแผนภาพเซลล์ ซึ ่งมีการหลักมาตรฐานในการเขียนดังนี 

1) เขียนครึ ่งเซลล์ออกซิเดชันไว้ทางซ้าย และครึ ่งเซลล์รีดักชั่นไว้ทางขวา คั่นกลางด้วยสะพานไอออน 

ซึ ่งใช้เครื ่องหมาย || หรือ // 

2) ใช้เครื ่องหมาย / คั่นระหว่างขั้วไฟฟ้ากับไอออน เช่น Zn(s)/Zn 2+ (aq) 

3) ถ้าสารละลายที ่เป็นแก๊สจ าเป็นต้องต่อกับขั้วไฟฟ้าเฉื ่อยให้ใช้เครื ่องหมาย / คั่น ระหว่างโลหะกับ 

แก๊ส เช่น Pt(s)/H 2 (g)/H + (aq) 

4) สารละลายที ่ทราบความเข้มข้นให้เขียนระบุไว้ในวงเล็บ เช่น Zn(s)/Zn 2+ (1 mol/dm 3 ) 

5) ครึ ่งเซลล์ที ่เป็นแก๊สให้ระบุความดันลงในวงเล็บด้วย เช่น Pt(s)/H 2 (1 atm)/H + (1 mol/dm 3 ) 

เมื ่อ 1atm หมายถึง ความดันบรรยากาศ (atmospheric pressure หรือ standard atmosphere) หมายถึง 

ความดันบรรยากาศโดยเฉลี ่ย บนผิวโลก วัดที ่ระดับน ้าทะเล มีค่าเท่ากับ 760 mmHg 

ตัวอย่างในการเขียนแผนภาพเซลล์ เป็นดังนี 

ให้ปฏิกิริยารีดอกซ์ที ่เกิดขึ ้นเป็นดังสมการ A(s) + B + (aq) A + (aq) + B(s) 

แผนภาพเซลล์ไฟฟ้าที ่เขียนได้คือ A(s) | A + (aq) // B + (aq) | B(s) 

(ครึ ่งเซลล์ออกซิเดชัน) (ครึ ่งเซลล์รีดักชัน) 

ดังนั้นจากปฏิกิริยารีดอกซ์ของภาพที ่ 3.32 จะเขียนแผนภาพแสดงเซลล์แกลวานิกได้ดังนี 

Zn(s)/Zn 2+ (aq) // Cu 2+ (aq)/Cu(s) 

บางกรณีที ่มีครึ ่งเซลล์ประกอบด้วยอโลหะหรือไอออนที ่ไม่น าไฟฟ้า เช่น มีแก๊สไฮโดรเจน (H 2 ) อยู่ร่วมกับ 

H + หรือแก๊ส Cl 2 อยู่ร่วมกับ Cl - เป็นต้น กรณีนี ้มักใช้ขั้วเฉื ่อยเป็นขั้วไฟฟ้า เช่น แพลทินัม (Pt) หรือแกรไฟต์ (C) 

ตัวอย่างเช่นในภาพที ่ 3.34 แผนภาพแสดงเซลล์แกลวานิก คือ 

Zn(s)/Zn 2+ (aq)//H + (aq)/H 2 (g)/Pt(s) 

หรือ Zn(s)/Zn 2+ (1 mol/dm 3 )/ /H + (1 mol/dm 3 )/H 2 (1atm)/Pt(s) 

ภาพที่ 3.34 เซลล์แกลวานิกที่ประกอบด้วยครึ่งเซลล์สังกะสีกับครึ่งเซลล์ไฮโดรเจน


ในการน าครึ ่งเซลล์ 2 ครึ ่งเซลล์มาต่อกันนั้นจะเกิดการเคลื ่อนที ่ของอิเล็กตรอนจากอิเล็กโทรดหนึ ่งไปยัง 

อิเล็กโทรดหนึ ่ง แสดงว่ามีความต่างศักย์ระหว่างอิเล็กโทรด เรียกว่า ศักย์ไฟฟ้าของเซลล์ มีหน่วยเป็นโวลต์ ได้มา 

จากศักย์ไฟฟ้าครึ ่งเซลล์แคโทดลบด้วยศักย์ไฟฟ้าครึ ่งเซลล์แอโนด ซึ ่งเขียนแทนด้วย 

E 0 เซลล์ = E 0 แคโทด - E 0 แอโนด 

…(3.6) 

ค่าศักย์ไฟฟ้าเป็นค่าที ่แสดงให้ทราบถึงความสามารถในการแย่งชิงอิเล็กตรอน โดยการวัดศักย์ไฟฟ้าครึ ่ง 

เซลล์จะต้องวัดเทียบกับศักย์ไฟฟ้ามาตรฐานนั่นคือ ครึ ่งเซลล์ไฮโดรเจนมาตรฐาน หรือ ขั้วไฟฟ้าไฮโดรเจนมาตรฐาน 

หรือเอสเอชอี (Standard Hydrogen Electrode: SHE) ดังแสดงภาพที ่ 3.35 ความสามารถในการให้และรับอิเล็ก- 

ตรอนของครึ ่งเซลล์มาตรฐานไฮโดรเจนมีค่าเท่ากับ 0.00 โวลต์ เมื ่อต้องการทราบครึ ่งเซลล์มาตรฐานใดก็น ามาวัดค่า 

ได้โดยน าครึ ่งเซลล์นั้นมาต่อกับครึ ่งเซลล์เอสเอชอี ค่าที ่ได้จะมีทั้งค่าบวกและลบดังตารางที ่ 3.10 

ภาพที่ 3.35 ครึ่งเซลล์ไฮโดรเจนมาตรฐาน หรือขั ้วไฟฟ้ าไฮโดรเจนมาตรฐาน


ตารางที่ 3.10 ตารางแสดงค่าครึ่งเซลล์มาตรฐานที่ 25 องศาเซียลเซียส 

ศักย์ไฟฟ้ ารีดักชันมาตรฐานที่ 25 องศาเซียลเซส 

ศักย์ไฟฟ้ าครึ่งเซลล์รีดักชัน ศักย์ไฟฟ้ า (โวลต์)


ตัวอย่างที่ 3.4 เมื ่อต่อครึ ่งเซลล์สังกะสีกับครึ ่งเซลล์ไฮโดรเจน โดยมีโวลต์มิเตอร์ต่ออยู่ด้วยเป็นแกลวานิก เข็มของ 

โวลต์มิเตอร์จะชี ้ไปยังขั้ว Pt ที ่ผ่านด้วย H 2 (g) นั่นแสดงว่า 

ขั้ว Zn ให้อิเล็กตรอนเกิดปฏิกิริยาออกซิเดชัน เป็นขั้วแอโนด 

ขั้ว Pt(H 2 ) รับอิเล็กตรอนเกิดปฏิกิริยารีดักชัน เป็นขั้วแคโทด 

และอ่านค่าศักย์ไฟฟ้าของเซลล์ได้เท่ากับ 0.763 โวลต์ ดังแสดงในภาพ 

จงหาศักย์ไฟฟ้ามาตรฐานของครึ ่งเซลล์สังกะสีและเขียนแผนภาพของเซลล์สังกะสีต่อกับครึ ่งเซลล์ไฮโดรเจน 

มาตรฐาน 

วิธีท า เนื ่องจากครึ ่งเซลล์ไฮโดรเจนเป็นมาตรฐานในการเปรียบเทียบหาค่าศักย์ไฟฟ้าของครึ ่งเซลล์สังกะสี 

จึงให้ E 0 H + = 0.00 โวลต์ 

จากสมการที ่ 1 E 0 เซลล์ = E 0 แคโทด - E 0 แอโนด 

แทนค่า 0.763 = 0.00 - E 0 Zn2+ 

E 0 Zn 2+ = -0.763 โวลต์ 

ศักย์ไฟฟ้ามาตรฐานของครึ ่งเซลล์สังกะสีเท่ากับ -0.763 โวลต์ ค่านี ้เรียกว่า ศักย์ไฟฟ้ามาตรฐานของครึ ่ง 

เซลล์รีดักชัน (E 0 Zn 2+ ) นั่นคือ 

Zn 2+ (aq) + 2e - Zn(s) E 0 = -0.763 โวลต์ 

แผนภาพของเซลล์สักกะสี-ไฮโดรเจนมาตรฐานคือ 

Zn (s) / Zn 2+ (1 mol/dm 3 ) // H + ( 1 mol/dm 3 ) / H 2 (g , 1 atm )/Pt (s) 

เซลล์แกลวานิก แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ เซลล์ปฐมภูมิ (primary galvanic cell) และเซลล์ทุติยภูมิ 

(secondary galvanic cell)

้ 


1) เซลล์ปฐมภูมิ คือ เซลล์ที ่ใช้ผลิตกระแสไฟฟ้าจากปฏิกิริยาเคมีแล้ว ไม่สามารถท าให้กลับไปสู่สภาพ 

เดิมได้อีก หรือไม่สามารถอัดไฟใหม่ได้ เมื ่อใช้ไฟไปนานๆ ความต่างศักย์ระหว่างขั้วลดลงจนในที ่สุดจะเสื ่อมสภาพ 

กระแสไฟฟ้าจะหยุดไหล เซลล์ประเภทนี ้ได้แก่ เซลล์ไฟฉาย เซลล์แอลคาไลน์ เซลล์ปรอท และเซลล์เงิน เป็นต้น 

ตัวอย่างการเกิดเซลล์ปฐมภูมิของถ่านไฟฉายดังแสดงในภาพที ่ 3.36 

ภาพที่ 3.36 เซลล์ของถ่านไฟฉาย 

จากภาพที ่ 3.36 เป็นเซลล์ของถ่านไฟฉายหรือเรียกอีกอย่างว่าเซลล์แห้ง (dry cell) ประกอบด้วยสังกะสี 

เป็นขั้วแอโนดหรือขั้วลบ และมีแท่งคาร์บอนอยู่ตรงกลางเป็นขั้วแคโทดหรือขั้วบวก มีสารละลายอิเล็กโทรไลต์อยู่ใน 

เซลล์คือ แอมโมเนียมคลอไรด์ (NH 4 Cl) ซิงค์คลอไรด์ (ZnCl 2 ) ผงแมงกานีสออกไซด์ (MnO 2 ) ผงคาร์บอน น ้า 

และกาว ซึ ่งปฏิกิริยาที ่เกิด เป็นดังนี 

ที ่ขั้วแอโนด (เกิดปฏิกิริยาออกซิเดชัน) Zn Zn 2+ + 2e - 

+ 

ที ่ขั้วแคโทด (เกิดปฏิกิริยารีดักชัน) 2MnO 2 + 2NH 4 + 2 e - Mn 2 O 3 + H 2 O + 2NH 3 

+ 

รวมปฏิกิริยารีดอกซ์ได้เป็น Zn + 2MnO 2 + 2NH 4 Zn 2 + + Mn 2 O 3 + H 2 O + 2NH 3 

Zn 2+ รวมกับ NH 2 เกิดสารประกอบเชิงซ้อน [Zn(NH 3 ) 4 ] 2+ และ [Zn(NH 3 ) 2 (H 2 O)] 2+ ] เพื ่อรักษาความ 

เข้มข้นของ Zn 2+ และ NH 3 เซลล์ชนิดนี ้มีแรงเคลื ่อนไฟฟ้าประมาณ 1.5 โวลต์ เมื ่อใช้ถ่านไฟฉายไปนานๆ ความต่าง 

ศักย์ระหว่างขั้วจะลดลงหรือเรียกว่าถ่านหมด ถ่านไฟฉายที ่เสื ่อมสภาพจะมีลักษณะบวมและมีของเหลวไหลออกมา 

เนื ่องจากในปฏิกิริยาในการจ่ายไฟมีน ้าออกมาด้วย 

ส าหรับถ่านชนิดอื ่น จะมีหลักการคล้ายกับถ่านไฟฉายจะต่างกันที ่ขั้วแอโนด และสารละลายอิเล็กโทร- 

ไลต์ ตัวอย่าง เช่น ถ่านแอลคาไลน์จะใช้แกรไฟต์เป็นขั้วแอโนด และใช้สารละลายอิเล็กโทรไลต์เป็นสารละลายเบส 

เมื ่อจ่ายกระแสไฟฟ้าไปที ่ขั้วแคโทดจะเกิดไฮดรอกไซด์ไออน (OH - ) ที ่สามารถน ากลับมาใช้ที ่ขั้วแอโนดได้อีก ท าให้มี 

อายุการใช้งานนานกว่าถ่านไฟฉาย เป็นต้น

้ 


2) เซลล์ทุติยภูมิ คือ เซลล์ที ่ใช้ผลิตกระแสไฟฟ้าจากปฏิกิริยาเคมีแล้วสามารถท ากลับให้อยู่ในสภาพ 

เดิมได้อีกโดยให้กระแสไฟฟ้าไหลผ่านในทิศทางตรงกันข้ามกับการจ่ายไฟ (discharge) หรือเรียกว่าการอัดไฟใหม่ 

วิธีการนี ้เป็นการให้ประจุใหม่แก่เซลล์ เซลล์ชนิดนี ้ได้แก่ แบตเตอรี ่ตะกั่ว-กรด แบตเตอรี ่แบบนิกเกิล-แคดเมียม 

เป็นต้น ตัวอย่างการเกิดเซลล์ทุติยภูมิของแบตเตอรี ่ตะกั่ว-กรด ดังแสดงในภาพที ่ 3.37 

ภาพที่ 3.37 แบบจ าลองเซลล์แบตเตอรี่ 

จากภาพที ่ 3.37 เป็นเซลล์สะสมไฟฟ้าแบบตะกั่วหรือแบตเตอรี ่ตะกั่ว-กรด หรือที ่เรียกกันโดยทั่วไปว่า 

แบตเตอรี ่ เป็นเซลล์ที ่นิยมใช้กันมากในรถยนต์ เซลล์นี ้ประกอบด้วยขั้วตะกั่วเหมือนกัน 2 ขั้ว จุ ่มอยู่ในสารละลาย 

กรดซัลฟูริก (H 2 SO 4 ) ก่อนน ามาใช้ต้องน าไปอัดไฟก่อนจึงจะจ่ายไฟได้ และเมื ่อจ่ายไฟหมดแล้วสามารถน าไปอัดไฟ 

ใหม่ได้อีกเซลล์ใหม่ 1 เซลล์มีความต่างศักย์ 2 โวลต์ โดยการอัดไฟครั้งแรกมีลักษณะเป็นเซลล์อิเล็กโทรไลต์ เพราะ 

ต้องใช้พลังงานจากภายนอกใส่เข้าไปก่อน 

การอัดไฟครั้งแรก มีการเปลี ่ยนแปลงดังนี 

ที ่ขั้วแอโนด 2H 2 O(l) + O 2 (g) 4H + (aq) + 4e - 

Pb (s) + O 2 (g) PbO 2 (s) 

รวมปฏิกิริยา Pb(s) + 2H 2 O(l) PbO 2 (s) + 4H + (aq) + 4e - 

ที ่ขั้วแคโทด 2H + (aq) + 2 e - H 2 (g) 

ดังนั้นในการประจุไฟครั้งแรกขั้วตะกั่ว A ท าปฏิกิริยากับออกซิเจน (O 2 ) แล้วขั้วตะกั่วกลายเป็นตะกั่ว 

ออกไซด์ (PbO 2 ) ขณะที ่ขั้วตะกั่ว B เกิดก๊าซ H 2 ส่วนขั้วไม่เปลี ่ยนแปลง 

การจ่ายไฟ มีลักษณะเป็นเซลล์แกลวานิก เมื ่อน าเซลล์สะสมไฟฟ้าแบบตะกั่วไปต่อวงจรเพื ่อใช้งาน 

พบว่าเข็มของโวลต์มิเตอร์เบนจากขั้ว B เข้าหาขั้ว A ซึ ่งเปลี ่ยนเป็นตะกั่วออกไซด์ (PbO 2 ) ขณะจ่ายไฟที ่ขั้ว A 

และ B จะมีสารสีขาวซึ ่งไม่ละลายน ้าคือตะกั่วซัลเฟต (PbSO 4 ) เกิดขึ ้นอย่างต่อเนื ่อง ท าให้เกิดความเข้มข้นของ 

กรดซัลฟุริก (H 2 SO 4 ) ลดลง ในที ่สุดเมื ่อขั้วไฟฟ้าทั้งสองกลายเป็น PbSO 4 เหมือนกัน ศักย์ไฟฟ้าทั้งสองขั้วจึงเท่ากัน 

และไม่สามารถจ่ายไฟได้อีก

่ 


การประจุไฟครั้งที่ 2 เมื ่อจ่ายไฟหมดจะน าเซลล์สะสมไฟฟ้าแบบตะกั่วไปประจุไฟอีกครั้ง โดยต่อ 

ขั้วลบของเครื ่องก าเนิดไฟฟ้ากระแสตรงเข้ากับขั้ว B และต่อขั้วบวกเข้ากับขั้ว A จะเกิดปฏิกิริยาในทิศทางตรงกัน 

ข้ามกับการจ่ายไฟ เมื ่อท าการประจุไฟที ่ขั้ว A จะกลายเป็น PbO 2 ส่วนขั้ว B กลายเป็น Pb และมีกรด H 2 SO 4 

เกิดขึ ้นใหม่ ท าให้เซลล์สะสมไฟฟ้าแบบตะกั่วมีลักษณะเหมือนก่อนหมดไฟ จึงจ่ายไฟได้อีกครั้ง ถึงแม้ว่าเซลล์สะสม 

ไฟฟ้าแบบตะกั่วจะมีการอัดไฟใหม่ได้ แต่การอัดไฟบ่อยๆ ท าให้สภาพของขั้วกร่อนลงเรื ่อยๆ จึงเกิดการเสื ่อมสภาพ 

ของขั้วท าให้แบตเตอรี ่เสื ่อมสภาพ ไม่สามารถน ามาใช้งานได้อีก 

2. เซลล์อิเล็กโทรไลต์ คือเซลล์ไฟฟ้าเคมีที ่มีการเปลี ่ยนแปลงพลังงานไฟฟ้าเป็นพลังงานเคมี โดยการจ่าย 

กระแสไฟฟ้าตรงเข้าไปแล้วเกิดปฏิกิริยาเคมี เรียกกระบวนการที ่ใช้กระแสไฟฟ้านี ้ว่า กระบวนการอิเล็กโทรไลซิส 

(electrolysis process) ดังนั้นการเกิดเซลล์อิเล็กโทรไลต์ต้องประกอบด้วยส่วนส าคัญ คือ แหล่งก าเนิดไฟฟ้ า 

กระแสตรง สารละลายอิเล็กโทรไลต์ ซึ ่งเป็นสารที ่มีสถานะเป็นของเหลวประกอบด้วยไอออนที ่เคลื ่อนที ่ และน าไฟฟ้า 

ได้ และขั้วไฟฟ้ าซึ ่งประกอบด้วยขั้วแอโนดในที ่นี ้จะเป็นขั้วบวกที ่ต่อเข้ากับขั้วบวกของแหล่งก าเนิดไฟฟ้ า จะเกิด 

ปฏิกิริยาออกซิเดชัน และขั้วแคโทดในที ่นี ้เป็นขั้วลบที ่ต่อเข้ากับขั้วลบของแหล่งก าเนิดไฟฟ้า จะเกิดปฏิกิริยารีดักชัน 

กล่าวคือ ไอออนบวกในสารละลายจะมารับอิเล็กตรอนที ่ขั้วนี ้ ลักษณะการเกิดเซลล์อิเล็กโทรไลต์ดังแสดงในภาพที 

3.38 

ภาพที่ 3.38 ตัวอย่างการเกิดเซลล์อิเล็กโทรไลต์ 

เซลล์แกลวานิกและเซลล์อิเล็กโทรไลต์ มีความคล้ายคลึงและความแตกต่างกัน ซึ ่งเปรียบเทียบกันได้ดัง 

ตารางที ่ 3.11

้ 


ตารางที่ 3.11 แสดงการเปรียบเทียบเซลล์แกลวานิกและเซลล์อิเล็กโทรไลต์ 

เซลล์แกลวานิก 

1. เป็นเซลล์ไฟฟ้าเคมีที ่เปลียนพลังงานเคมีให้ เป็น 

พลังงานไฟฟ้า 

2. ขั้วแอโนด เกิดปฏิกิริยาออกซิเดชัน 

3. ขั้วแคโทด เกิดปฏิกิริยารีดักชัน 

4. ขั้วลบ เป็นขั้วที ่อิเล็กตรอนไหลออก 

5. ขั้วบวก เป็นขั้วที ่อิเล็กตรอนไหลเข้า 

6. ศักย์ไฟฟ้าของเซลล์เป็นบวก 

7. ปฏิกิริยาเกิดขึ ้นได้ เอง 

เซลล์อิเล็กโทรไลต์ 

1. เป็นเซลล์ไฟฟ้าเคมีที ่เปลี ่ยนพลังงานไฟฟ้าให้ เป็น 

พลังงานเคมี 

2. ขั้วแอโนด เกิดปฏิกิริยาออกซิเดชัน 

3. ขั้วแคโทด เกิดปฏิกิริยารีดักชัน 

4. ขั้วลบ เป็นขั้วที ่ต่อเข้ากับขั้วลบของแหล่งก าเนิดไฟฟ้า 

5. ขั้วบวก เป็นขั้วที ่ต่อกับขั้วบวกของแหล่งก าเนิดไฟฟ้า 

6. ศักย์ไฟฟ้าของเซลล์เป็นลบ 

7. ปฏิกิริยาเคมีจะเกิดขึ ้นได้ต้องใช้กระแสไฟฟ้า 

ประโยชน์ของกระบวนการอิเล็กโทรไลซิส เช่น การแยกสารเคมีด้วยกระแสไฟฟ้า การชุบโลหะ และการท า 

ให้โลหะให้บริสุทธิ ์ ดังนี 

1) การแยกสารประกอบไอออนิกหลอมเหลวด้วยไฟฟ้ า ได้แก่ สารประกอบไอออนิก เช่น เกลือ 

โซเดียมคลอไรด์ (NaCl) เมื ่อท าให้หลอมเหลว จะเกิดเป็นไอออนบวก และไอออนลบขึ ้น เมื ่อผ่านกระแสไฟฟ้าลงไป 

ในสารประกอบไอออนิกที ่หลอมเหลวนี ้ จะท าให้ไอออนบวกเคลื ่อนที ่เข้าหาขั้วลบ เพื ่อเข้าไปรับอิเล็กตรอนหรือ 

เกิดปฏิกิริยารีดักชัน ส่วนไอออนลบจะเคลื ่อนที ่เข้าหาขั้วบวก เพื ่อจ่ายอิเล็กตรอนหรือเกิดปฏิกิริยาออกซิเดชัน 

ดังแสดงในภาพที ่ 3.39 

ภาพที่ 3.39 การแยกสารประกอบโซเดียมคลอไรด์ด้วยไฟฟ้ า

้ 


้ 

ปฏิกิริยาที ่เกิดขึ ้นเป็นดังนี 

ขั้วไฟฟ้าบวก (แอโนด) 2Cl - (l) Cl 2 (g) + 2e - E 0 = -1.36 V 

ขั้วไฟฟ้าลบ (แคโทด) 2Na + (l) + 2e - 2Na (s) E 0 = -2.71 V 

ปฏิกิริยารีดอกซ์ 2Na + + 2Cl - (l) 2Na (s) + Cl 2 (g) E 0 = -4.07 V 

ดังนั้นผลิตภัณฑ์ที ่เกิดขึ ้นคือที ่ ขั้วแอโนดคือ แก๊สคลอรีน (Cl 2 ) และที ่ขั้วแคโทดเกิด โลหะโซเดียม 

(Na) 

2) การชุบโลหะด้วยกระแสไฟฟ้ า เป็นการท าให้โลหะชนิดหนึ ่งเคลือบอยู่บนผิวของโลหะอีกชนิดหนึ ่ง 

มีหลักการดังนี 

(1) น าวัตถุที ่ต้องการชุบไปต่อที ่ขั้วลบของแบตเตอรี ่ (ขั้วแคโทด) เมื ่อปฏิกิริยาเกิดขึ ้นขั้วนี ้จะหนา 

เพิ ่มขึ ้น 

(2) น าโลหะบริสุทธิ ์ที ่ใช้ชุบต่อเข้ากับขั้วบวกของแบตเตอรี ่ (ขั้วแอโนด) เมื ่อปฏิกิริยาเกิดขึ ้นขั้วนี ้ 

จะกร่อนลง 

(3) สารละลายอิเล็กโทรไลต์ที ่ใช้ต้องมีไอออนของโลหะชนิดเดียวกับโลหะที ่เป็นขั้วแอโนดและ 

ต้องมีความเข้มข้นที ่เหมาะสม 

(4) ใช้ไฟฟ้ากระแสตรงเท่านั้นเพื ่อให้ขั้วไฟฟ้าคงเดิมตลอดเวลาที ่ชุบโลหะทั้งขั้วบวกและขั้วลบ 

และปรับค่าความต่างศักย์ให้มีความเหมาะสมตามชนิดและขนาดของชิ ้นโลหะที ่ต้องการชุบ 

ตัวอย่างการชุบช้อนโลหะด้วยเงินดังแสดงในภาพที ่ 3.40 ใช้เงินเป็นขั้วแอโนด และช้อนโลหะเป็นขั้ว 

แคโทด และสารละลายอิเล็กโทรไลต์ที ่ใช้คือสารละลายซิลเวอร์ไนเตรต 

ภาพที่ 3.40 การชุบช้อนโลหะด้วยเงิน


3) การท าโลหะให้ บริ สุทธิ์ เป็นการใช้กระบวนการอิเล็กโทรไลซิสในการท าให้โลหะผสมกลายเป็น 

โลหะบริสุทธิ ์ ตัวอย่างเช่น โลหะทองแดง โดยปกติโลหะทองแดงที ่ได้จากการถลุงจะมีโลหะอื ่นเจือปนอยู่ เช่น เหล็ก 

เงิน สังกะสี ทองค า และแพลตินัม การท าให้ทองแดงบริสุทธิ ์ได้โดยใช้เซลล์อิเล็กโทรไลซิสท าได้ โดยปรับศักย์ไฟฟ้า 

ให้เหมาะสม คือ ปรับให้เฉพาะทองแดง และโลหะอื ่นๆ ที ่ให้อิเล็กตรอนได้ง่ายกว่าทองแดง เช่น เหล็ก สังกะสี 

ละลายลงสู่สารละลายในรูปของไอออน (เกิดปฏิกิริยาออกซิเดชัน) ส่วนโลหะอื ่น ซึ ่งให้อิเล็กตรอนได้ยากกว่าทองแดง 

เช่น เงิน ทองค า แพลตินัม จะรวมตัวกันตกลงที ่ก้นภาชนะ ซึ ่งอาจแยกออกมาภายหลังหรือท าให้บริสุทธิ ์ต่อไป 

ไอออนที ่เกิดขึ ้นคือ Cu 2+ จะเคลื ่อนที ่ไปยังขั้วแคโทดแล้วถูกรีดิวซ์ (รับอิเล็กตรอน) กลายเป็นทองแดง (Cu) เคลือบ 

อยู่ที ่ขั้วแคโทด ส่วนไอออนของโลหะอื ่นๆ ซึ ่งเป็นสิ ่งเจือปนละลายอยู่ในสารละลายจะไม่ถูกรีดิวซ์ (เพราะมี 

ค่าศักย์ไฟฟ้าต ่ากว่าของ Cu 2+ ) การท าทองแดงให้บริสุทธิ ์โดยวิธีนี ้จะได้ทองแดงบริสุทธิ ์ถึง 99.95% 

ภาพที่ 3.41 การท าทองแดงให้บริสุทธิ ์โดยกระบวนการอิเล็กโทรไลต์ 


1. จากภาพจงตอบค าถาต่อไปนี ้ 

ก. ที่ขั ้ว Cu เกิดปฏิกิริยา ___________ มีการ ___ อิเล็กตรอน เรียกว่าขั ้ว ______________ 

ข. ที่ขั ้ว Ag เกิดปฏิกิริยา ___________ มีการ ___ อิเล็กตรอน เรียกว่าขั ้ว ______________ 

ค. จงเขียนแผนภาพแกลวานิก 

2. จงบอกวิธีท าโลหะให้บริสุทธิ ์



1. ก. ที่ขั ้ว Cu เกิดปฏิกิริยา ออกซิเดชัน มีการ ให้ อิเล็กตรอน เรียกว่าขั ้ว แอโนด 

ข. ที่ขั ้ว Ag เกิดปฏิกิริยา รีดักชัน มีการ รับ อิเล็กตรอน เรียกว่าขั ้ว แคโทด 

ค. Cu(s)/Cu 2+ (aq)//Ag + (aq)/Ag(s) 

2. วิธีท าโลหะให้บริสุทธิ ์ เป็ นกระบวนการแยกโลหะที่ไม่บริสุทธิ ์ หรือสิ่งเจือปน จนได้เป็ นโลหะ 

บริสุทธิ ์ อาศัยหลักการของเซลล์อิเล็กโทรไลต์ คือ น าโลหะที่บริสุทธิ ์ เป็ นขั ้วลบ (แคโทด) ส่วนโลหะที่ 

ไม่บริสุทธิ ์ เป็ นขั ้วบวก (แอโนด) ปรับศักย์ไฟฟ้ าให้เหมาะสมตรงกับโลหะที่ต้องการท าให้บริสุทธิ ์ ส่วน 

โลหะอื่นที่เสียอิเล็กตรอนง่ายกว่าจะละลายลงสู ่สารละลายในรูปของไอออน ส่วนโลหะอื่นที่ให้อิเล็กตรอน 

ได้ยากกว่า จะรวมตัวกันตกลงที่ก้นภาชนะ


บรรณานุกรม 

กฤษณา ชุติมา หลักเคมีทั่วไป เล่ม 1 พิมพ์ครั้งที ่ 10 กรุงเทพมหานคร ส านักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 2521 

หลักเคมีทั่วไป เล่ม 2 พิมพ์ครั้งที ่ 10 กรุงเทพมหานคร ส านักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 2531 

สาขาวิชาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช เอกสารการสอนชุดวิชาวิทยาศาสตร์ทางการพิมพ์ 

(ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1) หน่วยที ่ 1 และหน่วยที ่ 3 นนทบุรี สาขาวิชาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัย- 

สุโขทัยธรรมาธิราช 2552 

Jones, M. Jones, G. and Acaster, D. Chemistry. 2 nd ed. United Kingdom: Cambridge University Press. 

1997. 

Chang, R. and Overby, J. General Chemistry: The Essential Concepts. 6 th ed. McGraw-Hill International, 

2011.

99201-3

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?