Nº 11

Antígona
¿Débense obedecer sempre as leis?
¿Existe algo así como un dereito natural por encima
dos códigos de cada Estado?
¿É a desobediencia civil un método efectivo de
loita social?
Estas e outras moitas preguntas nos asaltan tras a
lectura de Antígona, a traxedia de Sófocles que
creou un modelo eterno de muller enfrontada
aos poderes tiránicos coa soa forza da súa crenza
nas leis non escritas e inquebrantables dos
homes.
Pola súa profundidade e marcados caracteres
nos personaxes que defenden posicións enfrontadas
éticas e políticas, Antígona pode servir
para introducir determinadas unidades didácticas.
Para Ciencias Políticas e Socioloxía de 2º de
Bacharelato:
- Desigualdade e poder: legalidade e lexitimidade.
- A sociedade civil fronte ao Estado.
- Contrato Social e Constitución.
Para Ética e Filosofía do Dereito de 1º de
Bacharelato:
- A racionalidade moral.
- Heteronomía e autonomía moral.
- Moral e dereito: Naturalismo e positivismo xurídico.
- Dereito e desobediencia.
Edipo morreu e as súas fillas Antígona e Ismene
volven a Tebas onde se desencadeou unha
cruenta guerra polo poder entre os seus dous
irmáns Eteocles e Polinices.
Ambos resultan mortos e o novo rexente, Creonte,
decreta celebrar honras fúnebres ó seu aliado
Eteocles e deixar o cadáver insepulto de
Polinices, o seu rival, a mercé dos cans e alimarias.
Decatada diso, Antígona decide enfrontarse ás
despóticas leis de Creonte en nome dos dereitos
naturais de todos os seres humanos.
Incluso a morte é preferible para Antígona antes
que ceder ante o tirano Creonte, pois para ela
é mellor o agrado dos mortos que o sometemento
ilexítimo aos vivos. Ela morrerá, pero a
desgraza cébase sobre a estirpe de Creonte.
IDEA 2005
Con esta imborrable traxedia, Sófocles lémbranos
sempre que a legalidade debe de estar
tinxida de lexitimidade, que o dereito non é
nada sen un forte apoio na ética da responsabilidade,
que o dereito natural debe respectarse
e converterse en dereito positivo universal.
A loita polos dereitos humanos non foi senón o
intento de conseguir que se recoñezan leis connaturais
ao feito de ser humano e que teñen
máis lexitimidade que as leis positivas se estas
non as teñen en conta.
O exemplo de Antígona calou fondo en moitos
movementos sociais como o pacifismo, pro
dereitos humanos, grupos de desobediencia
civil e outros, todos motivados por conseguir
unha sociedade máis xusta, unha interrelación
entre humanos máis próxima á ética e afastada
de legalismos autoritarios.
O estado social e democrático de dereito apoiado
en constitucións de ampla base social pode
ser un exemplo válido para o noso alumnado
do que é posible conseguir mediante a crenza
na liberdade e a xustiza inherentes ao ser
humano.
Departamento de lingua española
Profesor Rafael Alonso Pica
Edipo debería presentarse como un dos primeiros
afloramentos dun topos poético,
fecundo e conmovedor. Sófocles é o xenio
cronista que da fe disto: Existe a conciencia,
eu son un ser pensante, dubido, razoo, sufro,
aprendo e, polo tanto, vivo morrendo cada
día, agónico.
Segue este espertar da conciencia nas súas
miles de ramificacións, na mesma obra sofoclea,
no mesmo Edipo, interpretándose e reinterpretándose:
Quen son?, onde vou?, son
libre?, a vontade basta?, os deuses existen?, o
fado determina?, u-la verdade?, a rebeldía,
paga a pena?, o poder é indiscutible?, a fidelidade,
a quen?, determínanos o honor?, o
amor, como conseguilo?, as aparencias enganan?...
No río que aflora con Edipo navegamos pois ata
outros non tan afastados portos que pretendemos
visitar na historia da literatura: As danzas
da morte medievais, Don Álvaro o la fuerza
del sino, do Duque de Ribas; La vida es
sueño, El gran teatro del mundo, El mágico
81