Nº 11

pedira, diciamos: -Douchas. Daquela, eses puntos
sumábanse aos que xa acumulara o atacante,
que continuaba o xogo procedendo a
un novo saque. En cada quenda o xogador
tería todas as oportunidades de ataque posibles,
mentres non perdese quenda.
A vez perdíase sempre nestas circunstancias:
- Se che pillaban a billa no aire antes de tocar
terra, xa fose no saque ou en calquera dos tres
intentos de avance.
- Cando o defensor, ao devolver a billa co brazo,
conseguía que dera no palán, nas cepas, pasara
por baixo ou ficara detida a unha distancia
menor dun palán de calquera das pedras.
- Se fallaba tres intentos de golpe seguidos, xa na
saída, xa nos avances.
- Cando a billa, logo dos tres avances, quedaba
a menos dun palán de calquera das cepas.
- Se o último golpe de avance se daba á rastreira.
A rastreira producíase ao ir dar os golpes de avance
sobre a bica da billa: se esta non brincaba e
ou ben se chantaba na terra, ou avanzaba en
horizontal á toneira, dicíase:¡Á rastreira! Daquela
o defensor collía a billa coa man e levábaa ata
as cepas, e alí dende a altura do bico, deixábaa
caer procurando que quedase o máis arri-
66
mada ás pedras para amolar no posible o
seguinte golpe de avance. Así é que se fallabas
no último pau, realmente estabas perdido, e, na
práctica dabámonos xa por eliminados.
Xogabamos tamén con estoutras dúas regras: Se
nalgún momento do xogo (fose por un burato,
por un turrón, por unha beirarrúa) a billa quedaba
de xeito tal que podías meter por debaixo
dela o palán, dicíamos: ¡cóllelle! E daquela
estábase autorizado para levantar á billa
empurrando dende abaixo, o que era máis
doado que atinar na bica e rematar na billa, e
aseguraba unha tirada longa. E tamén, se conseguíamos
dirixir a billa, no último avance, ata
unha posición que xa fose por unha fonte,
unha esquina, unha calexa ou unha árbore, e
dende ela, e mirando en liña recta, non se
dexergasen as cepas, diciamos: ¡Non se ven as
cepas! ¡A acabar! E automaticamente gañábase
o xogo, o chico ou a mota; pero non
necesariamente a partida que se podía xogar
a dous realitos (cincuenta céntimos) ou a peseta.
Das Actividades
A procura dos materiais foi a primeira necesidade
de traballo que houbemos de encarar. Para os
paláns e as billas fomos ao monte a cortar toxos
axeitados en grosor, dereitura e tamaño, para
ver de amosar aos alumnos o material tradicional
empregado na facturación dos elementos
do xogo da billarda. Das nosas razzias polas
toxeiras de Moeche trouxemos unha brazada
de bos toxos e unha manchea de rabuñadas.
Visitamos tamén tendas de bricolaxe e carpinterías
da zona buscando alternativas máis practicas
e menos custosas. Atopamos que as ripas de
faia ofrecen unha alternativa real que cumpre
as expectativas que buscábamos: son duras,
resistentes, homoxéneas e doadas de adquirir en
prezo e cantidade. Parécenos que a posibilidade
que ofrece o mercado, de solucionar a
adquisición básica de material dun xeito urbano
e industrializado, debe ser tida moi en conta se
se quere difundir o xogo nos tempos que corren.
A facturación dos materiais realizámola aproveitando
as clases de plástica e pretecnoloxía, traballando
cos alumnos e alumnas a facturación
tradicional do xogo da billarda, dun xeito técnico
moi similar ao que usarían os rapaces de hai
cincuenta anos: pelar e limpar os toxos e facérmoslles
as bicas ou extremos a billa. Para motivar
aos rapaces e personalizar o seu traballo
dun xeito creativo (e que puidesen sentir as
ferramentas verdadeiramente coma súas) fixemos
unhas mostras coloristas e atractivas que
IDEA 2005