Nº 11

cial deportivo e as posibilidades de espectáculo.
Pero si nos permitiría contar co seu entusiasmo,
colaboración, sentido lúdico e aporte de material
tradicional elaborado nas casas.
Pretendemos abrir a nosa experiencia á sociedade
e así buscamos, e encontramos, a colaboración
da comunidade escolar: familias, dirección
e claustro do centro, que nos brindaron a súa
colaboración e axuda onde puideron e sinaladamente
o Concello de As Somozas que nos forneceu
de camisetas e puchas deportivas.
Buscando información
Non sendo o obxecto do noso seminario facer
unha investigación académica sobre o tema
da billarda que abarque os moi varios aspectos
que este xogo pode presentar (nin tan sequera
facer unha profundación sobre algún deles),
senón máis ben elaborar unha proposta coherente
cara a súa posible constitución nun deporte
federado, non encaramos o noso traballo
coma unha análise etnográfica; pero, iso si,
para afrontarmos cunhas certas garantías o
noso empeño pareceunos inevitable iniciar un
primeiro período de reflexión e de estudio, de
procura de datos, de recoñecemento dos territorios
do xogo, (culturais, físicos, xeográficos,
lingüísticos, etc..) Complementaríamos así as
lembranzas persoais da infancia, non necesariamente
depreciábeis, e as experiencias previas
de traballar coa billarda no ensino e nas
asociacións veciñais.
Fornecemos o noso acervo de coñecementos
procurando información en tres frontes de traballo:
bibliográfica, etnográfica e internauta.
Afortunadamente, a bibliografía sobre a billarda é
abundante e a súa lectura ofrece unha idea
cabal e moi documentada dos seus aspectos
etnográficos e semánticos, da súa diversidade e
variedade, e da súa extensión xeográfica que
chega dende as terras arxentinas e portorriqueñas
64
ata Francia e Centro Europa pasando polas Illas
Canarias. Como puidemos comprobar na
rebusca que fixemos en Internet onde visitamos
as entradas que Google ofrece por escribir a
palabra billarda. Investigamos tamén, mediante
unha sinxela enquisa e un bon número de entrevistas
persoais, as formas do xogo nos Concellos
de As Somozas, Cedeira, Ares e Moeche.
Puidemos así axuntar unha información variada
e actualizada que nos permitiu afrontar o noso
traballo cun mellor coñecemento de causa e
permitiunos extraer algunhas conclusións:
- Non resulta fácil definir o xogo da billarda. As
variantes que presenta tanto no caso de
Galiza, coma no ámbito internacional, conforman
un universo lúdico que baixo certas constantes
presenta unha disparidade de regulamentos
e modos. E viceversa, baixo formas de
xogo moi similares aparecen un sen fin de
voces e nomes para nomealo: estornela, irio...
Con todo a voz billarda é sen dúbida a máis
estendida e recoñecida, a que etimoloxicamente
parece estar máis fundada.
- Pese a esta riqueza de modos, pódense establecer
pautas xerais de xogo:
1 Xógase con dous paus, un longo e outro curto
que deberá ter os extremos aguzados.
2 Co pau longo bátese no curto, quer no centro,
quer nas puntas, co obxecto de guindalo lonxe.
3 Hai sempre unha zona inicial de lanzamento,
sinalada ou ben por un círculo, un risco, un gua,
ou por unha ou dúas pedras, que haberá posteriormente
que defender de algún modo.
4 Xógase por un sistema rotatorio de quendas.
5 O obxecto do xogo é acadar un maior número
de puntos, sendo práctica moi estendida dar á
lonxitude do pao longo o valor dun punto.
6 Pódese xogar un contra un ou en grupo.
- Existe unha modalidade para xogar exclusivamente
entre dous xogadores, practicada entre
outros sitios nas Canarias onde xa a levaron a
escola, nas que se utilizan dúas ferraduras de
pedras, unha por parella, a xeito de "casa" ou
portería que terá que ser defendida polos xogadores
co pau longo, mentres os contrarios
empéñanse en meter entre as pedras en forma
de ferradura ao pao pequeno.
- Non pode falarse de xogo autóctono de
Galiza. Evidentemente é un xogo tradicional
de orixe incerto, do que, parece, téñense xa
noticias por Horacio, presenta unha etimoloxía
de base céltica e xermánica e está xa documentado
nos libros de Afonso X. Establecido e
IDEA 2005