Nº 11

sistema operativo Linux. Este programa permítenos
debuxar e medir ángulos de forma case
inmediata, e grazas a el puidemos observar que
moitos dos alumnos dun grupo de apoio de 3º
da ESO e do programa de diversificación de 4º
da ESO, cando tiñan que aumentar un ángulo
aumentaban tamén a lonxitude do segmento, e
cando tiñan que facelo máis pequeno diminuían
tamén a lonxitude do segmento. O que fixemos
para corrixir este erro conceptual, foi restrinxir
a medida de ángulos a unha circunferencia,
de tal xeito que non podían alongar nin
acurtar o segmento co que medían o ángulo.
Unha vez feito este traballo os alumnos estaban en
posición de introducírense á aprendizaxe das
coordenadas xeográficas: lonxitude e latitude.
Aproveitamos esta parte para unha introducción
á medida do tempo, ós movementos de rotación
e translación da Terra e a repasarmos un pouco
de Xeografía. Para desenvolver estes conceptos,
traballamos directamente sobre o globo terráqueo,
e apoiámonos tamén nas novas tecnoloxías,
coa axuda do programa Xephem, co cal os
alumnos podían saber a lonxitude e latitude dun
lugar do globo terrestre con só levar o punteiro ata
el. Con este programa ideamos unha actividade
que motivou moito ós nosos alumnos, e que consistía
en que un deles daba as coordenadas xeográficas
dun lugar, e o resto dos alumnos competían
por chegar primeiro co punteiro do rato á súa
localización. Pero este programa deunos unha sorpresa
a todos nós, xa que unha das nosas alumnas
preguntounos qué significaban as cores negra e
amarela que aparecían na pantalla, e decatámonos
que nos dicían os lugares da Terra onde
era noite e día, e a reflexión da rapaza foi a
seguinte: "Entón aí arriba nunca hai día". A reflexión
era correcta, xa que cando realizamos esta
actividade era inverno, e no inverno o Sol encóntrase
por debaixo do Ecuador, e hai zonas do
hemisferio Norte que non son iluminadas pola súa
luz. Esta situación serviunos para explicar o porqué
das catro estacións.
IDEA 2005
Fig. 6. O día e a noite na Terra.
Agora, o noso alumnado estaba en condicións de
dar o seguinte paso, que sería a construcción
da elipse do reloxo. Para a súa construcción utilizamos
o método do xardineiro, colocando os
extremos dunha corda de 12 m de lonxitude
(coincidindo co eixo maior da elipse) nos focos
da elipse, e trazamos a elipse tensando a corda.
Fig. 7 e 8. Trazando a elipse.
O seguinte paso foi o trazado do analema, que
implicaba as funcións trigonométricas, pero
tendo en conta que os grupos cos que estabamos
a traballar eran un grupo de apoio de 3º da
ESO e do programa de diversificación de 4º da
ESO, decidimos facer o seguinte: Paulino deunos
as coordenadas dos días 1, 10 e 20 de cada
mes, para o trazado do Analema, e nós traballamos
na aula o plano cartesiano e a representación
de puntos no plano. Os eixos de coordenadas
serían os eixos da elipse, coa orientación
positiva no eixo Y cara o Norte e negativa cara
o Sur, e no eixe X positiva cara o Leste e negativa
cara o Oeste.
Por último, só nos restaba marcarmos as horas, e
aínda que se podía realizar por un método xeométrico,
nós decidimos facelo de forma experimental,
saíndo ó patio cos nosos alumnos ás horas
en punto, colocándonos no analema no día
correspondente, e marcando a hora na elipse no
37