Nº 11

Para saber a hora colocámonos no analema na
fecha que corresponda
co día no que estamos. A
prolongación da nosa
sombra cortará a elipse
nun punto que indicará a
hora. Á hora marcada na
elipse teremos que engadirlle
unha hora se estamos
en horario de inverno,
e dúas horas se estamos
en horario de verán.
Fig. 3. Neste exemplo podemos ver a unha alumna medindo a
hora o día 18 de xuño de 2004, outro alumno indica a prolongación
da sombra, que vai cortar á elipse cerca das 10, pero
como estamos en horario de verán teremos que engadirlle 2
horas, polo que esta foto sería feita ás 12 do mediodía.
¿Como se constrúe un reloxo de Sol
Analemático?
O primeiro que temos que decidir é o que vai
medir o eixo maior da elipse, que no noso caso
é 12 metros. Este eixo vai situado na dirección
Leste-Oeste. Para debuxar a elipse necesitamos
saber onde van os focos. Para isto o que facemos
é debuxar un ángulo, nun dos extremos do
eixo maior, igual á latitude do lugar (45.7192º é
a de San Sadurniño). Trazamos unha perpendicular
á recta debuxada pasando polo centro
do eixo maior, que se cortan no punto J, e
medindo a lonxitude GJ, obteremos a distancia
dos focos ó centro da elipse.
Unha vez debuxada a elipse, temos que debuxar
o analema, pero antes cómpre comentar
que é o analema. Imaxinade que facedes
unha foto semanal ó Sol, sempre á mesma
hora e dende o mesmo lugar, sen importar os
cambios horarios, é dicir, non imos adiantar nin
atrasar o noso reloxo durante todo o ano.
36
Fig. 2. O analema.
Obteremos 52 fotos do Sol, que se as superpoñemos
debuxarán o analema.
Figura 4. A elipse propia para o lugar.
O analema que temos que debuxar nós no reloxo
de Sol Analemático,depende da medida do
eixo maior (chamámoslle
A), da
Ecuación do Tempo
(ET), da Declinación
(D) e da lonxitude do
lugar (L). Tanto a
Declinación coma a
Ecuación do Tempo
poden ser consultadas
en calquera
observatorio astronómico.
Unha vez
temos estes datos, as
ecuacións paramétricas
do Analema Foto 5. Fotografía do Sol
serán:
tomada semanalamente
X=A . sen(ET)
{ Y=A . cos(L) . tan(D)
dende un mesmo lugar.
Temos xa os pasos necesarios para a construcción,
pero para levalos a cabo hai unha serie de
conceptos que temos que traballar co alumnado,
dentro e fóra da aula.
O primeiro deles é o de elipse, o cal implica que
temos que tratala co resto das cónicas. Estes son
contidos propios do currículo da ESO. Pero para
a construcción da nosa elipse aparecen conceptos
como os de ángulo e latitude, que nós
decidimos traballar tamén na nosa aula antes
de abordar o tema das cónicas.
Sorprendémonos moito cunha actividade sobre
estimación de ángulos que preparamos, que
consistía en debuxar distintos ángulos cun programa
informático de xeometría plana chamado
kseg, de licencia GPL e que traballa baixo o
IDEA 2005