Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
196
Martín Sarmiento
voz melón. [350] ¿As voces de peixes, mariscos, cunchas, etc.,
serán moitas en castelán se non se adaptan as voces das provincias?
E se se adaptan unhas, ¿por que non se han adaptar
as demais que faltan no castelán? Sempre falo das voces de
cousas da Historia Natural que se crían en España e os nomes
das cales non sabemos por falta de libros que as traian e
expliquen. Se as cousas non se crían en España, nin teñen,
polo mesmo, nome ningún, é preciso adaptar e harmonizar á
castelá o nome vulgar do país onde nacen e non mendigar o
nome que outros países, onde non nacen, lles deron.
351
Destarte aumentará a lingua con voces substanciais e moi
necesarias para todo. O costume de meterse calquera a traductor
ocasionou que xa a linguaxe dun libro castelán semelle
de lingua morta ou de libros e non de lingua viva ou vulgar.
Isto débese a que algúns traductores non sabían palabra da
Historia Natural e estaban moi carentes das voces castelás que
había para ela. Acaso nin aínda saberían as poucas que hai
nos libros, e sen acaso, as infindas que de viva voz se conservan
na linguaxe común. [352] Disto seguiuse unha aversión a
ler libros ou non entendelos se se len. ¿Por que vou chamar
eu linguaxe castelá a daquel libro que se se le perante un gran
concurso de xente do centro de Castela, e a penas hai catro
casteláns que o entendan? Non pensaría que chegaba a tanto
isto a non ter experiencia, aínda contra min mesmo. A un amigo
meu castelán e que profesaba unha das tres facultades
maiores, dei os meus dous tomos da Demonstración críticoapologética
para que os lese. Leu algo. Pero quedei pampo
cando, vindo á miña cela, me dixo que non entendía moitas
das voces que eu usaba. Díxenlle que, conforme ía lendo,
fose apuntando nun caderno as voces que non entendía, que
eu llas explicaría con extensión e claridade.
Martín Sarmiento 5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
353
Dobrouse o meu atordamento cando lin no caderno as
voces que non entendera. Non falo das que eran propias dalgunha
facultade ou de erudición pouco trivial, pero das que
eu xuraría que entendían todos os casteláns e que por iso as
usara. Daquela, facéndome xuíz de min mesmo, sentenciei
que os meus dous tomos tiñan moi pouco do idioma castelán
verdadeiro e que só falaba neles o híbrido castelán da moda,
que se escribe e non se fala, e que se se le nalgún concurso
de casteláns e puros romancistas, todos quedan en xaxún.
[354] Se se xuntasen as voces da Historia Natural de España
que se falan e aínda non están escritas, e se imprimisen ou
por ABC ou nun onomástico, logo se farían comúns a toda
España e non tardarían os estranxeiros en pasalas ós seus
libros da Historia Natural. Hoxe é moda nas nacións tirar diccionarios
políglotas (ou de moitas linguas) das cousas da Historia
Natural. E é unha mágoa ver o curto número de voces
castelás que fan papel neles.
355
Pero debo advertir que se os que van recoller esas voces
castelás non teñen máis que un mediano coñecemento da Historia
Natural, recollerán confusións, contradiccións e erros, e
serán peores ca os primeiros. Debe intervir unha moi delicada
crítica, e un oír a moitos de todas clases e idades, antes de
fixar a voz que se vai recoller. E advirto dúas cousas: primeira,
que se a voz vulgar significa cousa que non é común no país,
debe ollarse con desconfianza; segunda, que se esa voz cheira
a botica, ou é de Dioscórides ou da linguaxe de cirurxiáns e
médicos, e non se debe recoller. Eses nomes non se deben de
estudiar nin entender na multitude, senón nos libros que ex
profeso tratan da Historia Natural. [356] Canto as voces vulgares
foren máis insólitas e revesgadas, será outro tanto ouro
para o meu intento, sempre que sexan antigas no país. Esas
serán as verdadeiras castelás que se deben recoller e restituír á
lingua. Por esta razón non se debe pensar en recoller moitas
197