Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
proveito. ¿E por que non hai? ¿E por que non o ha de haber?
¿E por que o público non pode solicitar que se compoña, se
imprima e se faga trivial entre os nenos? Cómpre que se forme
un curso de Historia Natural Universal conciso e metódico.
Non debe entrar nese curso especie ningunha que non
sexa evidente e ó menos moi certa. O curso escribirase en
castelán e debe traducirse ó galego para que os barbados
galegos e casteláns teñan por onde comezar.
344
Dese curso farase un compendio en castelán para os
nenos casteláns e traducirase ó galego para que os nenos
galegos teñan en que ensaiar cando se lles vai ensinando a
súa lingua nativa. É indispensable que nese curso entre o
índice de todas as voces da Historia Natural en latín e en castelán,
e no curso galego en galego, castelán e latín. Destarte
xa terán os poetas romancistas nese curso canto puideren
desexar de certo para as súas descricións e pinturas, sen que
isto quite que se dediquen a outros libros. Eu só falo aquí da
Historia Natural, que xulgo indispensable para que os poetas
romancistas digan menos necidades e poida o seu nume lucir
neste punto a pouca custa, pero con sólida lectura.
345
Dirán que nin hai voces latinas para tantas voces vulgares,
xa castelás, xa galegas; nin hai voces vulgares para tales
voces latinas. Este é un erro pernicioso ó cal se abeira a febleza,
desidia e aversión para non dedicarse á Historia Natural.
Se se remexe nos libros dubido que neles non se atope un
latín puro, de Media Idade ou que hoxe usan os modernos,
para calquera cousa da Historia Natural que se sinalase. Non
digo outro tanto das voces vulgares correspondentes ó latín.
¿Como se atoparán nos libros se a penas hai libros casteláns
de proveito que traten da Historia Natural? ¿Que importa que
non se atopen nos libros e receitarios se se atopan, usan e son
194
Martín Sarmiento
Martín Sarmiento 5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
comúns nas bocas e conversas dos españois que non son literatos
nin len libros?
346
Recóllanse todas as voces da Historia Natural que ata
agora non saíron ós libros, pero que actualmente se usan en
Castela e nas súas veciñanzas. E sei que ningún dirá que hai
poucas voces vulgares para o latín. Dirán que as voces das
provincias non deben entrar na lingua castelá. Esta é outra
capa da desidia. Se iso fose así, era preciso desterrar a maior
parte das voces castelás que están nos diccionarios e que
neles se advirte que son provinciais.
[…]
348
Digo que calquera voz que en España se use para significar
algunha cousa da Historia Natural, se buscándoa non se
atopase no castelán, débese usar, e con preferencia a calquera
outra estraña, italiana, francesa, etc. Non falo do vasco,
mais das provincias que usan dialecto da latina. Se hai voz
castelá, é escusado traela doutra parte; se non a houber, porque
non ten a cousa, ou non se coñece, ou non é nomeada,
¿quen dubida que esa voz de provincia se debe escribir e
usar en castelán? ¿Quen dubida que esa voz debe ser preferida
a outra de lingua de fóra de España?
349
Pero non se debe dicir que o castelán non ten voz correspondente
a tal latina da Historia Natural se antes non se procuran
e recollen as voces usuais de lingua que non se poden
achar nos libros porque os seus autores sabían pouco da Historia
Natural. Dunha cotenada desaparecerá toda confusión, v.
g., melón é o animal teixugo (castelán tassugo) derivado do
latín meles, is, que significa o mesmo animal. É voz usada contra
Carrión. Ben que tassugo sexa castelán, é máis castelá a
195