Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
188
Martín Sarmiento
plantas perigosas que hai. Vemos que os nenos andan decote
mosqueados a causa da inquedanza que lles provoca. Se se
lles dixese: “Atende a esta herba, a estoutra e á outra, etc.;
sempre que che fixeren unha ferida machuca as follas de calquera
delas e ponas na ferida e sandará”. A este xeito discorrendo
por todas as cousas dos tres reinos da Historia
Natural, non só para remedios, mais para outros usos, enredos
e diversións. [208] Como os nenos son tan lambóns,
bótanse a todo para comelo. Disto ocasionáronse infindos
danos e aínda mortes. A ignorancia que os pais e mestres
teñen da Historia Natural é causa de todo. Se se lles dixese
con agarimo, “atende ben a esta herba que se chama así. Coidado
que non lle toques a raíz, follas nin froitos, porque de
só tocala, caerás enfermo, e se a comes, morrerás”; ben seguro
é que non a comerá.
Cren os nenos do meu país que as amoras teñen veleno
porque escoitan a seus pais e a outros nenos que as cóbregas
andan envorcallándose por elas e que deixan alí o seu veleno.
[209] Nisto noto algo de antigüidade, un pouco de política
nos seus principios e moito de ignorante credulidade nos
pais. Verxilio deu este consello:
Qui legitis flores et humi nascentia fraga
frigidus, o pueri, fugite, hinc latet anguis in herba 24
Fraga son os amorodos, que son especie de amoras, e o
latín das cales é Rubus Idaea. Nesta advertencia aludiu Verxilio
ó probervio “Vipera est in veprecula”, isto é, que a víbora
ou cóbrega aniña nas silveiras. Os pais, para retraeren os fillos
que non anden fóra de casa, aterráronos con aquela especie,
pois é certo que se os nenos comesen amoras andarían fóra
de casa moitos días, pois é infindo o número de silveiras que
24. ‘Ou rapaces que colledes flores e amorodos que nacen da terra, non
lle botedes a man, aí se agocha unha serpe aletargada na herba’.
Martín Sarmiento 5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
hai en Galicia. Hoxe tamén os barbados o acreditan, pois no
meu país ningún come amoras, a non ser algúns estranxeiros,
que non os criaron con aquel terror; pola contra, as amoras
das silveiras é a maior lambetada dos nenos.
210
Pouco importaría que correse este terror. O caso é que
son tantos os terrores, fábulas e parvadas que os pais ensinan
ós seus fillos, que os fan timoratos; e énchenlles para
nada a fantasía de pánicos e a memoria de fábulas e contos,
o entendemento de necidades contradictorias e a vontade de
antollos e mecos. A isto concorre o cariño excesivo e ó outro
a demasiada ignorancia. Débense evitar na educación dos
nenos os dous atrancos do esaxerado rigor e da indulxencia
desmedida. E no caso de desviarse, sexa cara ó agarimo e o
afago, pois á derradeira non son da caste de burricos, que
son bos a paos.
MEMORIA. Os dous polos deben ser o premio e a emulación.
Despois de ensinarlles, e ben, a doutrina cristiá, as oracións
da Igrexa e outras devocións recibidas e usuais, non
pasará día en que non se atope o neno con algunha nova
instrucción. Isto poderá conseguirse sen estudio, pois todos
son naturalmente curiosos de saber se hai quen lles responda;
como, pola contra, teñen unha aversión innata a estudiar
de memoria e, por vía da regra, o que non entenden. ¿E quen
non a terá aínda sen temor do castigo?
211
Dicía Mr. Varillas que de dez cousas que sabía, nove
adquiríraas polo oído e nas conversas cos doutos; e en verdade
que nas conversas non se estudia de cor. Cheguei a sospeitar
que os primeiros que inventaron botar a albarda ós
nenos de que estudiasen de memoria e que forxaron o falsísimo
e malvado adaxio “a letra con sangue entra”, obraron con
refinada política. Dirían: se ós nenos se lles ensina ben e non
se lles pon un par de espantallos para que os retraian das
189