Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
180
Martín Sarmiento
135
Non pareza isto puerilidade: os nenos teñen dereito a que
se lles responda a todo, e teño por sinal bo o que os nenos
pregunten e repregunten sobre todo, pois amosarán que desexan
saber. O que se responder ás preguntas que fixer un neno,
quédaselle na memoria moi doutro xeito que o que se lle fai
estudiar de cor e que non preguntou. O primeiro conséguese
porque concorre unha viva e espontánea vontade. O segundo
vai moi costa arriba, porque a mesma vontade o enxeita. De
min poderei dicir que non lembro o que me fixeron estudiar
de cor, mais o que lin por min mesmo e con gusto, sen a
imposición de que o estudiase de memoria.
[…]
138
O seren tan difíciles algunhas preguntas dos nenos, e
aínda dos rústicos, procede de que nacen do entendemento
espido de toda preocupación literaria causada polos libros,
por opinións, por sistemas e por convencións de cortesía, por
obriga ou por hábito, uns a outros. Por esta razón teño dito
algunhas veces que estes teñen ofuscada e envurullada a
razón natural, e que os primeiros a teñen aberta, natural, sinxela,
conforme a concedeu Deus, e limpa de po e palla.
“Magna reverentia debetur puero”, di Xuvenal para recomendar
que diante dos nenos se observe moita circunspección,
así nas palabras coma nas accións20 . Eu digo que as súas preguntas
son merecentes de moita atención. Así, o principal
que se debe buscar para a súa educación e ensinanza é a
acertada elección dos seus mestres.
139
Os avogados, que non sei por qué se ergueron co pomposo
título de literatos ou letrados, teñen tanta ou maior obri-
20. ‘Ó neno débeselle moito respecto’.
Martín Sarmiento 5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
ga ca os mestres de estudiantes para dedicárense ó xénero de
estudio que propuxen. Un avogado en Galicia (sexa galego
ou castelán) que non sabe o latín puro e o facultativo, que
non sabe o latín bárbaro da Media Idade que se escribiu en
Galicia, que non sabe o galego antigo dos instrumentos e o
galego vulgar e actual que en xeral se usa, e o que é especial
nalgúns territorios, ese tal individuo nin é literato nin letrado,
nin é nin pode ser avogado, nin informar os xuíces nos preitos
dun asunto que é sobre a xenuína intelixencia dunha
cláusula, expresión ou palabra dun instrumento antigo, sexa
latino, sexa galego. Ese non se debe chamar avogado mais
voceiro, como se usa nas Partidas, pois sen os requisitos propostos
poderá meter o preito a voces, pero non entendelas
nin caletralas.
[…]
[5.7]
[APRENDIZAXE A TRAVÉS DA OBSERVACIÓN DA NATUREZA]
185
O estudio da Historia Natural é tan conxénito a todo
xénero de racionais que non debe formar facultade, confraría
ou gremio á parte. Os animais téñeno por instinto e os racionais
deben adquirilo por estudio. É un estudio que en todos
debe preceder a outros estudios facultativos, sen o cal
xamais se saberá con fundamento facultade ningunha. Por
falta dese previo estudio lense tantas parvadas, contradiccións,
ignorancias, confusións, erros e insignificancias nalgúns
libros de todo xénero de facultades. Estou certo de que
se podería formar un groso volume deses erros particulares
evidentes se con atención se len moitos libros unicamente
cando tocan algún punto da Historia Natural. [186] É razón
xa dar aquí satisfacción a todos os que atenderen ó ton no
cal vou escribindo estes papeis: coidarán que eu tomei a
pena xulgándome a min mesmo instruído xa nas linguas latina,
castelá e ga- lega, e algunha cousa nas linguas grega,
181