Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
172
Martín Sarmiento
pouco as tres nacións ditas poden entrar nesas pronuncias
africanas. Con todo, ninguén ri deles, ese riso está reservado
contra os galegos. [118] Ben é verdade que os galegos poderán
rir tamén dos casteláns porque non acertan coa pronuncia
galega, a mesma que é común a italianos, franceses, cataláns,
asturianos e portugueses, en especial nas letras Ge, Gi, Iota e
X. A un castelán que se burlaba dun galego porque non pronunciaba
Gerónimo ó mouro, mais Guerónimo á grega e á
latina, díxenlle eu que pronunciase á galega estas voces que
pronunciei antes: Xorxe, axenxos, San Xenxo, alxoúxares,
desexo, axerxilar, etc., e todos se burlaron da súa ineptitude
para pronuncialas.
119
Hai xa corenta e dous anos que a outro que quixo
moquearse de min porque o seu hábito era moquearse de
todos os galegos a causa da Ge, Gi, deixeino cun palmo da
súa boca aberta, probándolle que, non el, mais os galegos,
pronunciaban mellor o Ge, Gi. Citei a Arte de Nebrixa, e
tamén ceibou o seu ignorante riso ó oír cita semellante.
Púxenlle a Arte na man e deille rexistrada aquela pasaxe
onde Nebrixa di que a pronuncia dos casteláns nas sílabas
Ce, Ci e Ge, Gi, é unha deturpación, pois deben pronunciarse
uniformemente, como se fose con K, v. g., Ka, Ke, Ki, Ko, Ku
e o G como se tivese u licuescente, Ga, Gue, Gui, Go, Gu9 .
9. En realidade, Sarmiento está a medir a ‘pureza’ da pronuncia polo
patrón latino. Efectivamente, tal como sinala Antonio de Nebrixa, o latín descoñecía
o son interdental do castelán (e o galego non seseante) en ce, ci, e
pronunciaba a letra sempre como /k/: así, Cicero pronunciábase en latín
clásico /´Kikero/. Analogamente, sempre se pronunciaba como en ga,
sendo a pronuncia /x/ do castelán (como en gente, Egipto) non de orixe
mourisco, como sinala Sarmiento (seguindo a opinión común entres os eruditos
do seu tempo) e despois repetirán incansablemente os estudiosos galegos,
mais resultado da deriva evolutiva do propio romance castelán. Os
galegos do tempo de Sarmiento, ó carecer o galego do fonema fricativo /x/
do castelán, tendían á gueada ó falar este idioma, pronuncia que o noso
autor defende servíndose do latín. Sobre a gueada véxase máis adiante § 215.
Martín Sarmiento 5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
[120] Os latinos xamais pronunciaron o G como Je, Ji, pois
non tiñan letras guturais. Os gregos de hoxe non pronuncian
a voz angelus como anjelos, senón moi suavemente, como
anguelos [non soando o u]. Nas palabras gregas do Venres
Santo pronúnciase mal Hagios hò theos, xa por omitir o h, xa
pola pronuncia como con iota, Ajios, debendo pronunciarse
Haguios co u licuescente, ou como o galego pronuncia
aguia 10 . Espero que os galegos que se fixesen cargo destes
papeis terán materiais de abondo para tapar a boca dos
emperiquitados que só falan a súa lingua coma papagaios e
que, non como racionais, mais como papagaios chocalleiros,
se burlan do que non entenden.
121
¿E que direi dalgúns galegos que tamén falan coma papagaios
o seu idioma nativo e que como tales se moquean de si
mesmos? Digo que eses apóstatas da súa lingua foron os que
principalmente ocasionaron que eu tomase a pena, para fustrigalos
ou para instruílos. Non digo que postos en Castela falen
galego, digo que, estean onde estiveren, e aínda que souberen
dez ou doce linguas, non deben esquecer a que mamaron e
sempre deben conservala como a súa máis preciosa lingua.
Con razón, por ser ela a que, ben entendida e penetrada, abre
un inmenso campo para entender o latín, o castelán e outros
dialectos vulgares da lingua latina con facilidade.
10. Para a pronuncia do gamma grego, vale o que dixemos na nota anterior
para o latín, isto é, sempre era como en ga. Aliás, o grego posuía un
fonema aspirado ó comezo de palabra, que se representaba mediante un til,
transliterado con , e que, ó que parece, os casteláns tendían a omitir. Así,
Hagios (‘santo’) pronunciaríase /hagios/ (cun h similar ó do inglés de home,
e un g pronunciado como en ga), mentres que os casteláns tenderían a pronunciar
/axios/.
173