Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
168
Martín Sarmiento
benedictinos de San Mauro. Débese ler dito Glossario, pero
con moita discreción. Nel hai voces que non son de raíz latina,
nin aínda como derivadas. Ningunha desta debe entrar no
Diccionario harmónico. Pero poderán entrar as que ou son
gregas antigas latinizadas, ou derivadas delas na Media Idade,
que Du Cange chama a Media Grecisidade, e das cales tirou
dous tomos en folio con título de Glossario.
95
As voces arábigas, lombardas, góticas e setentrionais
ou bárbaras que se acharen en Du Cange e noutros autores,
aínda que se conserven [como se conservan moitas] nos
dialectos vulgares da lingua latina, non deben facer papel
no Diccionario harmónico proxectado. Este só comprenderá
as voces latinas, ou puras ou deturpadas. Esoutro xénero
de voces que se atoparen nos dialectos, se se lles souber a
súa verdadeira orixe e etimoloxía, farán clase distinta. [96]
Dirá algún que se este Diccionario harmónico vai ser tan
universal como se propón, e con tanta exactitude, é case
imposible, e que ningún erudito o poderá formar. Nego o primeiro
e asinto ó segundo, estando as cousas como aínda
están hoxe. Pero se cada nación fai á parte o seu respectivo
diccionario do seu dialecto na conformidade dita, sen tocar
os outros con-dialectos, formados xa eses cinco ou seis diccionarios
particulares, haberá trescentos eruditos que poderán
formar o Diccionario universal.
97
As nacións ditas, agás a galega, teñen moitos materiais
nos libros para formaren cadanseu diccionario particular. Así,
foi forzoso valerse de moitas voces non escritas para estear
un Diccionario galego no cal se reduzan as máis das voces a
algunha raíz latina ou a algunha das súas derivadas. O fin
será sinalar co dedo todas as voces latinas que ó primeiro
folio ou con algunha inflexión se conservan hoxe na lingua
Martín Sarmiento 5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
galega, sen facer caso de que esa mesma se conserve tamén,
ou non, noutros dialectos, aínda que tal vez se advertirá isto
para manifestar a harmonía.
[…]
[5.5]
[ESTUDIO CONXUNTO DO LATÍN E DO GALEGO]
110
Batín na pena para escribir estes pregos compadecido da
mocidade galega que tanto tempo ocupa en estudiar unha
lingua que ignora por outra lingua que non sabe; sendo así
que na lingua nativa que mamou ten os principais fundamentos
para entender con máis facilidade o latín e con máis perfección
o castelán, se despois se dedica a ese dialecto. A un
rapaz galego que amose inclinación a saber latín debe animárselle
deste modo: a maior parte desa lingua xa a sabes
con só facer un pouco de reflexión á lingua galega que falas.
Procura antes recoller moitas voces galegas e frases oíndo
falar a moitos, e canto máis rústicos mellor, e despois coñecerás
o que che digo e prometo.
111
Despois debe pórselle diante coma nun mapa un extracto
dos Elementos etimolóxicos polo que toca ó modo como as
voces latinas pasaron a ser galegas cunha lixeira inflexión.
Deben sinalárselle co dedo algúns exemplos dos tránsitos
máis doados, despois dos máis complexos, e á fin dos máis
escuros. En todo caso, as voces galegas que ó principio se
deben propoñer ó neno emparelladas coas latinas case idénticas,
de ningún xeito significarán cousas intelectuais e invisibles,
todas significarán cousas corporais visibles, tanxibles e
que estean presentes, para que as poida apalpar coa man.
Será moi do caso que os atractivos que adoitan divertir os
rapaces se lles fagan patentes nos significados das voces galego-latinas,
v. g.: nas cousas de cociña, de comer, de froitas,
169