Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
85
Non penso facer vocabularios das voces polo alfabeto,
mais por onomástico e nomenclator, esto é, por clases das
cousas. Este método é mellor e máis instructivo para comprender
unha lingua e a natural etimoloxía das súas voces. […].
[88] Así, o máis instructivo método de vocabularios é colocar
xuntas as cousas dunha mesma clase, e explicalas alí, e ó final
formar un alfabeto de todas as voces con remisión ó sitio
onde se explican. Os vocabularios que unicamente poñen as
voces polo alfabeto non son para instrucción, mais para
refrescar a memoria do que xa se estudiou. As voces por alfabeto
son vasoiras desatadas, ocasionan mil confusións, e
xamais se entenden ben, porque non se entenden xunta a súa
raíz e na súa matriz. [...] [89] Hoxe é moda desenfreada nas
nacións reducilo todo a diccionarios, e a iso vaise seguindo
a decadencia da fundamental literatura, e vaise exaltando a
charlatanería dos semieruditos e mais dos sabios en aparencia.
¡Que ben entenderá a Escritura o que só a ler polas concordancias!
O uso destas non se había de permitir senón ó que
probase que tiña lido toda a Biblia de verbo ad verbum.
[5.4]
[DICCIONARIO ETIMOLÓXICO ROMÁNICO]
90
Sábese que as linguas de Italia, a francesa, a lemosina,
castelá, portuguesa e galega, non son máis que dialectos da
latina, e que cada nación das ditas non fixo máis que torcer os
narices ás voces latinas con esta ou coa outra inflexión, segundo
o clima, o labio e os órganos da loquela. O que penetre o
sistema destas inflexións, con só saber con extensión a lingua
latina, entenderá a maior parte das voces de todos os dialectos
ditos. [91] Mil veces teño desexado que entre a infinidade de
libros que cada día veñen a lume en Europa, saíse un que
fose Diccionario harmónico das voces vulgares coas latinas.
166
Martín Sarmiento
Martín Sarmiento 5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
Isto é, que debaixo das raíces latinas se colocasen as voces
dos ditos dialectos. Non todas, pero aquelas que efectivamente
son derivadas da raíz como de nai. Explicareime. [92] Tómese
un diccionario latino, ou o de Roberto Stephano, ou o de
Passeratio, ou o de Facciolati 7 . Comécese polo A e váianse
reflexionando todas as voces, e en especial as raíces e voces
primitivas. Explíquense lixeiramente. Despois advírtase se esa
mesma voz se conserva nalgún ou en todos os dialectos vulgares
ditos. Escríbase en cáles. Póñase esa voz vulgar, engádanselle
os derivados como que son da mesma raíz, e o
mesmo se fará cos demais dialectos en que se conserva aínda
a dita raíz latina, suposta esta ou a outra inflexión e alteración
das letras.
93
Sería un tesouro ese Diccionario harmónico se debaixo
da raíz latina se colocasen os seus derivados e compostos ó
modo do Tesouro da lingua grega de Henrico Stephano8 . Primeiramente
os derivados que usaron os bos autores latinos. E
despois, con separación, os derivados da mesma raíz pura
latina que se introduciron na Media Idade e que chaman de
bárbara latinidade. Despois dirase: esta raíz latina pura consérvase
no castelán, v. g. E así mesmo consérvanse tales e
tales derivados puros. Item consérvanse tamén tales e tales
derivados que da mesma raíz pura se formaron na Media Idade
ou nos séculos que chaman da barbarie. [94] Sábese que
Mr. Du Cange sacou o Glossario das voces da Media Latinidade,
e son xa seis tomos en folio, por téreno acrecentado os
7. “Stephano, Roberto. Diccionario = Thesaurus Linguae Latinae. 4
tomos en dous corpos. Leon 1573”; “Facciolati, Jacob. Calepinus 7 Linguarum
in usum Seminarii Patavini. Patavji, 1752 (7ª edición)”; “Calepino,
Ambrosio (con Juan Passeratio, P Juan de la Cerda e P. Lorenzo Chifflet).
Dictionarium Octolingue. Leon, 1681”.
8. “Stephano, Henrico. Thesaurus Graecae Linguae (e co apéndice que
contén varios tratados conducentes [... e] índice alfabético de todas as voces
gregas deste Tesouro). Paris, 1572.”
167