Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
164
Martín Sarmiento
to crítico de saber ensinar con froito. Téñase presente a explicación
da paralaxe que dei a un neno galego. Cando a leu un
galego, xa non neno, dixo que ó instante a comprendeu, sendo
así que seis veces tiña lido a explicación da paralaxe nos
libros e xamais puidera formar idea. E é certo que eu non
engadín entendemento. Se na ensinanza se usa de voces facultativas
e diversas das vulgares, nin o discípulo entenderá o que
oe e se cadra o mestre tampouco entenderá o que fala. Ensínese
primeiro con voces vulgares e despois de ben entendida a
cousa, dígaselle ó discípulo: a tal e tal voz vulgar corresponde
tal e tal voz facultativa.
79
De aquí infírese qué necesario é que ós nenos galegos se
lles ensine o latín usando só a lingua galega, que é a que unicamente
saben. Así, cómpre reimprimir a Arte de Nebrixa
explicada só en puro galego e repartila por Galicia. Ó mesmo
tempo iráselles ensinando as voces latinas correspondentes ás
voces vulgares galegas que xa saben, e se quixeren preguntar
ou latín para o galego, ou o galego para o latín, débeselles
responder de viva voz. ¿E quen dubida que para isto é indispensable
que o mestre saiba a lingua galega con extensión?
[80]. ¿Non é cousa ridícula oír que un rapaz é excelente latino,
e se se lle dá a construír un libro, entra a construílo sen saber
os significados? 6 ¿Haberá maior erro que convencelos de que
poderán ser latinos sen saberen as voces latinas? Din que só
son gramáticos e que saben a sintaxe, e que os significados
non son do asunto. ¿Non é o fin que o neno estudie a lingua
latina para entendela e falala? Pois se desbota os significados,
¿que lingua lle ensinan? Para catro nominativos, ou para declinar
e conxugar e facer catro oracións sen outra cousa máis
6. Construír un texto latino era un exercicio que consistía en analizalo
sintacticamente, recolocando as súas palabras conforme a orde normal en
castelán.
Martín Sarmiento 5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
¿deben telo oupado dous, tres e catro anos? ¿Para iso se lle
malla a memoria? ¿e para iso tanto castigo?
[…]
82
Un cocheiro que fose a París, de volta entende e fala o
francés sen ter visto Arte francesa, e outro que en dous anos
xamais deixa a Arte francesa da man, nunca dá entendido e
menos falado o francés. Claro está que o mellor é saber a gramática
e os significados. Pero no caso de saber unha cousa
soa, mellor é saber moitos significados sós, sen gramática, do
que moita gramática sen significados. Os estranxeiros con só
douscentos significados españois e co seu infinitivo, que fai a
todo tempo, bandéanse e pasean por España sen intérprete.
83
Dirán os meus paisanos que como non hai Arte nin
Vocabulario da lingua galega, non é doado achar a correspondencia
entre as súas voces e as latinas correspondentes.
Isto é tan certo como é xusta a queixa de que o sexa. E, acaso
avergoñado e ruborizado diso, peguei na pena para escribir
estes pregos. Os galegos que no século XI, v. g., estudiaron
latín ¿por cales artes e vocabularios casteláns o estudiaron?
É imposible que daquela non houbese vocabularios
da lingua galega e algún librucho da súa gramática. Confeso
que non teño noticia de ningún. ¿Que importa? Se cadra ese
xénero de libros está comido da couza nalgún arquivo. [84]
Moito dera de prezo por ter un deses libros para ter que imitar.
Moita culpa debo cargar ós galegos eruditos que houbo e
hai, por non teren aplicado o seu estudio para dar a coñecer
a lingua que mamaron. Para aguilloar a súa desidia nisto, procurarei
manifestar nestes papeis o bosquexo dun Vocabulario
da lingua galega para que outros o poidan acrecentar e perfeccionar.
Confeso que entro con poucos materiais, pois só
son os que recollín estando de lecer en Galicia.
165