Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
tiña presentes. Así pois, a primeira nomenclatura que houbo
no mundo só se inventou para as cousas da Historia Natural.
E acredito firmemente que o mesmo sucedeu en todas as
demais linguas do mundo que despois se formaron. [31]
Tamén teño notado que canto á abundancia de voces dunha
lingua hai unha enorme equivocación. Crese que unha lingua
que teña cincuenta mil voces, v. g., é máis abundante que
outra que só ten trinta mil. Eu non son dese dictame mentres
o número de voces dunha e doutra lingua non se divida en
tres partes: primeira, das voces visibles naturais; segunda, das
voces visibles de cousas artificiais; terceira, das voces de entidades
invisibles que formou ou finxiu a fantasía humana e ás
cales cada un lle aplica o concepto que maxina.
32
As linguas que pasan por cultas abundan moito das
voces da clase terceira, e cando máis das da segunda, pero
adoitan estar escasas das da primeira. Pola contra, as linguas
bárbaras abundan de voces da primeira clase, son escasas das
da segunda e son moi minguadas de voces da terceira. A
razón é porque os bárbaros están máis adictos e atentos ás
cousas que son obxectos dos seus sentidos exteriores. Pola
contra, os que pasan por cultos e civilizados adoitan desprezar
os obxectos materiais para darse todo á especulación de
obxectos que de ningún modo se poden sensibilizar. A abundancia
de voces para significar estes invisibles e inmateriais
obxectos non converte unha lingua en abundante, a non ser
coa abundancia de confusións. As voces da primeira e da
segunda clase son as que propiamente han constituír a abundancia
ou carestía dunha lingua ou morta ou viva.
33
Tomada a voz abundancia neste senso, débese aplicar a
un do cal se diga que sabe unha lingua con extensión. Eu
digo que se non ten coñecemento da maior parte das voces
160
Martín Sarmiento
Martín Sarmiento 5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
e das cousas da Historia Natural, nin saberá con extensión
esa lingua, nin a saberá con propiedade e fundamento.
Dixen e repito que as voces da Historia Natural son as primitivas
e principais dunha lingua e que atendendo ós seus significados
se puxeron os nomes á maior parte das cousas
artificiais e das cousas invisibles. Aínda dentro da Historia
Natural, algúns mixtos teñen o seu nome, se son pouco
usuais, aludindo a outros mixtos máis comúns. [34] Teño
notado que a maior parte dos nomes dos peixes se puxeron
por alusión ós animais terrestres. O becerro, cabalo, león,
carneiro, porco, araña, lagosta, sapo, lebre, can, etc., non
teñen máis nomes que o dos viventes terrestres co distintivo
mariño. E en verdade que non oín congro terrestre, pescada
terrestre, sardiña terrestre, etc. Nisto coñécese que se puxeron
primeiro nomes ós animais ca ós peixes.
[5.2]
[UTILIDADE DOS ESTUDIOS ETIMOLÓXICOS]
35
Sempre que se me propón pescudar a orixe dalgunha
voz, ou castelá ou galega, o primeiro que fago é indagar o
actual e propio significado vulgar. Se a voz é pura galega ou
antiga castelá entro na suposición de que, polo común, as
máis desas voces teñen a súa orixe no latín, ou no puro ou
no da Media Idade, ou a primeira vista ou con algún veo que
ocasionara a singular inflexión e analoxía do patrio dialecto.
[36] Despois advirto a qué clase de cousas pertence o significado
da voz que se propón. Repaso mentalmente todas as
voces latinas que sei e que son significativas das cousas
daquela clase. Se entre elas bato cunha que case teña as mesmas
letras e a mesma coordinación que a voz proposta, e que
ten o mesmo significado, xa está atopada a orixe e máis nada
se precisa.
161