Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
de utilizarse no que produce e pode producir o seu país en
cousas naturais e artificiais.
25
Os que leren estes papeis agardo que se convencerán da
abundancia de mixtos4 que hai en Galicia e da abundancia de
voces galegas para significalos. Pasan de cincuenta voces
galegas as que sei para designar un home rústico, que acá
chaman tagarote. Sei dezaseis voces galegas significativas
dunha soa planta, que aínda que tamén nace en Castela, non
puiden verificar nin un só nome castelán, senón o facultativo
das boticas. Sei oito nomes vulgares galegos dunha exquisita
planta que aínda non sei se nace en Castela. Sei duplicadas e
triplicadas voces galegas dalgúns peixes, mariscos, cunchas,
etc., que non se debe estrañar sexan descoñecidas ós casteláns.
Todas sairán nestes papeis.
26
E o principal, que poderá ser moi instructivo para galegos,
casteláns, latinistas, médicos, boticarios e filólogos, é que
das máis das voces sinalarei a orixe etimolóxica na lingua latina
pura, e de tales cales voces no gótico, aínda que eu non
saiba ese idioma perdido, v. g., laverca, lobio, rebezo, etc.,
que son góticas puras. Ten a lingua galega tan inveterada e
pura a súa nobreza, que non se emporcou con voces mouriscas.
Valeume moito esta certa suposición para ir dereito á lingua
latina e procurar nela a orixe das voces galegas e así
mesmo o das voces castelás puras antes do século XIII. [27]
Consultei os libros antigos latinos. Lin moitos instrumentos
latinos da Media Idade, moitos instrumentos antigos casteláns
e bastantes instrumentos antigos escritos en galego. Recollín
todas as voces galegas que puiden nas miñas curtas peregrinacións
por Galicia. Sobre todo, manexei de abondo e con gus-
158
Martín Sarmiento
4. Mixto, isto é, calquera obxecto natural, entendido como composto de
varios elementos simples e primitivos.
Martín Sarmiento 5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
tosa utilidade os principais autores antigos, os da Media Idade
e os modernos que, ou de intento ou por incidencia, escribiron
da Historia Natural en toda a súa extensión ou dalgunha
parte dela. O meu fin nesto foi adaptar os mixtos ó latín
correspondente que se acha nos libros, para bater coa orixe
etimolóxica de moitas voces, xa galegas, xa castelás.
28
Consultei algúns suxeitos eruditos e doutos, e excelentes
latinos, de quen non dubido son moi capaces a escribir un discurso
latino e aínda un poema con todos os primores da pura
latinidade. Algunhas veces para instruírme preguntáballes qué
voz latina e propia correspondía a algunha voz castelá vulgar
significativa dalgún mixto da Historia Natural. Outras veces,
pola contra, preguntáballes qué voz castelá vulgar correspondía
a algunha voz latina das que pertencen á Historia Hatural
en toda a súa extensión, e como verdadeiros eruditos inxenuamente
confesaban que non o sabían, pois xamais se dedicaran
á Historia Natural. [29] Procuraba persuadilos de que por curiosidade
se aplicasen a ese xénero de estudio, pois sobre ser
fácil, útil e divertido, era moi necesario para saber con extensión
calquera lingua morta ou viva. É constante que cando
Deus presentou a Adán todas as cousas para que lles puxese
nomes, non lle presentou cousas invisibles e menos artificiais,
pois aínda non as había. Presentoulle o que creara, e en especial
todo xénero de viventes. A todos puxo Adán nomes moi
axeitados: “Appellavitque Adam nominibus suis cuncta animantia,
et universa volatilia coeli, et omnes bestias terrae” 5 .
30
¿E quen poderá dubidar de que tamén Adán puxo nome
ós vexetais? Eses tíñaos á vista no Paraíso onde estaba, e por
iso non se fala deles, nin doutras cousas naturais que Adán xa
5. Xénese, II, 20: “E chamou Adán polos seus propios nomes todos os
seres animados, cada ave do ceo e cada besta da terra”.
159