Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
galego saír excelente latino e gramático sen embarazarse coa
lingua castelá? ¿Non hai sen ela en Portugal, Italia, Francia,
Inglaterra, Alemaña, etc., excelentes latinos? E eu coido que os
hai porque só se lles ensinou o latín no seu idioma vulgar respectivo.
[11] Non poño dificultade en que haxa Arte bilingüe
ou de dúas linguas. Así son as Artes latino-gregas, latinohebreas,
francesas-inglesas, francesas-italianas, castelás-francesas,
etc. Pero esas son inútiles para os que non saben unha
das dúas linguas, ou como nativa ou como xa estudiada.
12
Responderáseme que é preciso e útil que os galegos estudien
a lingua castelá. Pero non creo que para iso cumpra a
Arte de Nebrixa, non explicándoa asemade no idioma galego.
De cen tantos que en Galicia saben o castelán, ou xamais viron
a Arte de Nebrixa ou só a viron en confuso. Os galegos, de
forma, non saben o castelán pola Arte de Nebrixa, mais polo
comercio cos casteláns e, despois, pola lectura dos bos libros.
[13] Outros dirán que o meu plano é quimérico, pois nin hai
voces galegas para a maior parte dos nomes latinos, nin se
saben os nomes latinos que correspondan á maior parte das
voces galegas. Dese modo tampouco se poderá explicar o latín
en lingua castelá, pois hai infindas voces latinas a que non se
lles sabe o castelán correspondente e moitas voces castelás a
que non se lles sabe o correspondente latín.
14
Digo que non se lles sabe, pero xamais direi que non se
lles pode saber se se buscan, así no castelán coma no galego.
Polo cal este defecto non é das dúas linguas, mais dos que as
ensinan, e aínda dos que as falan. Sei que a lingua castelá é
fecundísima de voces e que en nada é inferior a lingua galega.
Non falo de voces escritas, mais das voces que actualmente se
falan. É pouco ou nada o que hoxe se escribe en galego, pero
hai moitos carros de instrumentos galegos en Galicia, e que se
154
Martín Sarmiento
Martín Sarmiento 5. Onomástico etimolóxico da lingua galega
escribiron en galego ata os tempos de Carlos V. ¿E por que as
voces castelás escritas antes daqueles tempos han pasar por
castelás e non han pasar por galegas as que se achan nos
escritos galegos anteriores a Carlos V? [15] Teño lido con especial
gusto bastantes instrumentos en galego e desexara ler
outros infindos máis, pois daqueles recollín moitas voces galegas
moi expresivas, e o que é máis, as cales se usan actualmente.
De maneira que os galegos, precisamente porque
deixaron de escribir, conservaron as súas antiquísimas voces.
Pola contra, perderon moitas das súas os casteláns por querérense
acomodar ás novas, exóticas e bárbaras voces que cada
día se introducen nos escritos.
16
Quen vise dez tomos en folio da lingua portuguesa e seis
tamén en folio da castelá, coidará que eses dous idiomas son
moi abundantes de voces. Eu vivo noutro dictame. Tíreselle a
Bluteau a infinidade de voces que non son portuguesas, ou que
son facultativas estrañas, e quedará o seu Vocabulario portugués
nun esqueleto coma o Vocabulario do padre Pereyra. O
mesmo digo do outro Diccionario, comparado co de Nebrixa e
cos que saíron o século pasado. [17] As voces facultativas e de
estraño idioma avultan os libros, pero non aumentan a lingua
nin o número das voces patrias. As voces de ciencias, artes, historia,
xeografía, historia natural e as eclesiásticas, son e están
adaptadas a todas as linguas cunha lixeira inflexión. ¿E quen
negará que con outra inflexión lixeira non se poderá adaptar
todas esas voces de común á lingua galega? ¿Que cousa máis
factible que o que algún galego forme un avultado vocabulario
do seu idioma fundamentándoo coas puras voces galegas, que
non son poucas, e agregándolle todas as voces espurias?
18
O caso é que estas non se ensinan na Gramática e xamais
se saberá o seu significado senón polos libros, nin tam-
155