Descargue o libro - Consello da Cultura Galega
Descargue o libro - Consello da Cultura Galega
Descargue o libro - Consello da Cultura Galega
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
4. Carta sobre a orixe e formación <strong>da</strong> lingua galega<br />
146<br />
Martín Sarmiento<br />
os galegos porque sendo case unha a lingua galega que se<br />
fala coa que se escribía, todo se lles faría doado.<br />
28. E se fose tan útil este vocabulario vulgar, ¿que sería<br />
se o acompañasen os dous glosarios propostos, o <strong>da</strong> latini<strong>da</strong>de<br />
galega e o do idioma galego que se escribía? Se os portugueses<br />
non afectasen ser aborixes en todo, ningún máis nin<br />
mellor ca eles podería utilizar <strong>da</strong>s tres obras ditas. Os portugueses<br />
non poden citar tantos instrumentos góticos coma os<br />
galegos. Sábese que a famosa conquista de Portugal foi desde<br />
Galicia cara ó mediodía e en tempo que xa Galicia estaba co<br />
seu idioma vulgar. Así, a lingua portuguesa pura non é outra<br />
cousa que a extensión <strong>da</strong> galega, e que despois se acugulou<br />
de voces forasteiras, mouriscas, africanas, orientais, brasileiras,<br />
etc., como se pode ver en Bluteau. E se a esta orixe do<br />
puro portugués atendera Duarte Nunes, non nos diría que<br />
tales e tales voces eran antiquísimas e peculiares de Portugal.<br />
As voces sau<strong>da</strong>des, mágoa e mixiriqueiro, que coido pon<br />
por exemplo, son latinas e sempre foron galegas 20 .<br />
29. Pero para que Vosa Reverencia apalpe ata onde chega<br />
aquela satisfacción, porei un curioso exemplo na botánica.<br />
Nas partes marítimas de Lisboa nace un pequeno arbusto que<br />
dá unha froitiña de cor de perla, á que chaman alí camariña.<br />
Trata dela Amato Lusitano, e para engrandecer o seu país<br />
botou a fanfurriña por escrito, dicindo que en to<strong>da</strong> Europa<br />
non se achaba semellante arbusto senón unicamente nas<br />
veciñanzas de Lisboa 21 . Pasou por aquel país o célebre botánico<br />
Clusio, viu o dito arbusto e dixo que era a Erica Baccifera<br />
Lusitana, aludindo a que parecía breixo e que producía<br />
aquelas fermosas froitiñas 22 . Ó mesmo arbusto chamou des-<br />
20. Precisamente sobre a voz mixiriqueiro, e a propósito do que dela di<br />
Duarte Nunes, re<strong>da</strong>ctou Sarmiento o escrito Origen de la voz gallega ‘mixiriqueyro’<br />
(1760) extractado no número 6 <strong>da</strong> presente escolma.<br />
21. Amato Lusitano é “Juan Rodriguez de Castello-Branco, Dioscórides<br />
coas Enarrationes de Amato Lusitano, e con Annotationes de Roberto Constantino.<br />
León, 1558”.<br />
22. Clusio é “Lécluse, Charles de. Opera. Dous tomos e moi raros,<br />
Antuerpiae, 1601”.<br />
Martín Sarmiento 4. Carta sobre a orixe e formación <strong>da</strong> lingua galega<br />
pois Tournefort Empetrum Lusitanum 23 . Engade Clusio que o<br />
dito arbusto nace xunto a un lugar que chaman Aldea Gallega.<br />
Polo mes de outubro do ano pasado de 1754 tiven o gusto de<br />
acompañar un irmán meu, quen, por ser ministro de Mariña,<br />
saía á revista dos portos e dos matriculados. Chegado á vila e<br />
porto que chaman Caramiñal e tendo preguntado a orixe desta<br />
voz, dixéronme que se chamaba así pola abun<strong>da</strong>ncia que<br />
houbera alí do vexetal caramiña, e que se acabara pola larpeira<strong>da</strong><br />
dos rapaces, que limparan as súas gorentosas froitiñas<br />
e as plantas; pero que había ese vexetal moi preto e á beira<br />
do mar. Fixen que trouxesen un, vino e téñoo, e de feito é o<br />
mesmo de Amato e de Clusio.<br />
30. Con esta ocasión informeime que ese vexetal caramiña<br />
era moi común nas costas de Galicia, desde Baiona ata Fisterra,<br />
e en especial en Escarabote, Agoeiros, illas de Baiona,<br />
illas de Ons (que teño á vista), nas abas do monte Pindo, etc.,<br />
e que en Baiona chaman camariñas, non trastornando caramiñas,<br />
como din no dito porto Caramiñal. ¿Que diría a esto<br />
Amato Lusitano? Pasado o cabo de Fisterra cara ó norte está o<br />
lugar e porto de Camariñas, polo cal, e por chamarse en Baiona<br />
camariña o arbusto, estou en que ese é o ver<strong>da</strong>deiro<br />
nome galego. E sendo certo que se chama Aldea Gallega o<br />
sitio de Lisboa onde se acha, e que chaman tamén camariñeira<br />
o arbusto e camariña a froita, é conseguinte que ese nome<br />
llo deron alí os galegos e que, aín<strong>da</strong> que naceu alí o vexetal,<br />
non naceu alí o seu nome. Clusio xamais estivo en Galicia e<br />
estivo moito tempo herborizando en Portugal. Por iso cometeu<br />
o erro de engadir o adxectivo lusitano a moitas plantas,<br />
xulgando privativas de Portugal as que son comúns en Galicia,<br />
e se cadra noutras partes onde non estivo.<br />
23. Joseph Pitton Tournefort é un importante botanista francés, autor<br />
dunha obra de referencia, Institutiones Rei Herbariae, Lyon, 1719, que influíu<br />
moito nesa mesma faceta de Sarmiento. Esta e outras monografías de Tournefort<br />
figuraban na biblioteca do noso autor, quen xustamente titulou un dos<br />
seus escritos botánicos Onomástico latín-gallego de los vegetables que vió el<br />
Padre Sarmiento. Sistema de Monsieur Tournefort (c. 1755).<br />
147