Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

4. Carta sobre a orixe e formación da lingua galega
144
Martín Sarmiento
25. O glosario da voces latinas que se achan nos instrumentos
latinos de Galicia sería unha clave para entender por
comparanza o latín da Media Idade que se acha nos instrumentos
latinos de Castela. En Galicia consérvanse aínda moitos
instrumentos góticos latinos e como as súas voces por
máis antigas distan menos do orixinal e dista menos a súa
ortografía, é máis perceptible a significación das voces que
daqueles se orixinaron no adiante. Con este glosario avultaríase
o de Mr. Du Cange e entenderíanse mellor algunhas
das súas voces 17 . Polo mesmo se aumentou tanto o dito glosario
co de Mr. Spelman 18 , que recolleu as voces exóticas
que se achan nos instrumentos latinos de Inglaterra. Sei que
á volta das voces latino-bárbaras que se atopan nos instrumentos
latinos de Galicia se encontrarán moitas voces de
antiga e pura latinidade e aínda coa ortografía antiquísima.
26. O segundo glosario das voces vulgares galegas que
se achan nos intrumentos escritos en galego e anteriores ó ano
de 1500 poderá servir moito para entender instrumentos, e os
que en Castela se achan escritos en vulgar antes do mesmo
ano. A razón é clara, pois segundo o idioma castelán e o galego
son máis antigos, tanto menos son diferentes entre si. E teño
observado que o idioma francés antigo entra na mesma semellanza.
A Historia de Villehardouin é dun francés que se impri-
17. Charles du Fresne du Cange (1610-88), historiador, xeógrafo, numismático,
filólogo, paleólogo, epigrafista e arqueólogo, foi o maior erudito francés
do século XVII. A súa obra máis importante, precusora en varios sentidos
da filoloxía románica, é o monumental Glossarium Mediae et Infimae Latinitatis
(3 vols., 1678), referencia aínda hoxe para o léxico latino dos textos tardíos
e medievais, obra continuamente reimpresa con acrecentos doutros
estudiosos. Sarmiento posuía unha edición de 1733 e 1736, en seis volumes,
segundo o catálogo da súa biblioteca, onde rexistra: “Du Cange, Mr. Glossarium
Mediae et Infimae Latinitatis. (Acrecentado polos Benedictinos de
París.) 6 vols. Paris, 1733 e 1736. Tamén posuía o “Glossarium Mediae et Infimae
Graecitatis (con suplemento). León, 1688”.
18. “Spelman, Henrique. Glossarium arhailogicum, Edition III, Londres,
1687”.
Martín Sarmiento 4. Carta sobre a orixe e formación da lingua galega
miu con versión en francés de hoxe 19 , e o galego entenderá
mellor o orixinal cá versión. Isto explícase porque os que hoxe
falan idioma vulgar orixinado do latín son descendentes daquelas
nacións que asolagaron o imperio romano, as cales foron
alterando o latín insensiblemente. Polo cal os dialectos que
resultaron son máis semellantes entre si canto máis se achegan
ás primeiras alteracións. Desta verdade poderíanse alegar exemplos
palmares se iso fose o meu presente asunto.
27. O terceiro glosario ou, falando mellor, o vocabulario
das voces galegas que hoxe se usan, tería as utilidades que
teñen outros vocabularios de linguas vivas. Non sería a menor
conservar por escrito a lingua que só se fala e, polo mesmo,
que xa non se escribe. Se desde que hai monarquía
española se tivese feito semellante traballo respective e se
repetise de douscentos en douscentos anos, non viviriamos
hoxe en tantas tebras nin nos veriamos anegados dalgunhas
opinións fantásticas. Este vocabulario sería útil para os infindos
que sen seren galegos veñen a Galicia a administrar rendas
públicas, xustiza, sacramentos, etc. Algúns destes adoitan
afeccionarse á lingua, ou porque lles gusta ou porque a xulgan
necesaria para trataren cos rústicos do país sen precisar
de intérpretes. Sería útil para os mesmos galegos rústicos ou
non rústicos, pois sendo certo, como dixen, que moitas voces
e frases galegas que se usan, v. g., cara ó cabo de Ortegal
non se entenden cara ó cabo de Fisterra, nin ó contrario, só
por medio dese vocabulario poderán entenderse. O mesmo
respectivamente na terra da Limia, de Valdeorras, montañas
de Lugo, Tui, Ourense, Santiago, Betanzos, etc. Sería útil para
casteláns e galegos eruditos, que necesitan manexar instrumentos
galegos e casteláns manuscritos para a xenuína intelixencia
deles. Os casteláns, porque no vocabulario vulgar
atoparían moitas voces que xa se perderon no seu idioma, e
19. “Villehardouin, Godfredo de. Historia de Constantinopla, en francés
antigo e moderno, continuada ata 1240, e con notas de Du Cange. París,
Imprenta Real, ano 1657. É tomo moi raro”.
145