Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

4. Carta sobre a orixe e formación da lingua galega
142
Martín Sarmiento
pretexto de que son hebreas, caldeas, fenicias, etc. A lingua
arábiga concorda nas máis das súas raíces coas ditas linguas.
Logo, se dalgunhas das ditas voces non hai noticia en España
antes dos mouros, debe supoñerse que por eles se introduciron
no castelán.
20. O mesmo se debe entender das moitas voces gregas
que se atopan no castelán e no galego, as cales se introduciron
mediante o latín, que tanto abunda delas, e en especial
en materia de historia natural e da liturxia. En virtude do dito,
débese asentar por termo da curiosidade do galego que quixese
atopar a orixe das voces galegas, o que a unha voz, v.
g., se lle sinale orixe latina e a outra gótica nalgunha das linguas
do norte. Logrado isto débese dicir sufficit, e dar por
citados a Vossio, Martini, Thomasino, etc., para continuar a
xenealoxía da voz latina e os autores enriba citados para continuar
a da voz gótica. Sobre estes polos debe moverse a
curiosidade do galego que quixese formar un diccionario da
súa lingua e ostentar a súa antigüidade e nobreza sen paixón
nacional e sen imitar os escritores xenealoxistas, que todos o
queren levar á Arca de Noé.
21. Pero, ¿quen quererá dedicarse a ese traballo? Ningún
que non sexa galego xamais pensará en tal cousa, que xulgaría
inútil e esgrevia. Os galegos que saen fóra do Reino están
na posesión de facer especial estudio de esquecer a súa lingua,
e os que sempre viven e viviron nel xamais pensaron
niso. De aí vén o que ata agora non vin unha folla sequera
na que se trata do idioma galego, nin menos un pequeno diccionariño
das súas voces. A penas hai lingua viva no mundo
da cal non poida citar desde aquí algún diccionario grande
ou pequeno, aínda entrando nas linguas máis bárbaras; só a
lingua galega carece dese vocabulario. Non me opoño a que
quizais haxa algún manuscrito en poder dalgún curioso. Digo
que xamais o vin, nin manuscrito nin impreso.
22. Se eu tivese vinte anos menos e vivise en Galicia dez
ou doce anos, tomaría gustoso o traballo de ler algúns
manuscritos antigos e de recoller moitas voces e frases do
Martín Sarmiento 4. Carta sobre a orixe e formación da lingua galega
idioma de hoxe. Non digo con isto que eu sería quen de
facer o diccionario galego, mais que axudaría algo ós que
tomasen ese asunto ó seu cargo, para o cal xulgo indispensable
o concurso e traballo de moitos. Pero sendo a miña residencia
en Madrid e non tendo estado en Galicia senón de
paso tres veces soas, que xuntas non chegaron a dezaoito
meses, claro está que xa non podo concorrer senón cos bos
desexos. Estes miran a tres cousas: 1ª. Que se lean os instrumentos
latinos que hai en Galicia e que deles se tiren á parte
todas as voces latinas da Media Idade que nalgún modo son
singulares. 2ª. Que se lean todos ou moitos instrumentos
galegos que se achan nos arquivos e anteriores ó ano 1500 e
que deles se tiren as voces e frases galegas en cadernos á
parte, observando exactamente a ortografía. 3ª. Que unha
ducia de galegos curiosos e eruditos, espallados e de asento
en doce distintas e distantes partes de Galicia, recollesen
todas as voces galegas que hoxe se falan, en especial nas
aldeas. Falo dunha ducia e aínda me parece curto número,
pois como o galego vulgar non se escribe, cada xurisdicción
e bisbarra parece que fala idioma distinto. Son testemuña disto,
pois, aínda que de camiño, estiven en todos os bispados
de Galicia.
23. E reflexionei que diso procede o que o idioma galego
na súa amplitude abunde de moitísimas voces radicais e de
poucas forasteiras, porque como non se escribe, non teñen os
galegos idioma escrito ó cal afecten conformarse todos adoptando
voces estrañas. E así conserva cada país todas as radicais
que herdou dos seus maiores. Sempre exceptúo os
galegos que habitan lugares moi populosos ou de comercio.
Estes nin falan puro galego nin puro castelán, senón un terceiro
idioma chapurreado.
24. Dirá algún: ¿e de que servirán os tres diccionarios
que propoño? Algúns pregos puidera escribir en resposta a
esta pregunta. Abonde saber que son do dictame que máis
utilidade se podería tirar destes libros que doutros que cada
día saen nas gacetas.
143