Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

4. Carta sobre a orixe e formación da lingua galega
140
Martín Sarmiento
houbo nunca príncipe ou régulo ningún mahometano. Non
goza a lingua castelá deste privilexio, aínda que o castelán moi
antigo estaba tan limpo coma o idioma galego, pero despois das
conquistas se encheu de voces mouriscas ou arábigas.
15. Vexa Vosa Reverencia aquí os materiais que se me
ofrecen á pena para formar algunha idea do idioma galego,
tan descoñecido de todos e tan desprezado aínda dos mesmos
paisanos. Algúns paragrafiños máis puidera escribir se
tivese lecer e en especial se quixese entrar en materia, reflexionando
sobre a analoxía, frases, pronuncia e orixe inmediata
da súa matriz latina.
16. Por acá entretéñome en apañar voces galegas e en
especial as que significan obxectos da historia natural, sobre
todo as que significan vexetais. Son do sentir que antes de
inquirir a orixe dalgunha lingua viva, débese formar un catálogo
de todas as voces vulgares da historia natural en toda a
súa latitude. Estas polo común son as máis antigas e as que
duran máis, excepto as voces de xeografía; tamén destas
recollo algunhas, por se acaso da combinación dunhas coas
outras tiro algo.
17. Así, o meu dictame é: que o idioma galego é o latín
deturpado, aínda que con constante analoxía; que canto a xeografía
antiga ten ou terá algunhas voces gregas, célticas e primitivas,
pero que non saberei dexergar; que despois se lle
engadiron algunhas voces suevas e góticas no que toca á mariña
e a milicia; que en tempo da conquista de Portugal e do
goberno do conde don Raimundo se introduciron algunhas
voces francesas vulgares; e que, finalmente, se lle apegaron
tales cales voces modernas castelás, non no idioma dos aldeáns,
mais no dos cidadáns e en especial dos que habitan en portos
de mar. Finalmente, digo que de cinco partes de voces galegas,
catro son case voces latinas que significan o mesmo. Pero que
para descubrir a analoxía é preciso unha lectura grande de
todas as voces latinas puras e da Media Idade antiga.
18. Case todas as voces de agricultura se atopan en Catón,
Varrón, Columela, Plinio, Paladio, etc., aínda que para as
Martín Sarmiento 4. Carta sobre a orixe e formación da lingua galega
voces góticas serven de abondo os libros das linguas setentrionais.
Non porque haxa diccionario gótico nin tampouco
suevo das linguas que no século V falaron esas nacións. Non
hai máis texto gótico impreso que os Evanxeos do que chaman
Códice Argenteo; imprimiunos Junio coa versión anglosaxónica
coa que se atoparán 15 . Das súas voces formou o dito
Junio un glosario, pero lin que o idioma dos ditos Evanxeos
non é propiamente gótico. Así, a verdadeira lingua gótica é
hoxe das perdidas. Endebén, como moitas das linguas do
norte están acuguladas de voces góticas, serven os seus diccionarios
para dar moita luz. E se fose certo que a lingua
islandesa (non irlandesa) é case a gótica antiga, sería doado o
recurso a ela para indagar algunhas voces góticas xa galegas,
xa castelás. Eu non creo tanto.
19. O texto máis antigo da lingua antiga do norte, e que
se acha impreso, son os dous tomos de pezas eclesiásticas
en lingua teotisca ou teutónica do século IX, que imprimiu en
folio Schilter. Entre esas pezas está a Regra de san Bieito.
Destes dous tomos tirou o mesmo Schilter un glosario 16 . Estes
e outros materiais semellantes deben consultarse para discernir
con fundamento no noso asunto. E para non confundir a
antigüidade das voces cómpre ter presente que se poderá
achar algunha voz grega, céltica, gótica, etc. sen que por iso
sexa antiga na lingua galega. O idioma francés abunda en
voces célticas, gregas, góticas, etc. así, se algunhas desas, xa
á francesa, se comunicaron no século XII, non se deben ter
por antigas de non haber noticia delas en instrumentos anteriores.
Esta precaución crítica é moi necesaria tamén para
non engrandecer a antigüidade dalgunhas voces castelás co
15. “Junio, Francisco. Evangelios, gothico-anglosaxon, con caracteres propios.
É o famoso Códice Argenteo, que deu a lume F. Junio, cun tomo de
Glossario Gothico. Amsterdam, 1684”.
16. “Schiltero, Juan. Thesaurus antiguitatum Teutonicarum, con notas de
J. Scherzio e de J. Frickio. Son tres tomos. Os dous teñen latino-teutónicas as
antiquísimas obras teotiscas [...] e o tomo III é un Glossario do teotisco. Obra
selecta. Ulma, 1726 e 1728”.
141