Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

4. Carta sobre a orixe e formación da lingua galega
138
Martín Sarmiento
ron a estes mares, restan dúas famosas nacións que viñeron a
Galicia e aveciñaron nela. Falo dos gregos e dos celtas. Dos
gregos non quedaron monumentos inconcusos, excepto tal
ou cal voz e algún nome de monte, río ou lugar. Estrabón
fala da poboación Hellenes (isto é, populi graeci) e Plinio di
que os deste país marítimo eran orixinarios dos gregos. Así,
os xeógrafos modernos concordan en que é a vila de Pontevedra
o Hellenes de Estrabón. Dos celtas hai máis noticias.
Sabido é que os celtas entraron por Cataluña e Aragón, que
pasaron por Andalucía ata Portugal, e que desde alí, camiñando
sempre ó norte, entraron por Galicia e chegaron ata as
Mariñas de Betanzos, e que alí fixaron o seu asento e nas
vecindades de Fisterra. E como esta peregrinación se fixo por
terra e pola beiramar, é innegable que os celtas pasaron por
este país de Pontevedra, e como estaba moi poboado, xa de
naturais, xa de gregos, non atopando cabida, pasaron ó país
dito, que hoxe chaman Bergantiños, e alí como menos poboado
fixeron o seu asento. En tempo de Plinio aínda moraban
alí os celtas ou célticos e contradistintos dos naturais, pois
expresamente os contradistingue Plinio tratando dos pobos
daquel terreo, e aínda os contradistingue dos romanos, que
xa o habitaban tamén.
12. Disto quedou memoria nos nomes das poboacións
do dito país. Nel atópase o arciprestado de Céltegos e outros
nomes idénticos ós dos poboamentos dos antigos celtas en
Francia. Aínda o nome de Bergantiños está amosando os brigantinos
que o ocuparon. Do dito infírese que houbo tempo
en que habitaban simultaneamente en Galicia diferentes
nacións e por conseguinte que alí se falaban distintas linguas
e que se usaban de caracteres serían os antiquísimos gregos e
os célticos, estes cara ó norte e aqueles cara ó mediodía. Tal
vez sobre iso se fundaría en adiante a división de Galicia que
Ptolomeo pon en Bracarense e Lucense. Pero como os romanos
usufructuaron tanto o país de Galicia, e pacificamente
por tantos anos, sucedeu o que noutras partes: os romanos,
como dominantes e políticos, foron insensiblemente acaban-
Martín Sarmiento 4. Carta sobre a orixe e formación da lingua galega
do coas nacións que non eran romanas e desterrando as linguas
que non eran conforme a latina. Isto en proporción fixeron
os españois en México e en Perú, e co tempo non faltará
quen alí queira orixinar a lingua castelá dalgunha lingua americana
perdida porque dela se atoparán dúas ducias de voces
na castelá.
13. Pola contra, os suevos e godos que dominaron Galicia,
como eran bárbaros, non pensaron introducir a súa lingua
e suprimir a romana, antes ben, acomodáronse a falala e
a escribila. O mesmo sucedeu en Castela. E isto explica que
ata agora non se teña achado texto ningún en lingua sueva,
wandálica, alana, gótica, selinga, etc. Estas nacións contentáronse
con só alterar algo os caracteres latinos e estragar algo
a lingua romana, introducindo nela diferentes voces bárbaras
sen sistema ningún. A este principio débese atribuír o latín da
Media Idade en Galicia, Castela, etc., e os idiomas vulgares
que son dialectos da latina. A diferencia está en que uns
están máis inzados ca outros daqueles remendos e corrupcións.
E son de sentir que o idioma galego é dos menos cargados.
Isto fúndase en que os godos dividiron as terras en
tres partes, eles tomaron dúas, e de terra cha e boa, e a outra
déronllela ós romanos, os cales se fixaron en Galicia, onde
aínda no século IX vivían como contradistintos dos suevos
e godos, como consta de instrumento coetáneo que lin, vide
Arquivo de Samos 14 .
14. Outra singularidade ten a lingua galega, e é que non ten
voz ningunha mourisca, pois aínda que os mouros fixeron as
súas irrupcións en Galicia, xamais fixeron pé fixo nela, nin nela
14. Para entender o que se di no texto hai que ter en conta o que Sarmiento
anotara no seu escrito sobre a orixe do nome e a casa de San Xulián de
Samos: “Da escritura 127 que lin no Becerro de Samos, só apuntei o texto
seguinte: ‘Et faciant ibi [en Samos] servitium ingenite sicut et alii ceteri Populi
Romanorum, et non eligant alios dominos et Patronos super se’. Quixera ter
copia de toda a escritura para entender mellor a expresión populi romanorum.
A data é do ano 950, e será cousa singular que aínda nese ano houbese alí visible
sucesión dos romanos, a imitación da sucesión dos monxes suevos” (§170;
véxase A. López Peláez, El monasterio de Samos, Lugo, 1894, na p. 209).
139