Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

4. Carta sobre a orixe e formación da lingua galega
134
Martín Sarmiento
vulgar e a que consta dos manuscritos antigos, non é lingua
per se, pero unha varia inflexión das voces latinas, e que é
erro coidala dialecto da lingua castelá, nin antiga nin moderna.
Así, a galega, portuguesa, castelá, catalana, provenzal,
italiana, siciliana e francesa, non son linguas per se, mais dialectos
da lingua latina ou romana. Isto non quita que cada
unha das ditas teña os seus subdialectos por razón da pronuncia
e varias inflexións, e que ademais disto teñan mesturadas
diferentes voces estrañas de linguas coñecidas. Os corpulentos
vocabularios que andan das linguas francesa, italiana, castelá e
portuguesa son bos e útiles, pero máis para a extensión e erudición
do que para enxergar por eles as voces primitivas da
lingua e poder por eles rastrexar algo da primitiva orixe. Se ós
dez tomos do padre Bluteau se lle apartan as voces de xeografía,
as eclesiásticas, as de relacións das Indias Orientais e
Occidentais, as modernas de artes e ciencias, etc., e todas as
demais que nada teñen de portuguesas senón a última inflexión,
quedará ese gran vocabulario erudito espenuxado coma
unha choia. Neste caso comprenderá poucas máis voces ca o
vocabulario do padre Pereyra 11 .
6. Eu teño repasado algo do padre Bluteau e teño notado
que non trae máis número de palabras radicais portuguesas
que o que se poderá contar na lingua galega que se fala.
Así, con paciencia, papel, vagar e diñeiro, hoxe en día poderá
comezarse a formar un vocabulario galego que avulte dez
tomos en folio, vestíndoo de voces estrañas que só se achan
nos libros. Nin é resposta dicir que tal autor portugués usou
de tal ou tal voz, en canto non se probe que a multitude a
usa ó falar e que xeralmente é entendida de todos. Así teño
dito algunhas veces que eses doutos vocabularios o son da
lingua que se escribe, non da que se fala. E é evidente que
11. O padre Bento Pereyra é autor dun Vocabulario Latín-Portugués e
Portugués-Latín, con Adaxios, Lisboa, 1674. Tamén escribiu unha gramática
titulada Ars grammaticae pro lingua Lusitana, Lyon, 1672; obras moi apreciadas
e citadas reiteradamente por Sarmiento (damos as edicións referenciadas
no catálogo da biblioteca deste).
Martín Sarmiento 4. Carta sobre a orixe e formación da lingua galega
para pescudar a orixe dunha lingua debe tentarse nas voces
que se falaron e que se falan e non nas forasteiras que se
escriben. A isto se debe atribuír o que a multitude non
entenda a linguaxe douta dos libros, nin os doutos entendan
moitas veces diferentes voces cando escoitan falar a multitude.
Eu teño especial gusto cando sinto falar un iletrado castelán
e usa dalgunhas voces que non entendo, pois daquela
procuro informarme do significado e rara vez deixa de ofrecérseme
a súa verdadeira orixe, e polo común na lingua latina.
É verdade que como a lingua castelá está tan inzada de
voces forasteiras que xa usa o vulgo, e en especial o das partes
orientais e meridionais de España, cómpre precaución
para asentir á primeira orixe que se ofrece. Para evadirme
deste embarazo, reflexiono antes na antigüidade da voz e se
a teño lido antes en instrumentos antigos e non a entendín;
entón informado do propio significado, entendo o que fala e
fago conta do que lin. Podería poñer moitos exemplos ó
caso se tomase iso por asunto.
7. A lingua galega, xa a que hoxe se fala, xa a que antigamente
se escribía, está exenta daquelas pexas. Non sei de
certo cando se comezou a escribir; sei si que durou o escribila
ata os tempos de Carlos Quinto nos instrumentos públicos.
Poderán cargarse moitos carros dos instrumentos escritos en
galego, xa en papel, xa en pergameo. Daquela acá só se fala,
excepto tal cal carta ou tal cal copla. Eu lin algúns dos ditos
instrumentos e cotexado aquel idioma co que hoxe se fala,
notei que é insensible a diferencia. Isto non sucede na lingua
castelá, e é a razón porque se continúa en escribila e cada día
máis e máis vai inzando de voces estrañas e vanse arrombando
as antigas. Pola contra, como xa a lingua galega non
se escribe, e a que antes se escribía non tiña voces estrañas, é
continuación daquela a que hoxe se fala e por conseguinte se
conservará máis pura e máis conforme á súa nai a lingua latina.
Disto deduzo que as linguas que se falan e se escriben
non conservan tan ben as súas primitivas raíces coma as linguas
que só se falan, e sendo puras raíces latinas as primiti-
135