Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

3. Memorias para a historia da poesía e poetas españois
124
Martín Sarmiento
esté advertido que hasta los tiempos del Rey D. Enrique Tercero,
todas las coplas que se hacian comunmente, por la
mayor parte eran en aquella lengua”. Argote confunde aquí o
dialecto portugués co galego porque son moi semellantes.
Macías, como se verá no seu lugar, foi galego e compatriota
de Juan Rodriguez del Padron. Compuxo algunhas coplas en
castelán e as máis en linguaxe galega, que lle era nativa. Polo
cal o dialecto das coplas que del cita Argote non é portugués
senón galego (véxase número § 459).
609
E aplicando aquela observación de Argote, xa rectificada, ó
noso rei don Afonso o Sabio, verase confirmada co que Zúñiga,
xa citado, nos seus Anales de Sevilla di na páxina 36. Alí cita o
libro de cantares que compuxo don Afonso, “en la Poesía de
aquellos tiempos, y en dialecto mas conforme al de Galicia”. O
padre Papebroquio tivo presentes os ditos Anales de Zúñiga
para sacar a Vida de S. Fernando, e deles copiou varias coplas
do rei e poeta don Afonso, seu fillo, que conteñen varios milagres
da nosa Señora co seu pai: Descripta rhythmo, non Castellano,
sed Callaico, sive Gallaeco —di Papebroquio na páxina
309 (véxase número § 456).
610
Este tomo, pois, de cantares ou este cancioneiro do rei
don Afonso o Sabio, escrito en idioma galego e en metros
menores, apeciábao tanto o mesmo rei que dispuxo no seu
testamento que se depositase naquela igrexa en que fose
enterrado o seu corpo e que nas festas da nosa Señora se
fixesen cantar aquelas poesías. No capítulo 76 da súa Chrónica
está inserido o seu testamento, e na páxina 56 estas palabras:
“Mandamos que todos los libros de los Cantares de los
loores de Santa Maria sean todos en aquella Iglesia donde el
nuestro cuerpo fuere enterrado: y que los hagan cantar en las
fiestas de Santa Maria”.
Martín Sarmiento
611
3. Memorias para a historia da poesía e poetas españois
O rei don Afonso foi enterrado na igrexa catedral de
Sevilla, e así nesa igrexa se depositou o seu cancioneiro orixinal.
Zúñiga, na páxina 36 xa citada, refire que se dicía que o
rei don Filipe II pasara o orixinal dito de Sevilla a El Escorial,
pero que el tirara as moitas coplas que cita nos seus Anales
dunha copia que tiña don Juan Lucas Cortés. Segundo isto, o
códice que eu rexistrei é moi distinto do códice orixinal e
daquela copia. É un códice, como xa dixen, en folio e en
pergameo de bastante antigüidade, que xa hai moitísimo tempo
que se garda e se conserva entre os manuscritos da santa
igrexa de Toledo.
612
O que gustase ler pasadas de sesenta oitavas de oito sílabas
sacadas do devandito cancioneiro, rexistre os Anales de
Sevilla de Zúñiga, que é tomo ben trivial, e para mostra
poñerei aquí o principio de dous milagres. O primeiro é cando
a nosa Señora sandou a raíña dona Beatriz, muller de san
Fernando, a cal estaba moi enferma, e comeza así:
Refrán Quen na Virgen groriosa
Esperanza muy grand’ á
Macar seja muit’ enfermo,
Ella muy ben o guaria.
Dest’ un muy grand miragre
Vos quero decir, que oí,
E pero era minino,
Mémbrame que foi así.
Ca m’ estaba eu deante
E todo o ví e oí,
Que fezo Santa Maria,
Que muitos fez, e fará.
Refrán Que na Virgen groriosa, etc.
Esto foi en aquel ano,
125