Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

3. Memorias para a historia da poesía e poetas españois
122
Martín Sarmiento
vulgares do rei don Afonso, atopeina na carta do mesmo marqués.
Téñanse presentes aquí os números 369 e 562 por evitar
a prolixidade de repetir o seu contido. E sobre todo estas
palabras do marqués que xa quedan postas no número 368:
“No há mucho tiempo qualesquier Decidores ó Trobadores
de estas partes, agora fuesen Castellanos, Andaluces, ó de la
Estremadura, todas sus obras componian en lengua Gallega ó
Portuguesa”.
605
Vivía o marqués no século décimo quinto, así que quere
dicir que nos séculos antecedentes, décimo cuarto, décimo
terceiro, etc., as máis das coplas que se facían en León, Galicia,
Castela e Andalucía se compoñían en lingua galega, aínda
que os poetas non fosen naturais de Galicia. Esta práctica xa
non estaba en uso en tempo do marqués e polo mesmo os
poemas que estaban escritos naquel dialecto estarían arrombados
xa e pouco lidos por anticuados. E sendo constante,
como se verá despois, que as coplas do rei don Afonso o
Sabio estaban compostas en idioma galego, xa non hai tanto
que admirar que o marqués de Santillana tivese tan curta
noticia delas.
606
Chegamos a non poder menos de propoñer unha verdade
evidente, que a algúns parecerá paradoxo e a min noutro
tempo pareceu enigma ou labirinto. Aquela é que el Rei D.
Afonso o Sabio compuxo as máis das súas coplas en idioma
galego. Xa pasan de quince anos que por un raro accidente
caeu nas miñas mans un códice antigo en folio e en pergameo.
O contido de todo este códice redúcese a diferentes
versos de metros menores e case todos ó divino, pois conteñen
varios milagres e loanzas da nosa Señora e doutros santos.
E comeza así:
Martín Sarmiento
3. Memorias para a historia da poesía e poetas españois
Don Afonso de Castella,
De Toledo, de Leon
Rey; e ben de Compostella,
Com o Reyno de Aragon,
De Cordoba, de Jahen,
De Sevilla outro sí:
E de Murcia, un gran ben
Lle fez Deus, com’ aprehendí.
Do Algarve, que ganou
De Mouros; e nossa Fé
Meteu y; e ar poblou
Badajoz, que Reyno é
Muit’ antigu’e que tolleu
A Mouros Nevle, Xerez.
Meger, Medina prendeu,
E Alcalá doutra vez, etc.
607
Rexistrei este dito códice con algunha curiosidade e lin
abondas coplas del. Polos dictados do autor facía evidencia que
eran coplas do rei don Afonso, fillo de san Fernando. Por serme
natural o idioma galego convencíame de que era linguaxe galega
a que se usaba en todo o códice. Emporiso, aínda que destas
dúas evidentes premisas se infería ben que dito rei tiña versificado
en galego, non me podía reducir a asentir a conclusión; porque
coidaba que era un inaudito paradoxo. Así estiven perplexo
moitos anos, ata que lendo a carta do marqués de Santillana
saín totalmente da miña perplexidade, ratificándome máis nas
premisas e asentindo invenciblemente á conclusión.
608
O pensamento en xeral confírmase co que Argote de
Molina di desde o folio 272 do seu tomo da Nobleza de Andalucía
falando do famoso namorado Macías e das súas
coplas: “Y si á alguno le pareciere que Macías era Portugués,
123