Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

3. Memorias para a historia da poesía e poetas españois
106
Martín Sarmiento
deste na páxina 133 que foi “grande Trobador et quasi o primeiro
que na Lingoa Portuguesa sabemos screveu versos, o
que elle et os daquelle tempo começaraõ fazer aa imitaçaõn
dos Arvernos et Provençaes”. E remítese a dous cancioneiros,
un que está en Roma e outro en Lisboa, nos cales hai varios
versos do dito rei don Dionysio, e en especial en loor de nosa
Señora.
454
O mesmo Nunes no seu libro Origem da Lingoa Portuguesa,
capítulo 6, di estas outras palabras falando das linguas galega
e portuguesa: “As quaes ambas eraõ antigamente quasi h ~ ua
mesma, nas palavras et nos diphtongos et pronunciação, que as
outras partes de Hespanha naõ tem”. Despois, falando do rei
don Dionysio, repite: “Foi o primeiro que pôs as Leis en ordem,
et mandou fazer copilaçaon dellas, et compôs muitas cousas em
metro aa imitaçaõ dos Poetas Provenzaes”. E engade que nisto
imitou o seu avó o rei don Afonso o Sabio de Castela. Este
morreu o ano 1284 e o rei don Dionysio o ano de 1325.
455
Nada disto podía ignorar o marqués de Santillana, como
nin que o rei don Afonso e outros moito antes do rei Dionysio
compuxeran varias poesías. Logo parece verosímil que
cando fala da lingua galega, fala dela como distinta xa da
que se usaba en Portugal como en reino distinto. Logo aqueles
trobadores casteláns, andaluces e estremeños que compuñan
en lingua galega no antigo, deixaron algunhas obras que
existían en tempo do marqués e ó presente están extraviadas
ou xacen esquecidas nos currunchos dalgún arquivo, pois
a Origem da lingoa portuguesa, 1606, libros que constaban na biblioteca do
noso sabio e foron (sobre todo o segundo) consultados, citados e comentados
por el (véxase o que se di no noso estudio introductorio, § 7). Como historiógrafo,
son de destacar as Crónicas dos Reis de Portugal (1600), que
constitúen unha das primeiras tentativas de relato global da historia lusitana.
Martín Sarmiento
3. Memorias para a historia da poesía e poetas españois
non é crible que escribisen en lingua de reino estraño, tendo
dentro lingua semellante en que exercitaren a súa vea.
456
Comprobarei o asunto. O rei don Afonso o Sabio fixo moitas
coplas en gabanza de María Santísima, e referindo varios
milagres que pola súa intercesión se fixeron con san Fernando,
sendo neno, e con outros. Disto falarase máis adiante. Por agora
abonde saber que Argote de Molina3 , Diego Ortiz4 e Papebroquio5
na Vida de san Fernando poñen algunhas coplas. O estilo
delas non é castelán antigo, como debera, mais galego antigo, ó
cal se lle imita moito o portugués. Diego Ortiz de Zúñiga nos
Anales de Sevilla, páxina 36, di: “en la Poesía de aquellos tiempos,
y en dialecto mas conforme al de Galicia”. Papebroquio,
páxina 309, falando daqueles poemas di: “Descripta rhythmo
non Castellano, sed Callaico, sive Gallaeco” [“Rimados non en
castelán, senón en galaico, ou sexa, galego”] (véxase § 609).
457
Papebroquio sospeita que don Afonso se criaría, sendo
neno, en Galicia e que por iso escribiría moitas coplas en idioma
galego, e para que os curiosos fixesen idea daquel idioma
di que por iso imprimiu algunhas coplas. Esta conxectura
é boa, pois tamén san Fernando, seu pai, se criara en Galicia, e é
verosímil que gustase de que se criase alí tamén o seu fillo.
Pero á vista do que asenta o marqués de Santillana, non se
necesita aquela conxectura para non estrañar que o rei don
3. Gonzalo Argote de Molina (1549-1590), literato e bibliófilo andaluz,
primeiro editor de El conde Lucanor de don Juan Manuel, é autor de Nobleza
de Andalucía (1588, é a obra a que se refire Sarmiento no texto) e dun Discurso
de poesía castellana (1575) que contén interesantes investigacións
sobre textos medievais.
4. “Ortiz de Zúñiga (Diego). Anales de Sevilla. Madrid, 1677”.
5. “S. Fernando. Acta vitae, polo P. Daniel Papebrochio. Antuerpiae,
1684”.
107