Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

3. Memorias para a historia da poesía e poetas españois
355
Era tanta a sona da súa literatura e das súas poesías castelás
que aínda os estraños desexaban ter con el comunicación
literaria. Entre estes foi o condestable de Portugal don
Pedro, fillo do infante de Portugal don Pedro, duque de Coímbra
e á sazón rexente daquel reino na menoridade de don
Afonso V. Escribiu o citado condestable unha carta ó marqués
de Santillana por medio de Álvaro González de Alcántara, e
pedíalle e pregáballe que lle remitise unha copia dos seus
dicires e cancións.
356
Fíxoo así o marqués e a carta que escribiu ó condestable
en resposta e que acompañou o cancioneiro ou códice das
súas poesías é aquela que aquí preciso compendiar para
exornar estas memorias. Lina toda nun códice manuscrito e
ten de extensión dous pregos de imprenta. Non a vin impresa
ata agora, nin aínda teño noticia de que o estea. E así, por ser
curiosa para aqueles séculos e porque contén algunhas novas
singulares que non lin noutro autor, poreinas coas súas palabras
formais. Non trae data, pero sendo o ano 1441 cando o
pai do condestable estaba xa na rexencia e cumprindo este
ano de 1741 trescentos anos redondos de antigüidade a citada
carta, supoñámola con esta data1 .
357
O contido da carta redúcese ó seguinte. Primeiramente
supón que o condestable era excelente poeta e que lera poesías
súas. Gaba a poesía en xeral e chámaa Gaia por esta
palabras: “E qué cosa es la Poesía que en nuestro vulgar llamamos
Gaia sciencia, sino un fingimiento de cosas útiles è
1. A sonada “Carta-Proemio al Condestable de Portugal”, do marqués de Santillana,
probablemente redactada entre 1446 e 1449, foi obxecto, desde que Sarmiento
a exhumou, de numerosos estudios e edicións. Pode verse a de F. López
Estrada, Las poéticas castellanas de la Edad Media, Madrid, Taurus, 1984; 39-63.
102
Martín Sarmiento Martín Sarmiento
3. Memorias para a historia da poesía e poetas españois
veladas con muy fermosa cobertura, compuestas, distinguidas,
escondidas, por cierto cuento, peso, è medida?” A seu
tempo falarase desta Ciencia Gaia, pola que comunmente se
entendía poesía vulgar en Francia e en España.
[…]
359
Despois dunha curta noticia dos poetas gregos e latinos,
e falando dos elexíacos, di que Xeremías fixo este xénero de
versos tristes e que en castelán son chamados endechas. Pero
achegándose máis nos tempos, pon esta inxenua confesión:
“Cómo pues, ó por quál manera, Señor muy virtuoso, estas
sciencias hayan primeramente venido en mano de los Romancistas,
ó Vulgares, creo sería dificil inquisicion y una trabajosa
pesquisa”.
[…]
364
Pasando á nosa España di: “Los Catalanes, Valencianos y
aun algunos del Reyno de Aragon fueron y aun son grandes oficiales
de esta Arte. Escribieron primeramente en novas Rimas
que son pies ó bordones largos de sílabas. Algunos consonaban,
otros no. Despues de esto, usaron el Decir en coplas de diez
sílabas á la manera de los Limosís. Hubo entre ellos de señalados
hombres, ansí en las envenciones como en el metrificar”.
[…]
367
Tamén se debe de notar todo o que se segue, pois ben
causará moita novidade ós mesmos españois. Falando de nós, di
así da poesía castelá tal: “Entre nosotros usaron primeramente el
metro en diversas maneras, así como el Libro de Alexandre, los
Votos del Pabon, é aun el Libro del Arcipreste de Hita. Aun de
esta guisa escribió Pero Lopez de Ayala el viejo un Libro que
fizo de las Maneras del Palacio; llamáronlo Ritmos”.
103