Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

Limiar
están contestes en que Sarmiento é unha das ‘lumieiras do
século’ (F. Aguilar Piñal).
A obra do noso autor presenta unhas características moi
peculiares, que cómpre ter en conta á hora de achegármonos a
ela. En primeiro lugar, trátase dunha producción moi copiosa.
Por acaso, pode calcularse que a Colección Medina Sidonia,
que nos seus 18 volumes acolle a maior parte da producción
sarmentina, contén uns quince mil folios, cun total de vintecinco
a trinta mil páxinas. En segundo lugar, os escritos de Sarmiento
forman un conxunto moi heteroxéneo, tanto pola
variedade temática coma pola diversidade de formatos e tipos
de texto. Como trazos xerais, pode dicirse que, salvo contadas
excepcións, todo é prosa non ficcional. Outro risco común a
boa parte dos escritos é que non están acabados, mais en estado
de esbozo, e non foron pensados nin preparados para a
súa publicación. Os tipos de texto son moi variados: cartas,
informes técnicos, cadernos de viaxe, catálogos, apuntamentos
de distinto tipo e proxectos ou tenteos de tratados de variable
extensión. Os temas principais son: filoloxía, crítica e historia
literaria; diplomática, arquivística, biblioteconomía e historia coas
súas ciencias auxiliares (numismática, epigrafía e arqueoloxía);
pedagoxía e educación; historia natural en xeral, en particular
botánica, farmacopea, medicina, zooloxía, xeografía, xeoloxía
e mineraloxía; matemáticas e física; belas artes; obras públicas e
outros asuntos de interese público. A anterior lista dá unha
idea de vastidade dos seus intereses. Nalgúns casos é doado
tracexar a liña divisoria entre os escritos pola súa temática, en
moitos outros non é tan sinxelo. O mesmo se pode dicir con
respecto á distinción entre os escritos de tema galego e aqueloutros
de temática non especificamente tal.
En terceiro lugar, hai que ter en conta que a divulgación
da obra sarmentina non seguiu a canle usual na idade contemporánea,
é dicir, a imprensa, mais a copia manuscrita,
sendo que algúns escritos chegaron a gozar dunha considerable
difusión. A ferreña decisión de Sarmiento de refugar os
prelos implica, entre outras cousas, o seguinte:
10
Henrique Monteagudo
Henrique Monteagudo Limiar
a) Ó non seren concibidos para a súa publicación, unha
boa parte dos textos non responden a unha planificación
rigorosa canto a estructura, finalidade e contidos, non presentan
unha redacción e presentación coidadosas, nin foron
sometidos a revisión. Isto agrávase tanto polo peculiar método
de traballo de Sarmiento, que consistía en simultanear saltuariamente
a redacción de varios traballos de propósito
diverso, coma por un discurso caracterizado pola deriva cara
á digresión, que converte calquera dos seus escritos nunha
miscelánea heteróclita, cando sorprendente e divertida, cando
embarullada e desconcertante. Por parte, o autor prefería
comezar unha nova redacción antes de corrixir un texto que
xulgaba defectuoso ou retomar outro que deixara sen rematar;
noutros casos, simplemente aproveitaba anacos de escritos
anteriores na redacción dun novo, co resultado de que a
súa obra semella un enorme e labiríntico patchwork.
b) Determinar a tradición manuscrita dos escritos máis
espallados é unha tarefa abondo complexa, dada a dispersión
de fondos e as dificultades para localizar ou acceder a algúns
deles, ademais da falla dunha investigación básica que poña
a dispor do estudioso a totalidade das copias relevantes de
cada texto. As edicións existentes, que tiveron que enfrontarse
con esa situación, non sempre deron superado ou esquivado
os problemas derivados dela.
Está estendida a idea de que a clave do ineditismo do
noso autor radica no carácter deste. Coñécese que Sarmiento
se empeñou en labrar unha imaxe de si mesmo que lle servise
de escudo fronte ó medio que o arrodeaba, pois nos seus
escritos preséntasenos como un individuo xoto e apartadizo,
pouco amigo da publicidade e totalmente refractario ó trato
social. Ese retrato quedou fixado para a posteridade, e coidamos
que ten engadado algúns estudiosos, mesmo a expertos
tan avisados como José Luis Pensado (seguramente o sarmentista
máis importante ata a data), que pola súa vez contribuíron
a reforzala. Naturalmente, Sarmiento foi un sabio
insaciable, apaixonadamente entregado ós seus estudios, e
11