Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

Antigüidade e nobreza, pureza e harmonía da lingua galega
preocupacións de Sarmiento nos últimos anos da súa vida. A
súa orientación neste terreo engonza claramente coa corrente
de pedagoxía realista dun Commenius ou, máis especificamente,
co sensualismo dun Locke (Luzuriaga 1994, 140-9,
Allegue 1993 passim), de onde deriva a importancia que se
lle outorga á observación e o contacto directo cos elementos
do mundo natural e a aprendizaxe da historia natural, e indirectamente,
a súa reivindicación de que nas escolas de Galicia
se parta do coñecemento e uso do galego. Sen pór en
cuestión como obxectivo a aprendizaxe do latín, nin a conveniencia
de adquirir o castelán, Sarmiento rexeita enerxicamente
que se reprima o emprego do galego, e propón con
non menos forza que se acceda a aquelas linguas (e tamén ó
francés e o italiano, como linguas románicas) desde e a través
da lingua do país. Isto lévao a postular a traducción dun catecismo
ó galego para o seu uso nas escolas de primeiras letras,
a redacción dun manual de Historia Natural en galego (e en
castelán), a traducción da Arte de Nebrixa ó galego e/ou o
emprego de materiais pedagóxicos portugueses (ou adaptados
doutras linguas) no ensino secundario. Máis tarde, mesmo
chega a cuestionar o emprego exclusivo do latín como
lingua docente na Universidade.
4) Todo o anterior leva a Sarmiento a impugnar o sentimento
diglósico e o consecuente complexo de inferioridade
que estaba arraizando na poboación galega, denunciando o
odio ou desprezo non só dos alleos senón dos propios galegos
cara á súa lingua e reclamando orgullosamente a antigüidade
e dignidade desta.
Despois de deixar constancia que as actitudes e as
reflexións lingüísticas de Sarmiento no plano erudito encaixan
perfectamente no pensamento lingüístico ilustrado (cando
menos nunha das súas correntes: a empirista versus a
racionalista), non se pode rematar unha exposición sobre as
ideas do padre Sarmiento sobre o galego sen chamar a atención
sobre ata que punto van a contrafío da mentalidade e
do pensamento (socio-)lingüísticos dominantes na España do
74
Henrique Monteagudo Henrique Monteagudo Antigüidade e nobreza, pureza e harmonía da lingua galega
seu tempo, o cal axudará a comprender que deixase inédita
case toda a súa obra. No século en que a Real Academia
Española, recén fundada, se esforza por dar normas para a
lingua culta, alicerzadas no uso oral da Corte e no escrito
dos mellores autores, Sarmiento búrlase do ideal lingüístico
cortesán, reivindica a superior dignidade e maior interese
dos falares populares e distánciase de toda intención prescritiva.
Nos mesmos anos en que o Rei impón o uso do castelán
como lingua vehicular do ensino básico e o seu estudio,
o noso autor impugna a súa utilización como lingua escolar
en Galicia. Nun período, en fin, en que o desprestixio do
idioma galego estaba completamente estendido e arraizado,
frei Martín (non só el, pero el con máis constancia e contundencia
ca ninguén) reivindica con fachenda a nobreza do
seu idioma nativo e sinálalle uns roteiros de futuro que tardarían
moito tempo en ser tan sequera voltos a concibir.
75