Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

Antigüidade e nobreza, pureza e harmonía da lingua galega
Efectivamente, o coñecemento da literatura medieval nos
romances peninsulares era moi fragmentario e confuso, xacían
ignotos ou moi parcialmente coñecidos algúns dos autores
e textos máis importantes, que permanecían total ou case
totalmente inéditos. Por parte, contra o que se podería esperar,
Sarmiento non identifica a literatura española coa literatura
de expresión castelá, senón que considera que forman
parte dela os autores e textos de tódalas linguas da península,
mesmo as prelatinas.
Podemos considerar a obra dividida en catro partes: a
longa parte inicial, cos catro primeiros capítulos, trata de
cuestións preliminares; a segunda, co capítulo quinto, trata
máis ben de historia lingüística dos romances peninsulares; a
terceira, cos capítulos VI e VII, que contemplan a cuestión
desde o punto de vista da métrica; e a cuarta (capítulos VIII
ó XI), cunha ordenación cronolóxica dos autores por séculos
do XII ó XV. Case un tercio das Memorias (§ 14-225) está
reservado ó que podemos chamar cuestións previas: “Orixe
da poesía en xeral” (capítulo I, § 14-38), “Antigüidade da
poesía en España” (capítulo II, § 39-108), “Poesía latina en
España” (capítulo III, § 109-23), “Invención dos versos rimados”
(capítulo IV, § 124-225). É de salientar que os temas que
máis lle interesan, como se bota de ver polo número de
parágrafos que dedica a cada un, son os das linguas prelatinas
da península (capítulo II) e o das orixes históricas da
poesía (capítulo IV, o máis extenso de todos), coa consideración
das ‘Rimas orientais’ (particularmente, en hebreo e árabe),
das ‘Rimas septentrionais’ (xermánicas), e á súa posible
influencia na poesía peninsular.
A obra comeza con consideracións acerca da orixe da
poesía en xeral, e dando conta das noticias que os historiadores
greco-latinos ofrecen da cultura literaria dos pobos preromanos
peninsulares, con especial atención ós turdetanos
da Bética e ós gallaicos. Tamén trata das linguas primitivas da
humanidade e da Hispania, concedendo, con moita precaución,
que a lingua primixenia do xénero humano puido ser o
42
Henrique Monteagudo Henrique Monteagudo Antigüidade e nobreza, pureza e harmonía da lingua galega
hebreo, e desbotando por quiméricas as especulacións sobre
a ‘lingua primitiva de España’ (§ 90-107).
A segunda parte das Memorias consiste nun longo capítulo
enteiramente de historia lingüística, titulado “Caracteres,
escritura e lingua vulgar dos españois” (capítulo V, § 226-353),
onde rexeita rotundamente as teorías que facían do castelán
lingua primitiva e anterior ó latín, e deseña as liñas mestras da
evolución do latín falado e escrito cara ás linguas e as escritas
romances da península. Dedica un extenso apartado deste
capítulo (§ 294-352) a unha maxistral análise filolóxica das
versións romances do Forum Iudicum e á Biblia Ferrarense.
Válese para este estudio do seu minucioso coñecemento do
Arquivo da Catedral de Toledo (§ 300-303). A terceira parte
presenta, nun capítulo de importancia fundamental, a ‘Carta
do Marqués de Santillana sobre a poesía’ (capítulo VI, § 353-
80), e trata, nun longuísimo capítulo, sobre a ‘Orixe, antigüidade
e diferencia dos metros casteláns’ (capítulo VII, §
381-516), especie de historia da métrica en lingua vulgar, na
que diserta ‘Dos Redondillos’, (§ 398-430), ‘Dos versos alexandrinos’,
(§ 431-45), ‘Dos versos de arte maior’ (446-81), ‘Dos
versos hendecasílabos, ou de sonetos’ (486-516). Especial
importancia ten a sección penúltima, onde discute as relacións
entre o galego e o portugués; neste e no último apartado
tamén desenvolve unha crítica cautelosa pero demoledora
contra os falsos poemas portugueses anteriores ó seculo XII,
que facían circular como verídicos os eruditos do país veciño
como Bernardo Brito e Manuel Faria (“No figueiral figueiredo”,
“O Rouçom da cava”e o “Poema de Oureana”).
Finalmente, a cuarta parte da obra contén, en cadanseu
capítulo, sumarias consideracións dos ‘Poetas españois do
século XII’ (capítulo VIII, § 517-69), ‘Poetas españois do século
XIII’ (capítulo IX, § 570-668), ‘Poetas españois do século XIV’
(capítulo X, § 669-790) e finalmente, ‘Poetas españois do século
XV’ (capítulo XI, § 791-874). Do capítulo VIII, é de salientar
a noticia sobre o Poema de mio Cid (que estudiaría máis en
profundidade, como sabemos, uns anos máis tarde), e as con-
43