Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

Noticia bibliográfica
AS COPIAS DE CONXUNTO. A COLECCIÓN MEDINA SIDONIA
A fonte globalmente máis importante para o coñecemento
do legado de Sarmiento é a denominada Colección Medina
Sidonia, copia en dezasete volumes iniciada contra 1770 e rematada
en 1778 por encargo do Duque de Medina Sidonia,
Pedro Alcántara Alonso Pérez de Guzmán, persoeiro de relevo
na sociedade e na cultura españolas da época, e íntimo
amigo do noso frade. Pouco despois de 1778, finado xa o
Duque, a Colección foi acrecentada cun novo volume e outros
materiais, entre os cales, a correspondencia do frade co
duque. Na actualidade, o groso desta Colección (quince volumes)
custódiase no Arquivo da Casa Medina Sidona, en Sanlúcar
de Barrameda; tres volumes (o II, o XII e o XVII)
atópanse no Museo de Pontevedra. A Colección Medina Sidonia
é, á súa vez, a fonte de dúas copias máis do conxunto
dos escritos de Sarmiento: a denominada Colección Dávila
(disposta por Pedro Franco Dávila), actualmente na Biblioteca
Nacional de Madrid, copiada en 23 volumes entre 1784 e
1785, e a coñecida como Colección Los Heros (disposta por
Juan Francisco de los Heros), trasladada c. 1787, e na actualidade
na biblioteca da Real Academia de la Historia, tamén en
Madrid —desta consérvanse soamente doce dos dezaoito tomos
de que orixinalmente constaba—. Fóra destas coleccións,
restan algúns escritos soltos de Sarmiento, e, sobre todo,
unha parte substancial da súa correspondencia privada, que
sabemos que foi verdadeiramente avultada. As cartas que
chegaron a nós, que son relativamente numerosas (algo máis
de duascentas) testemuñan o extroardinario interese deste
epistolario.
Hai que subliñar que a Colección Medina Sidonia foi
trasladada con grande esmero por dous competentes escribáns
(o propio secretario do Duque, Santiago Sáez, e o que
despois sería sonado matemático e enxeñeiro, Pedro Alonso
de Salanova y Guilarte), mentres que as coleccións Los Heros,
e especialmente a Dávila, non poden gabarse do mesmo. En-
388
Henrique Monteagudo
Henrique Monteagudo Noticia bibliográfica
debén, a Colección Medina Sidonia, cuxa coidadosa descrición
publicou S. Sáez en 1782, atopouse inaccesible desde a
metade do século XIX, de maneira que a maioría das edicións
de textos de Sarmiento (que, como deixamos sinalado, son
case todas elas posteriores a esa data) non puideron beneficiarse
do seu manexo, e baseáronse ou ben na Colección Dávila
(a máis accesible), ou ben noutras pezas particulares da
tradición manuscrita.
En efecto, á parte desa rama principal da tradición manuscrita
da obra de Sarmiento existen outras ramas colaterais,
algunhas das cales parten de exemplares autógrafos. Dado
que aínda non dispoñemos dun catálogo exhaustivo e sistemático
dos fondos correspondentes, non podemos facernos
unha idea detallada do conxunto desa tradición. Si podemos
dicir que é considerablemente vizosa e sen dúbida moi complexa,
pois, como dixemos, a producción do sabio, malia as
protestas deste que temía pola fidelidade das copias, se espallou
con profusión mediante traslado manuscrito. En estudios
especializados sobre diferentes arquivos (en particular, nos
traballos recensionados na bibliografía que ofrecemos máis
abaixo) e nas edicións de diferentes escritos do noso autor,
podemos atopar abundante información sobre aspectos parciais
desa tradición manuscrita, e en concreto sobre os orixinais
autógrafos que se conservan.
OBRA IMPRESA. EDICIÓN DOS TEXTOS DE SARMIENTO
Sinalamos no limiar ó presente volume que os escritos
de Sarmiento foron máis coñecidos de oídas, ou en todo caso
a través de traslados manuais, do que a través de copias impresas.
En efecto, durante a súa vida, o noso frade practicamente
só publicou a Demonstracion critico apologetica del
Theatro Critico Universal, aparecida practicamente ós comezos
da súa carreira intelectual e que gozou dun considerable
suceso editorial, con cinco impresións durante o século dezaoito
(1ª 1732; 2ª 1749; 3ª 1751; 4ª 1757; 5ª 1779). Postuma-
389