Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

Noticia bibliográfica
386
Henrique Monteagudo
idea da evolución da bibliografía sarmentina e ofrecer algúns
puntos de referencia para orientarse nela.
DESTINO DA BIBLIOTECA PARTICULAR DE SARMIENTO.
A CORRESPONDENCIA
A cela do convento de San Martín de Madrid, en que Sarmiento
pasou a maior parte das horas da súa vida adulta, debía
ser moito máis ca un cuarto, e desde logo non era un
simple dormitorio. Nela tiña que haber lugar para acoller, entre
outras cousas, as tertulias que convocaba arredor do noso
autor o escol da sociedade culta madrileña, unha gran mesa
de traballo, instrumental científico de diverso tipo (telescopio,
microscopio, astrolabio), moitas plantas vivas e secas, infinidade
de obxectos variegados (cunchas, pedras, animais disecados),
o seu gato e... a súa venerada biblioteca, célebre non
tanto polo seu considerable tamaño (chegou ós sete mil cincocentos
volumes) como polo raro e selecto do seu contido,
que coñecemos gracias ó coidadoso catálogo elaborado polo
mesmo Sarmiento. Nesa biblioteca, como é natural, tamén figuraban
os escritos do autor. Hai que ter en conta que unha
parte importante destes responden a consultas ou encargos
que recibía, e loxicamente, despois de redactados remitía ó
comitente 1 . Sarmiento manifesta non ter un empeño particular
en coleccionar os seus traballos, pero temos indicios de que
cando enviaba a alguén un orixinal autógrafo, procuraba que
llo volvesen ou lle fixesen unha copia para uso particular: véxase,
por acaso, neste mesmo volume, a carta ó Padre Rávago
que serve de presentación ó Coloquio.
1. Habitualmente tratábase dun persoeiro público: o cardeal Valentí Gonzaga
para as Memorias para la historia de la poesía, o bibliotecario do Rei
Juan de Iriarte para as Reflexiones literarias para una biblioteca real, ministros
e altos cargos da administración como o marqués de Ensenada, Campomanes,
o conde de Maceda, o duque de Medina Sidonia, o confesor de
Fernando VI padre Rávago, etc. Véxase apéndice III.
Henrique Monteagudo Noticia bibliográfica
Infelizmente, a biblioteca de Sarmiento e os escritos de
seu que figuraban nela atópanse en boa parte extraviados
(seguramente, o groso está definitivamente perdido) e na outra
parte espallados por diversas bibliotecas e arquivos. Á súa
morte, algúns dos manuscritos e libros da súa biblioteca particular
repartíronse entre os monxes, pero a maioría pasarían á
biblioteca do convento onde residira durante case cincuenta
anos. Cinco anos despois do seu pasamento, en 1777, o frade
galego Juan Sobreira é trasladado ó dito convento, onde se
encarga de arrombar os papeis do noso autor. Segundo Sobreira
destes, “os máis eran cartas escritas ó Reverendísimo
Sarmiento, desbotadas por deleixo ou desprezo ó corruncho
menos limpo do convento”. Entre burlas dos frades do convento,
di, “un ano enteiro estiven lendo cartas, gardando unhas,
rachando outras nocivas e arredando outras inútiles.
Destas últimas axuntei dúas arrobas de papel vello. Das nocivas
rachei innumerables e das que eu chamo útiles axuntei
quince tomos” (véxase Apendice II). A nós soamente nos
chegaron dous deses quince tomos do epistolario sarmentino
escolmado e encadernado por Sobreira, doados en 1786 por
este á Real Academia de la Historia de Madrid ó ser admitido
como membro da mesma institución 2 . O mal fado da correspondencia
de Sarmiento é indicativa da do conxunto da súa
producción. Restan moi poucos escritos autógrafos, polo que
a maior parte dos seus textos só podemos coñecelos a través
de copias e recopias, algunhas realizadas en vida e a maior
parte despois do seu finamento. O arquivo do mosteiro de Silos
(casa matriz do convento de San Martín de Madrid) e a biblioteca
da Universidade de Oviedo serviron de praias onde
probablemente foron dar as crebas máis importantes do naufraxio
da colección particular de escritos do autor.
2. Sobreira intitulounos Cartas originales escritas al P. Sarmiento (1733-
1771) de personajes y literatos, e fíxoos preceder un proemio do que están
extraídas as citas que acabamos de reproducir.
387