Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

Antigüidade e nobreza, pureza e harmonía da lingua galega
Nas Memorias verte toda a erudición sobre historia lingüística
e literaria españolas, que cobre ata o período prerenacentista,
e que fora atesourando nos anos anteriores, e
ofrece a gran revelación da existencia dunha literatura medieval
en lingua galega —máis adiante volveremos sobre esto
último—. Despois de rematar esta obra, di el mesmo, “xa non
pensei máis en Poetas nin Poesías. E aquela interina afeizón a
aquel xénero de literatura para escribir apliqueina máis de
veras a observar os obxectos da Historia natural que Deus
creou nos países e mares de Galicia” (véxase APÉNDICE 3, no
ano 1745). A pesar do devandito, as preocupacións que encheron
a etapa que denominamos ‘filolóxica’, aínda que
ceden en importancia fronte a outras, non o abandonarán o
resto da súa vida. Mencionaremos, a título meramente ilustrativo,
tres exemplos.
Primeiro: en 1750 le, extracta e comenta o daquela descoñecido
Poema de Mio Cid 15 . Xa que logo, da literatura
medieval en castelán Sarmiento coñeceu nada menos que o
Poema do Cid, a obra de Berceo e o Libro de Buen Amor, e
da correspondente galega as Cantigas de Santa María. Ningún
coetáneo podería gabarse do mesmo. Segundo: os arquivos
e biblioteca do Escorial reciben continua atención nos
anos 1749 a 1751, como mostran os catro escritos que lles
dedica neses anos, e testemuña el mesmo (véxase APÉNDICE 3,
ano de 1755) 16 . Terceiro: en 1752 escribiu un longo traballo,
15. Como reiteraremos máis abaixo, cando redactou as Memorias, Sarmiento
tiña un coñecemento vago e indirecto do poema, que sería publicado
por primeira vez sete anos despois do falecemento do noso estudioso. Sobre
isto, véxase Chacón y Calvo 1934. Un dos mellores coñecedores contemporáneos
do Poema, Colin Smith, suxire que o interese por este que conduciu á
súa primeira edición, debida a Tomás Antonio Sánchez (Colección de poesías
anteriores al siglo XV, 1779), arrinca da difusión das notas de Sarmiento
sobre o texto. Véxase o estudio preliminar de C. Smith ó Poema de mio Cid,
Madrid, Cátedra, 1972, p. 98.
16. Sobre isto, véxase Rodríguez Montederramo 1997. Unha carta ó padre
Rávago sobre estes mesmos temas está inserida en M. Sarmiento, Epistolario,
Santiago, Consello da Cultura Galega, 1995; pp. 461-3.
40
Henrique Monteagudo Henrique Monteagudo Antigüidade e nobreza, pureza e harmonía da lingua galega
Sobre o arquivo de Samos e arquivos (65 pregos). Este traballo
debe pórse cabo doutros, en particular das Noticias de varios
códices manuscritos e impresos, e extractos que deles fixo o P.
Sarmiento en diferentes tempos, que enchen nada menos que
50 pregos. Logo teremos ocasión de referirnos máis en detalle
á atención que lle prestou a diferentes arquivos monásticos
galegos.
5. MEMORIAS PARA LA HISTORIA DE LA POESÍA. DESCUBERTA
DA LITERATURA GALEGA MEDIEVAL [TEXTO 3]
Despois da Demonstracion crítico-apoloxética (1732), en
que, como vimos, o galego aparece de xeito circunstancial,
Sarmiento, moi interesado na filoloxía e a lingüística castelás
(a etimoloxía era a súa paixón, igual cá doutros moitos eruditos
do dezaoito; véxase as noticias que el mesmo dá no APÉN-
DICE 3, ano de 1730), non tornou a ocuparse do seu idioma
materno ata que, por encargo, se puxo a preparar o único
outro libro (á parte da dita Demostracion) que deixou arranxado
para a publicación: Memorias para a historia da poesía e
poetas españois (editado postumamente en 1775). Esta obra foi
escrita a instancias do cardeal Valentí Gonzaga, comezada en
1741 e rematada en 1745. Trata desde as remotas orixes ata a
época dos Reis Católicos. A pesar do título, e malia que efectivamente
do que máis se fala é de poesía e poetas, ocúpase de
importantes aspectos de historia lingüística e literaria en xeral
da Península Ibérica. Sobre o estadio dos estudios de historia
literaria, o propio autor sinala:
En canto que nos libros impresos se atopa pouquísimo
que poida dar algunha novidade sobre o asunto, é moi certo
que nos arquivos e bibliotecas de España se achan moitos
cancioneiros e romanceiros manuscritos e moitos
poetas casteláns antigos e poemas españois que están
lidando coa couza e a pubela nos recunchos. Nin eu os
podo ver nin consultar; nin crer que quen non os vir, consultar
e ler de verbo ad verbum, poida tratar o asunto de
modo que satisfaga os eruditos (§ 13).
41