Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

Antigüidade e nobreza, pureza e harmonía da lingua galega
miolos, pois por volta de 1735, nunha carta enviada ó Xeneral
da Congregación de Valladolid “propuña o modo de facer un
Corpo Diplomático Benedictino” 13 .
O mosteiro de San Martín de Madrid, onde Sarmiento
paraba intermitentemente desde 1710 e onde residiu de forma
permanente desde 1728, tiña unha estreita relación co de Santo
Domingo de Silos, pois fora fundado como priorato dependente
deste. Isto sen dúbida facilitoulle o acceso ó riquísimo
arquivo do cenobio silense, onde se custodiaban entre outros
os códices que transmitiron a obra romance do clérigo Gonzalo
de Berceo, composta nos comezos do século XIII e totalmente
inédita nos tempos de Sarmiento. Nas Memorias para
a historia da poesía e poetas españois, dá razón do interese
que esta obra lle suscitou:
¡Oxalá houbese algún mecenas que se decidise a custear
a impresión de todas as poesías de Berceo! Con particular
gusto me dedicaría eu a corrixir os pregos da imprenta; e
tiraría ó último un Vocabulario das voces máis difíciles, das
frases e das cousas máis notables. Este volume sería como
clave do dialecto castelán antigo e da máis remota poesía
castelá. Por el coñeceríase o modo como se ían corrompendo
as voces latinas para arrequentar o noso vulgar idioma.
Observaríase a primitiva ortografía castelá; e do un e do
outro sería doado o tránsito a achar a verdadeira etimoloxía
dalgunhas voces que hoxe semella moi escura (Memorias, §
598).
De feito, Sarmiento foi o promotor da primeira edición da
Vida de Santo Domingo de Silos, primeira obra de Gonzalo de
Berceo que veu a lume modernamente, impresa en 1736 14 .
38
Henrique Monteagudo
13. Ibidem, p. 124. No contexto, por obra literaria e literatura debe entenderse,
tal como antes explicamos, ‘estudios de letras’, en concreto Sarmiento
pensaba nunha publicación periódica onde se editasen traballos de filoloxía,
historia, diplomática, etc., tal como daquela se entendían tales estudios.
14. Obra en 660 pregos, § 5.430: “De tantas coplas alexandrinas de Berceo,
só andan impresas as de Santo Domingo de Silos, e iso débese a min. O
ano de 1736 quixo o padre Sebastián de Vergara [...] dar a lume a vida do
Henrique Monteagudo
Antigüidade e nobreza, pureza e harmonía da lingua galega
A súa preocupación pola arquivística, a diplomática e a
filoloxía (relacionadas, como se ve na cita que acabamos de
aducir, coa historia da lingua e da literatura), non o abandona
neses anos, e volve manifestarse con forza en dous escritos
dos primeiros anos 40 que probablemente supoñan a culminación
de toda unha etapa da súa vida: as Reflexións literarias
para unha biblioteca real (1743), e as Memorias para a historia
da poesía e poetas españois (1741-45) —doravante, Memorias—.
Na primeira obra, que ten un horizonte moito máis
amplo do que suxire o título, esbózase todo un programa de
edición de textos que interesan á historia, e particularmente á
historia lingüística e literaria de España (véxase § 318-97, especialmente
§ 323). Das utilidades que tería a publicación de
todo xénero de documentos manuscritos salienta:
Primeiramente, o material, fórmulas, legalizacións e outras
circunstancias do instrumento. Segundo, o xénero de carácter
ou letra que se usaba no tempo da dita. Terceiro, o idioma, ou
latín ou castelán; a expresión, a ortografía, e a puntuación.
Cuarto, as voces da media latinidade e do castelán antigo que
non se atoparán nos glosarios nin nos diccionarios. Quinto, os
nomes antigos dos lugares, ríos, montes, fontes, etc. para a
xeografía da mediana idade, e para con ela, ligar a xeografía
antiga coa moderna de España (§ 336).
santo, co gallo da festa da traslación que se fixo daquela. Disuadino de que
formase un tomo dos sermóns que se pregaran, e persuadino de que fixese
vir do arquivo de Silos os orixinais que había da vida do santo. Asentiu a
isto, viñeron as Actas latinas de Grimaldo en letra gótica, as 777 cuartetas de
Berceo e mailos Milagres do Santo, que no século XIII escribira don Pedro
Marín. Vin estes tres preciosos monumentos e consentín gustoso en que,
pasando polos meus ollos e pola miña corrección de probas, se imprimisen
con exactitude, nun tomo en cuarto, o mesmo ano de 1736”. Nas Memorias
para a a historia da poesía, § 575, asegura “cotexeino co que se imprimía,
pois eu mesmo asistín á corrección dos pregos [...] vin, lin, rexistrei e cotexei”.
Nesta obra dá pistas sobre as súas investigacións: “solicitei que se rexistrase
o arquivo de San Millán con toda exactitude, e conseguín canto
desexaba. Desde o ano de 1737 ata 1741 era abade daquel mosteiro o padre
mestre Diego de Mecolaeta, [...] intelixentísimo en arquivos, e ten unha total
comprensión do de san Millán, casa da súa profesión”. Véxase sobre isto
Uría 1983.
39