Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

9.3. Carta a Campomanes
352
Martín Sarmiento
criban en castelán, vaia. Que escriban en latín, veña. Que traduzan
do latín, aínda que sexa algunha trapalladiña literaria,
pase; aínda que non pase senón por obra dun caleseiro que
estivo en Francia. Pero querer facer análise das voces galegas
e das cousas que significan, tendo a ousadía de citar os autores
máis clásicos do grego, latín e castelán; e cunha chea de
voces orientais; iso xa non é invención de frades, mais dun
frade de invencións. Daniel foi o vir desideriorum [o home do
desexos] e Cardano 4 chámase nos libros vir inventionum [o
home dos inventos]. Ben. Este escribiu 10 tomos en folio, e
aquel foi santo profeta; pero estoutro frailuco, que non ignora
que se dixo del que era un frade comprado a misas, e que botándolle
polo alto é un frade do cento dos correntiños, ¿a que
vén coa súa nai galega da súa lingua esfarrapada?
Amigo, seméllame estar oíndo a galegos e casteláns que
me din esas louvamiñas. Pero eu proseguirei coa miña teima
do Glosario e do Onomástico, ata que canse ou rumpantur
illa. Recoiro! Eu non escribo por interese, non por vangloria,
non por captar protectores para despois tirar tallada, non
para estafar diñeiro ó público vendéndolle gato por lebre.
Non para dar de comer a libreiros e impresores; non para
que os xuíces que entenden en caso se dean un baño de pedra
mármore e me bouren con negativas. Non para dar que
rir, burlar, satirizar, criticar nas bancadas de San Filipe ós literatos
de esquelas e papeis varios. Escribo porque non teño
outra cousa que facer, vivindo tan senlleiro e retirado no
meu corruncho. Escribo porque non teño con quen falar.
O mesmo fixo san Zacarías, que sendo mudo scripsit dicens. O
mesmo fixo a miña dona Philomela (o reiseñor) que por non
poder falar valeuse da acupictura. Escribo soamente por conversar
con alguén, e quero que me dean leria unha mal tallada
pena, un tinteiro que precisa de agulla de marear para
topar o punto onde está a súa tinta, e un papel cos Octaplos
4. “Cardano, Jerónimo. Opera omnia, Physica, Mathematica, Medica, etc.
10 vols. León, 1663”.
Martín Sarmiento 9.3. Carta a Campomanes
de Oríxenes. Velaquí por que as miñas cartas son prolixas:
para suplir as longas parrafadas que tería se non fose a alma
soa, con corpo sen potencia locomotiva, coma a ostra e o
olláparo.
Fólgome de que a obra da Vosa Señoría tivese a aceptación
de que xamais dubidei 5 . Seicasí, sexa embora, pois oín a
un carreteiro: Padre, xa sabe vostede que non é o mesmo ter
razón que ter xustiza. Deixoume apalermado, pois non o lera
en Séneca semellante camastrón. Pero desde aquela manexei e
manexarei sempre ben tal sentenza, aínda mellor cá gemursa
do meu pé 6 . Daquela decateime de que vivía nun país onde
non era o mesmo ter razón que ter xustiza. ¿Onde estamos? dixen
eu. Desde aquela, deime un baño de misantropismo con
reflexión. ¿E quere Vosa Señoría que eu me esforce a escribir
razóns e que agarde do público algunha xustiza? Que o público
coma as súas xustizas, que eu comerei as miñas razóns.
O señor Duque estivo na miña cela, pero esqueceulle a
obra de Súa Señoría. Tempo resta para lela. E Vosa Señoría
tome o tempo que gustar para ler os tomos de Bergier 7 , pois
coido que non me cómpren para o Glosario. Ó señor don Filipe
mil cousas, 999 a todos os que preguntaren polo frade
comprado a misas. Diga Vosa Señoría que estou bo e coma
na miña casa, apurando o que non sabía a miña nai aínda
que era galega, lidando con galegos badulaques e contra literatores
brucolacios.
Adeus amigo, que o meu insigne gato Mizaldino me miaña
que deron as doce, e que el non quere ser escritor, mais
bibliotecario, que venter non patitur dilationem [o bandullo
non atura demoras]. Adeus amigo, que arrefrían os garvanzos.
Os meus respectos, etc. Remítome ó estilo de cartas.
5. Pola data da carta, debe referirse á obra Itinerario de las carreras de
posta dentro y fuera del Reino (1761).
6. Refírese á doenza que lle impedía camiñar.
7. “Bergier, Nicolás. Historia dos grandes camiños e calzadas dos romanos
(todo en francés, e ó final tamén trae as famosas Táboas Peutingerianas).
Bruxelas, 1736”.
353