Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

9.2. Carta a Francisco Xabier
[9. 2]
[CARTA A FRANCISCO XABIER SOBRE A EDUCACIÓN DE ALONSIÑO]
Martín Sarmiento
Martín Sarmiento
9.2. Carta a Francisco Xabier
[Madrid, 1758, xuño, 28]
Irmán Xabier:
Recibín a túa carta, e coido que se remitise a ese país un
método e atallo para salvarse, desprezaríano por non desemporcarse
dos seus podres usos e costumes, pois estímanos
máis cá salvación. Estou abraiado de que ninguén pensase en
ter un torno de fiar, sendo tan doado imitar o que remitín.
Non señore, acá non fiamos así.
Fólgome de que o rícino prendese en Tomeza e no xardín
de Castro. O rícino que vin e remitín ten a folla non coma
silveira, mais coma unha man cos dedos estendidos e case
coma o castiñeiro de Indias. Ó principio non se distinguen
ben as follas. Se o que me diches ten as follas da gra, é mágoa
que se deixase perder.
Fólgome de que Alonsiño e Matildiña vaian saíndo espelidos
para maldita cousa. Cómpre non aterrar a Alonsiño con
castigos nin espiritalo coa Compaña e outros espantallos.
Agarimo, premio e emulación deben ser os seus atractivos e,
sobre todo, ciencia e claridade, e arte en ensinalo, pois teño
evidencia de que hai moita falta diso en España. Agora que
aínda é neno, fai que o paseen e que vexa obxectos novos e
observables.
E quero que se lle aprenda a lingua galega con especial
coidado, ademais do que deba garlar cos outros nenos. Non
penses en que castelanice ata que saiba ben e con extensión
o galego. Non lle ensines voz ningunha galega de significado
que non toque con algún sentido exterior, apalpándoo, véndoo,
remirándoo, gustándoo e cheirándoo. Tampou- co xulgo
que o debas encamiñar a nome de cousa intelectual e que
non se ve, pois se nós nin aínda hoxe podemos formar idea
desas cousas, ¿que será confundir os nenos con esas voces?
Esas ó seu tempo as formará el. O principal é que se lle im-
348
priman as voces das cousas sensibles e visibles, que esas non
lle poden ocasionar confusións. O fondo principal dunha lingua
é a colección das voces da Historia Natural ou de todas
as cousas que Deus creou visibles. Así, pídoche que procures
que lle inculquen os nomes de todo o comestible de froitas,
grans, etc.; de carnes, aves, peixes, dándolle a probar o gusto
de árbores, plantas, flores, etc.; ensinándolle algún enredo
que lle guste coma o sabugueiro, a hedra, o croque, o xasmín,
etc.
É unha desalmada parvada poñer os nenos galegos na
xerga da Gramática antes de saberen con moita extensión a
lingua galega e todas as voces da Historia Natural, cando menos
das visibles do seu país. Repara en que ó portugués se lle
ensina o latín en portugués; ó francés, en francés; ó italiano,
en italiano; ó inglés, en inglés; ó sueco, en sueco; ó castelán,
só en castelán. Daquela, ¿que tiranía é que ó galego non se
lle aprenda en galego o latín? ¿Que fatuidade é que ó neno
galego se lle ensine unha lingua ignota en lingua castelá que
non entende? Habería que queimar todo libro de Gramática
que pasase a Galicia e que non estivese explicado en lingua
galega. Teño unha Arte de Nebrixa que se estudiaba en Francia,
pero a explicación está só en francés.
Teño evidencia de que un neno galego se xa sabe ben a
súa lingua, entrará como pola súa casa a entender latín, e
despois a entender o castelán mellor ca os mesmos casteláns.
E isto sen estudiar nada de memoria, que é o cocón e o que
promove a ignorancia e a aversión ás letras en España. Lémbrate
de Pepiña, que nos referiu aí todos os obxectos da procesión
do Corpus sen estudiar de memoria nin unha palabra.
É dobre fatuidade dicir que explicada a Gramática en castelán
se aprende castelán no camiño. A maior parte dos galegos
que falan, e ben, o castelán de memoria, xamais viron a Arte,
nin estudiaron seis palabras de memoria. O castelán só se
aprende coas conversas, cos libros e cunha viaxiña, non con
marear de memoria a Arte de Nebrixa. E o caso é que despois
de todo hai infindos galegos con catro ou cinco anos de
349