Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

8. Discurso apoloxético
340
Martín Sarmiento
o Divertimento erudito en portugués do padre Pacheco, descubrirán
esas dúas persoas un largacío campo no cal conseguirán,
a pouco custo, tomar unha tintura de todas as ciencias
e artes cunha mediana explicación. Saíu xa hai tempo en París
unha obra co título Encyclopaedia que á letra significa in circulo
doutrina ou curso de artes e ciencias 12 . Non teño ese
numeroso xogo e xa a Inquisición tomou a man para atallar as
perniciosas resultas da lectura desa obra infame.
[…]
180
Non sei se o padre Pacheco ideou un índice universal
alfabético para toda a súa obra despois de que a remate. Ese
índice universal alfabético non ten os defectos dos outros
vocabularios, pois debe ser moi lixeiro e unicamente para reclamo
ó número onde se trata da voz e da cousa. Suposto o
reclamo, deben lerse todas as voces e cousas da clase citada.
Á vista do padre Pomey e do padre Pacheco, seranos doado
formar un completo onomástico da lingua galega por onde os
nenos galegos deben comezar todos os seus estudios despois
de saberen ler, escribir e contar e antes de soñaren tomar na
man libros de Gramática. [181] Cando o neno galego estivese
desocupado, debe ir repasando, para consigo e de memoria,
todas as clases de cousas e voces que xa soubese polo que
toca á Historia Natural, v. g., polas aves, peixes, cuadrúpedes,
metais e pedras, e pola agricultura e botánica ou vexetais. O
modo será dividir por capítulos as clases e por artigos as cousas,
e as voces por un pequeno alfabeto. [182] De todos estes
pequenos alfabetos particulares debe compoñerse ó último o
alfabeto universal de toda a obra, que sirva unicamente de
rexistro do que xa teña repasado e entendido. Non hai ciencia
especulativa, non hai arte liberal, non hai oficio mecánico
12. Refírese á célebre Encycplopédie, ou dictionnaire raisoné des sciences,
des arts e des métier, obra emblemática da Ilustración francesa, que
comezou a vir a lume en 1750, e completouse, ata 28 volumes, en 1772.
Martín Sarmiento 8. Discurso apoloxético
que non teña unidas as súas voces en portugués no Divertimento
erudito do padre Pacheco. Eu repasei eses tomos e
case son galegas todas as súas voces, fóra de tal cal pronuncia
portuguesa que o neno galego con facilidade poderá reducir
á súa lingua nativa.
183
No tomo segundo do Divertimento erudito do padre Pacheco,
desde a páxina 782, están os termos ou voces das matemáticas
e con bastante extensión para facerse cargo dos seus
significados. É moi certo que se un sabe todos os termos que
xogan nas matemáticas, saberá a pouco custo as mesmas
matemáticas que se ensinan nos Estudios e Universidades.
Creo firmemente que para estudiar con fundamento unha
facultade é preciso seguir o meu método ou sistema, e é o de
saber, ante todas as cousas, todos os termos ou voces que
xogan nesa facultade e con coñecemento dos seus propios
significados. [184] Pola contra, o que quixer estudiar unha
facultade segundo o vulgar método das escolas, consumirá
dous ou tres anos de tempo en escribir parágrafos e máis
parágrafos e acabará o curso sabendo ó final dúas ducias de
voces e a penas unha ducia de cousas, e aínda esas cousas
xamais as penetrará ben, non sendo na súa propia lingua nativa.
As cousas explicadas en lingua latina é o mesmo para un
neno galego que explicarllas en grego ou en moscovita.
[…]
M. Sarmiento, Discurso apologético por el arte de rastrear las
más oportunas etimologías de las voces vulgares. Madrid, 20 de outubro
de 1770.
341