Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

8. Discurso apoloxético
338
Martín Sarmiento
separarse para o arado e cultivo das terras e para oficios
mecánicos. E os que apuntasen o xorne inquieto, entreitizo e
liorteiro, separalos para o militar e a mariña, e os de xénero
devoto, rezador e pacífico, para que sigan o estado clerical ou
regular. [171] Non aprobo a multitude de discípulos cun só
mestre. Coa multitude de discípulos xamais se conseguirá
ensinamento sólido, senón unha confusión e ensinanza superficial.
Coñezo a moitos que estiveron catro anos na Gramática
e non saben cousa de miolo. Se eses son galegos esqueceron
a lingua que mamaron co leite, non terán aprendido a lingua
castelá nin a latina, nin entenderán a Gramática. ¿Non é mágoa
que se dilapidasen os catro anos da xuventude máis florida
dos nenos para que só estudien en ser fatos? ¿Cando
abrirán os ollos os pais dos nenos galegos e casteláns?
172
Os casteláns xa teñen libros abondos para o castelán e
latín, e con todo son raros os estudiantes que saiban medianamente
os dous idiomas, e estou firme en que se entre eles
se introduce o método de estudiar por onomastico castelán-
-latín, de contado saberán máis e mellor. Os galegos non
teñen libros para a súa lingua galega senón os escritos que
van citados nestes pregos, e de non terse introducido a tiranía
de outorgárense as escrituras en castelán e non en galego,
hoxe habería bastantes libros impresos en galego. [173] Non
hai cousa máis doada que traducir ó galego diferentes libros
casteláns. A un neno galego da Coruña e de trece anos mostreille
o Onomástico do padre Pomey en latín e castelán;
namorouse tanto del que non parou ata achar en librerías de
vello o mesmo Onomástico de Pomey en castelán e latín11 .
Tamén lle ensinei o Divertimento erudito do padre Pacheco
11. No catálogo da biblioteca do autor, atopamos referencia á obra de
Pomey, pero non castelán-latín, como se di no texto, mais italiano-latino:
“Pomey, P. Francisco. Pomarum latinitatis, pero con diccionario italiano.
Palermo, 1695. Do mesmo: Indice Universale (é un onomástico italiano-latino).
Bologna”.
Martín Sarmiento 8. Discurso apoloxético
en portugués e en catro tomos moi curiosos. É como un onomástico
portugués en que están as voces por clases.
174
O neno galego achou os tres tomos primeiros dese
Divertimento en folio e levounos a seu pai galego, que é
home de letras e está en Madrid a pretensións. Eu teño
catro tomos en folio, o rapaz só achou tres e o autor promete
cinco, seis, etc., pero eu non teño máis que catro. O
pai do neno gustou moitísimo desa obra en portugués. Os
tres tomos primeiros conteñen todas as voces das cousas da
Historia Natural e comezan desde a creación do mundo. O
primeiro tomo vai desde a vida de Adán ata que foi botado
do Paraíso. [175] Os tomos segundo, terceiro e cuarto conteñen
os obxectos artificiais que inventaron e fabricaron os
homes e todas as voces, nomes, verbos e cousas das artes
liberais e mecánicas. Os tomos quinto, sexto e sétimo, etc.,
se viñeron a lume, aínda non os vin nin sei de qué tratan;
supoño que tratarán continuando a materia do onomástico,
e sendo galegos o pai e o neno, con facilidade entenderán
o texto portugués da obra Divertimento a pouca inflexión
que o reduza ó galego.
176
Debo advertir que entre as voces artificiais e de oficios
hai verbos que non hai no onomástico das voces naturais das
cousas que Deus creou. Pero eses verbos son derivados do
nome da cousa mesma, como de prata, pratear e de lima,
limar, etc. Pacheco usa moitas voces exóticas de cousas do
Brasil, América, África, Asia, China, etc., que nunca foron portuguesas
puras, nin puras galegas. Esas deben poñerse tal
como soan e unicamente coa abreviatura exót. para significar
que son exóticas. [177] Estou firme en que se os dous galegos,
pai e fillo, que están en Madrid, se dedicasen a repasar algunhas
veces o Onomástico italiano-latino do padre Pomey e
339