Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

8. Discurso apoloxético
336
[8.10]
[MATERIAIS PARA O ENSINO EN GALEGO]
Martín Sarmiento
166
Se o Onomástico trilingüe de galego, latín e castelán se
forma como eu propoño, apalparase a abundancia de voces
galegas vulgares que se falan no Reino de Galicia. E se os rapaces
galegos penetran o dito Onomástico, saberán en breve
a Historia Natural e terán unha idea científica de todas as
cousas que Deus creou para Galicia de pedras, metais, minerais,
fósiles, vexetais, peixes, aves, cuadrúpedes, sabandixas
e insectos, etc., e apalparán que os estudiantes que gastaron
catro anos na Gramática de nada do dito terán idea ningunha.
[167] Pregunto: se os nenos galegos conseguen saber en
menos dun ano, sen estudiar nada de memoria e á letra e
sen pasar polos rigores do castigo cruento, conseguen saber,
digo, e tocar coas súas mans e sentidos exteriores, non só as
voces como as cousas mesmas da Historia Natural que Deus
creou en Galicia, ¿que estudiante de universidade, nin que
catedrático saberá, despois de tanto estudio, o que saberá un
neno galego? Será un prodixio que ese neno reconte de
socato todos os peixes, aves e animais, o que non fará ningún
barbado.
168
Non importa que Deus non creara en Galicia todas as
especies e diferencias dos mixtos da Historia Natural que
están espalladas polas catro partes do mundo. Non hai
nación, rexión ou provincia que teña todas as especies. Galicia
ten moitísimas, e as principais, e das que non ten poderá
saber o nome propio polos libros da Historia Natural en
común e facer algunha idea da cousa pola comparanza que
os autores fan dos descoñecidos mixtos cos mixtos coñecidos
ou que se crían en Galicia e nas súas veciñanzas. Nada se
coñece senón por comparanza. [169] Gesnero, Aldrovando,
Martín Sarmiento 8. Discurso apoloxético
Jonston, Dioscórides, Jorge Agricola 10 , etc., son os autores clásicos
da Historia Natural. A pouco que os nenos galegos rebeiren
neses libros, aínda que sexa enredando, farán idea das
cousas que non se crían en Galicia e se aproveitarán das láminas
e dos nomes e dos seus sinónimos. De camiño, tomarán
unha tintura das propiedades, virtudes medicinais e usos
das cousas naturais. E iso abondará para infundir nos nenos
unha afección ós libros, ás ciencias e ás artes.
170
Todo o que non for ir preparando os nenos co estudio
para que por si adianten algo nas artes e ciencias, é perder o
tempo no estudio. Non todos os nenos que se poñen ó estudio
sairán aptos e con xenio para as ciencias. Deberían examinarse
antes, e os que fosen totalmente prosmas, deberían
10. “Gesnero, Conrado, De Animalibus, polo alfabeto. Francfort, 1602.-
De Avibus, polo alfabeto. Francfort, 1604”.
“Aldrovando, Ulysses, Libri XII de Avibus, os seus tres tomo en un. Francfort,
1610.- De Quadripedibus Solipedibus, un libro e un tomo. Francfort,
1623.- De Piscibus libri V et de Cetis liber I. Francfort, 1634.- De Insectis libri
VII. Francfort, 1623.- Ornithologiae tomus tertius ou os libros 19 e 20 De Avibus
Aquaticis. Francfort, 1634.- Crustaceis, Testaceis e Zoophytis libri IV.
Francfort, 1623.- De Quadrupedibus Bisulcis, o libro 1 con 1.040 páxinas.
Bononiae, 1642.- De Digitatis Viviparis libri III e De digitatis oviparis libri II.
Bononiae, 1645.- Aínda hai que engadir a esta lista Montalban, Ovidio, Dendrologia
(de Aldrovando) liber I de Glandiferis e Libri II de Pomiferis (son só
dous tomos, pois non son máis; tratan a cousa con infinda extensión). Bolonia,
1668”.
“Jonston, Juan: o seu tomo II que ten seis libros De Avibus con 62 láminas;
II libri de Serpentibus et Draconibus, con 12 láminas. Amsterdam, 1657.-
Thaumatographia naturalis (10 clas.), Amsterdam, 1633.- De Piscibus; Naturae
Constantia, Amsterdam, 1634”.
“Dioscórides, Opera omnia Graeca-Latina libri V: 1 De venenis e 2 De
Medicamentis euporistis, seu facile parabilibus, con versión e notas de Juan
Antonio Saraceno. Francfurt, 1598.- Dioscorides, coas Enarrationes de Amato
Lusitano e con annotationes de Roberto Constantino, León, 1558, con figuras.-
En castelán, cos comentarios de Andrés Laguna e adicións de D. Francisco
Suárez de Ribera, Madrid, 1733”.
“Agricola, Jorge. De re metallica libri XII e De animalibus subterraneis,
Basilei, 1556”.
337