Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

8. Discurso apoloxético
334
Martín Sarmiento
en lingua moi culta. Non esaxero se digo que teño oído diferentes
veces a un erudito castelán que nunca estivo en
Galicia, sentíndome a min algunhas expresións puras galegas,
que as tales tiñan moito de gregas e áticas, enfáticas e
poéticas. Non o estraño, pois Silio Itálico xa supón que os
antigos galegos eran moi dados ó canto e á poesía, e é de
sentir común que os gregos que acompañaron a Teucro
(que Plinio chama en Galicia pobos helenios) saíron de Salamina,
illa da Ática. É famoso o texto de Plinio que di: Graecorum
sobolis omina [“Todo procede dos gregos”]. [145]
Sendo os galegos tan obstinados nos seus costumes, non
debe estrañar que aínda hoxe conserven no seu idioma reliquias
dos antiquísimos gregos.
[...]
[8.9]
[LITERATURA EN LINGUA GALEGA: O CURA DE FRUIME]
162
Téñase presente a demarcación que ó comezo fixen de
todo o Reino de Galicia en oito territorios ou semi-bispados.
Non se pode dubidar que sempre houbo en Galicia, e hai
hoxe, e haberá, homes para todo: santos, militares por mar e
por terra, literatos, eruditos e curiosos de antigüidades. Nos
arquivos de Galicia consérvanse os máis preciosos monumentos
da antigüidade, xa en prosa, xa en verso, xa latinos, xa
galegos, xa casteláns. Polos anos de 1640, un crego de Galicia,
en nome dun labrego, sacou as famosas coplas en galego que
comezan: Santo da barba dourada8 . O labrego apostrofa a
Santiago, que está no altar maior e a súa imaxe ten as barbas
douradas. [163] Esa expresión ex abrupto é singular da lingua
galega comezando por vocativo, coma a outra vulgar:
8. Refírese ás ‘Décimas ao apóstolo Santiago’, composición de Martín
Torrado, párroco de Urdilde, escrita c. 1617.
Martín Sarmiento 8. Discurso apoloxético
Santo san Justo da Fraga
Casamenteiro das vellas
¿Por que non casais as mozas,
Que mal vos fixeron elas?
A outra expresión a Santiago di “Raís e fillo do trebón,
etc.”, aludindo ó epíteto Boanerges con que Cristo aplaudiu ós
fillos do Zebedeo (Filii tonitrui), e a que cantaban as mulleres
a san Xoán de Poio cando volven do xubileo de Santiago:
Santo san Juan do Poio
Que estais na vosa capilla
Mándache muitos recados
Santiago de Galicia.
164
Estas e outras expresións son puramente galegas. E así as
celebran os casteláns e gustan moito de oílas. Un cabaleiro
moi erudito pediume as coplas “Santo da barba dourada” para
copialas, e a este teor outros copian outras e as estiman.
165
Ben coñecido é hoxe en España, e aplaudido, o abade
de Fruíme, xunto a Noia, polas súas poesías en galego, castelán
e latín; e a un castelán moi erudito, e que ten voto na
materia, sentín que lle chamaba o poeta galego9 . Tamén oín
que se pensa en imprimir todas as súas poesías. Se se imprimisen
esas obras, deben lelas con frecuencia os rapaces galegos,
e dese xeito se imporán mellor no proxectado
Onomástico trilingüe. Algúns curiosos de Galicia recolleron
diferentes coplas en galego e gárdanas moito. Sería bo que
esas se comunicasen para adornar o Onomástico.
9. Refírese a Diego Cernadas de Castro (1689-1777), prolífico poeta e
publicista, autor dunha obra que enche sete volumes, publicados postumamente
(1778-1781).
335