Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

8. Discurso apoloxético
326
Martín Sarmiento
non galegos e casteláns; meiriños, xuíces, escribáns, curas de
almas, etc., eran provisións de casteláns, e a penas se daba
algún emprego a galegos naturais.
119
Claro está que ningún deses empregos podería actuar no
idioma galego, nin entender tampouco o actuado. Irmáns,
sobriños, primos, parentes, paisanos e criados dos presenteiros
cargaban con todos os empregos e case ó mesmo tempo
se introduciu a Audiencia da Coruña e con iso aumentou o
número dos que en Galicia nin falaban nin entendían galego,
e así se introduciu o abuso de escribir e actuar en castelán. E
ese abuso no espiritual aínda hoxe é pernicioso para o sacramento
da penitencia, no cal un se confesa en polaco e outro
o amoesta en arábigo. [120] Está escrito que Temístocles non
quixo pasar por embaixador perante o rei de Persia se antes
non se tomaba o tempo preciso para entender ben a lingua
persa, falala e pronunciala. Son moitos os erros e gracias que
suceden no sacramento da penitencia por non entenderen os
confesores a lingua galega dos rústicos vulgares; o mesmo
a proporción sucedía cando un castelán ensinaba Gramática a
un neno galego, e sucederá se non se atalla ese abuso e será
maior se o catedrático non sabe a lingua galega, se non é de
por vida e se cada ano se mudan dous ou tres catedráticos
como camisas diferentes. Hoxe os cataláns escriben as súas
cousas na lingua vulgar catalana.
121
Suposto isto, tamén os cataláns formaron o seu diccionario
alfabético da lingua catalana. Non é moito, pois, que tamén os
galegos formen o seu diccionario alfabético da lingua galega e
das voces que se usaron e vulgarmente se usan en diferentes
partidos do Reino de Galicia. Así será fácil formar despois o
onomástico no cal se recollan por clases todas as cousas naturais
e artificiais, e ese onomástico será o principal para estudiar
Martín Sarmiento 8. Discurso apoloxético
a Gramática e caletrar mellor a lingua galega, latina e castelá,
que é o meu principal sistema, adornándoo todo de moitas etimoloxías
moi verosímiles.
[8.6]
[MÉTODO PARA COMPILAR O ONOMÁSTICO GALEGO]
122
O Reino de Galicia, segundo o último cálculo, ten o dobre
de almas de comuñón que todo o principado de Cataluña.
Este ten 413.000 almas e Galicia 848.000 mil. Ten Galicia un
arcebispado e catro bispados. E dividindo Santiago, Lugo e
Ourense en dous partidos, resultan oito partidos para toda
Galicia onde se fala a lingua galega con tal cal variedade.
123
O primeiro partido é todo o bispado de Tui; o segundo é
desde a ría de Vigo ata a ría de Padrón; o terceiro, o restante
de Santiago ata A Coruña; o cuarto, todo o bispado de Mondoñedo;
o quinto, desde Ribadeo ata O Cebreiro; o sexto, desde
O Cebreiro ata Valdeorras; Lugo, o sétimo, desde Valdeorras
ata A Limia; o oitavo, desde o río Limia ata acabar Galicia, bispado
de Ourense. Nestes oito partidos debe de haber polo
menos oito suxeitos espallados que saiban latín, castelán e que
sexan galegos nativos. Cada un destes terá un prego de papel
en limpo e dividido en oito columnas, como este prego en que
escribo, no cal se irán apuntando as voces vulgares galegas
que con singularidade se usan en tal partido e non noutro.
[124] Os que van entender e atender esa colección de voces
deben advertir que ata agora non hai vocabulario ningún completo
de lingua viva e vulgar das que se falan e escriben, nin é
posible achar home, por douto que sexa, que saiba unha lingua
vulgar en toda a súa extensión. Así, para un diccionario de
lingua vulgar deben concorrer moitos eruditos e non eruditos,
327