Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

8. Discurso apoloxético
318
Martín Sarmiento
cía Saavedra, [o de] De Nobilitate 3 , e don Antonio Mouriño de
Pazos, bispo de Ávila e de Córdoba, presidente de Castela e
gobernador de España.
90
A primeira condición que debe ter o futuro catedrático é
que sexa galego da cima ó cabo e que sexa preferido o que
fose nacido, criado e habitante algúns anos da vila onde vai
ser catedrático ou do seu xiro, sen saír da diócese. Ese
emprego debe ser de por vida, e en caso de morte ou de
vacante, debe abrirse oposición para outro novo, e elixirano
os maxistrados da vila. Poderá ser clérigo ou secular, sen
máis emprego que o de dicir unha misa. [91] Non será malo
que antes de elixir o que vai ser catedrático, se tome informe
de vita et moribus del e da súa conducta moral, pois á fin vai
educar nenos e debe darlles exemplo. Tamén se debe examinar
de Gramática e latinidade ó uso do país e ademais diso
debe saber xa unhas cen voces galegas puras cos seus latíns
correspondentes e casteláns vulgares.
92
Isto de pedir que saiba cen voces galegas puras o catedrático,
cando non hai moitos anos que era delicto que a un
discípulo se lle escapase algunha palabra galega, é moi do
caso para establecer o meu novo e doado sistema de ensinar
lingua latina sen saír da galega e desterrar de Galicia a cruel e
tiránica barbarie de estudiar unha lingua ignota por outra lingua
descoñecida. Así, se o catedrático pensase en opoñerse,
debe pensar en irse informando da lingua galega que mamou
e que nunca o fará ben o que non se criou en Galicia nin
mamou co leite esa lingua patria. [93] Por outra banda, o
3. Juan García Gallego naceu en Pontevedra en 1532. Foi maxistrado da
Audiencia de Galicia. Deixou inéditos dous tratados, De Hispaniorum nobilitate
et Exemptione e De Expensis et meliorationibus, que foron dados ó prelo
polo seu fillo Juan García Saavedra en Madrid, en 1622.
Martín Sarmiento 8. Discurso apoloxético
mesmo catedrático debe ir examinando os que van ser os
seus discípulos, v. g., de ler, escribir e contar, da doutrina
cristiá en castelán, e sería mellor que o Padre Astete ou outro
calquera catecismo semellante se traducise en galego puro, e
que por ese catecismo galego se examinasen os nenos,
mulleres, aldeáns, etc., e se lles oíse de penitencia. Non se
cometerían tantos erros en Galicia. En Cataluña suspenderon
un crego porque non sabía o catalán. Ós que en América van
ser misioneiros teñen que estudiar as linguas bárbaras dos
fregueses.
94
Nisto apálpase o absurdo e desatino de admitir en Galicia
por curas a uns lampantíns que non son galegos nin
saben unha palabra da súa lingua. En Santiago hai confesores
políglotas que saben linguas estranxeiras para confesar a
peregrinos. Este asunto é de moita substancia e pide pronto
remedio, ou en sínodo ou en concilio. Se os veciños dunha
localidade manifestasen que non admitirán por cura de almas
o aventureiro que nin é galego nin sabe esa lingua con perfección,
non habería tanto restroballo en Galicia de curas
aventureiros.
95
Hei introducir en Galicia un sistema para restaurar a antiga
e nobilísima lingua galega, na cal descubrirei os tesouros
de antigüidade, erudición e literatura que encerra, ata disputar
á lingua latina moitas das súas voces que pasan xa por
perdidas e se conservan no vulgar galego. Unha desas voces
é solitas, -litatis, e dese teor hai outras moitas, e ben sei que
o modo de entender mellor o latín é recorrendo á lingua
galega pura. [96] [En virtude do dito sistema], o catedrático,
que ha de ensinar os nenos galegos a lingua latina, ó mesmo
tempo debe ensinarlles a lingua galega, e isto sen estudiar os
nenos cousa ningunha de memoria e á letra, mais unicamente
319