Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

7. Elementos etimolóxicos
462
Non suei moito para lembrar os vinteoito derivados da
raíz latina ferrum que se conservan hoxe na lingua vulgar
galega e que son o dobre dos catorce derivados con que
Duarte Nunes nos quixo cegar porque se atopaban no subdialecto
portugués, estampando na páxina trinta e dúas mil fatuidades,
como que Galicia non tivo reis nin Corte, e que a
lingua portuguesa nada tomou da galega e pouco da castelá.
Así, a lingua portuguesa é divina, porque non ten principio nin
fin. Deixemos os portugueses coa súa teima desatinada e vou
á abundancia de voces que ten a lingua galega para todo.
463
Aínda que puxen cen voces para significar unha cousa, é
nada respecto das que se poderán engadir se concorren moitos
galegos, pois eu non poño senón as que oín. Outros catálogos
podería poñer das voces galegas que significan a un
neno enfermizo, feble, a un borrachón, a un ladrón, a un trapalleiro,
a un putañeiro, etc. E sei que avultaría moito papel
se puxese os nomes vulgares galegos que teño oído e sei de
todos os mixtos da Historia Natural. Mixtos hai dos que podo
poñer seis, oito, dez e aínda doce nomes galegos. [464] Digo
isto para animar os galegos deleixados a que miren pola súa
lingua nativa, pois se a saben e caletran ben, saberán máis
cousas eruditas e curiosas con ela que con ningunha outra
lingua, penetrarán mellor a castelá, terán máis gusto na latina
e faránselles máis doadas a francesa e a italina. E os que tiveren
o xenio de etimoloxistas, teñen bastante cos Elementos etimolóxicos
que quedan xa propostos, para descubrir novos
teoremas e novas etimoloxías de voces galegas e castelás,
reducíndoas ó latín puro, ó latín bárbaro e se cadra ó latín
que xa se perdeu e que se conserva no vulgar español.
M. Sarmiento, Elementos etimológicos según el método de Euclides.
Madrid, 1766.
312
Martín Sarmiento
[8]
DISCURSO APOLOXÉTICO POLA ARTE
DE RASTREXAR AS MÁIS OPORTUNAS ETIMOLOXÍAS
DAS VOCES VULGARES
[8.1]
[LINGUAXE INFANTIL]
73
Outro modo hai para que o neno recolla moitos nomes e
cousas e é facendo análise de todos os xogos e enredos puerís,
pois entre eles hai moitas voces antiquísimas castelás que
a penas se entenden e adoitan usar unhas coplas case inintelixibles.
Ás veces non usan os nenos coplas, mais un texto vulgar
e asoantado. E é de saber que todas esas voces que usan
os nenos son antiquísimas e moi puras. Poñerei un exemplo
no vulgar galego. [74] Sendo eu moi neno, había un xogo en
Pontevedra: poñíanse cinco ou sete nenos en círculo. Dicía o
man:
Manda o Rey
cuxueiren,
que peneiren,
que amasen,
que se casen.
E como sempre son impares, queda un sen abrazarse e
ese perde. Trinta e cinco anos estiven na relixión sen saber
qué significaba cuxueiren. Preguntei a meu irmán, que é do