Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

7. Elementos etimolóxicos
423
302
Martín Sarmiento
Aínda que Pedro saiba catro linguas, v. g., por estudio,
nunca saberá ben ningunha se non sabe ben a lingua que
mamou, e moito peor se a esqueceu de todo e se se empeña
en observala con horror por non enzoufar a súa labia e a súa
fata vaidade de que sabe linguas, non sabendo a súa. Desengánense
os homes, que ningún poderá explicar ben os seus
conceptos senón na súa lingua propia. Río dos que, sendo
casteláns, queren explicarse en latín ou en francés ou noutra
lingua estraña á súa. Eses usarán voces alleas, pero xamais
explicarán ben os seus conceptos, pois non será pequena
felicidade o que os explique ben na súa lingua propia.
[…]
427
O don de linguas é gracia especial que Deus dá a estes
ou ós outros homes. Pero o don da confusión adquíreno
algúns que queren ser políglotas sen saberen a súa lingua
nativa. Seméllame conforme a razón que cando se presenta
algún estranxeiro que non sabe máis que a súa lingua propia,
haxa algún español que entenda algo dela e que a fale, aínda
que trapalleiramente, pola necesidade do trato transitorio.
Pero non se pode aturar que un galego que xamais saíu de
Galicia, ou un castelán que xamais saíu de Castela, vaian falar
cos seus caseiros, colonos e rústicos, botándolles uns poucos
de lingua francesa, se son casteláns, ou uns poucos de lingua
castelá, se son galegos. [428] Todo iso vai do revés. Ó pobo
galego e ó pobo castelán debe falárselle na súa lingua nativa
vulgar respectiva.
[…]
Martín Sarmiento 7. Elementos etimolóxicos
[7.7]
[HISTORIA E VINDICACIÓN DA LINGUA GALEGA]
[GALEGUIZACIÓN DO CLERO]
431
En tempo do rei don Afonso o Sabio era moi vulgar falar e
escribir en lingua galega, ó menos dentro do Reino de Galicia,
non só en prosa, pero tamén en verso, e isto xa viña do máis
antigo, como consta dos poetas galegos que xa cita o conde
don Pedro no seu Nobiliario. Pero que un rei nacido en Castela
falase en galego e fixese coplas nese idioma no século XIII aínda
hoxe me causa moito abraio. E máis non tendo batido aínda
con instrumento auténtico do cal conste que ese rei se criou en
Galicia como o seu pai san Fernando, ou que ó menos residiu
en Galicia por algún tempo.
432
De seguro que os galegos daquel século gozaron a ventura
de que o seu rei oíse ou as súas representacións, ou as
súas queixas, ou os seus agradecementos na súa mesma lingua
galega e nativa sen o pegón de intérpretes, coma os soldados
de Mithridates. Paréceme imposible que daquela non
fosen comúns moitos libros en galego para todo, e sobre
todo para a Gramática, pois non é crible que reinase a tiránica
barbarie de que os nenos galegos aprendesen a lingua latina
por medio de dúas linguas estrañas, e con castigo se se a
lembraban da propia e nativa. [433] Dirá algún, ¿ulos, eses
manuscritos en lingua galega? Digo que estarán onde se atoparía
o Cancioneiro galego de don Afonso se non se gardase
con tanta custodia. Isto é, estaría totalmente perdido, e aínda
a lembranza de tal Cancioneiro. O mesmo debo dicir do
códice manuscrito en pergameo, e en folio, escrito todo en
prosa da lingua galega. Vin ese códice, que se conserva na
Real Biblioteca e que chaman a Chronica galega. É coetánea
da Chronica General de España e os seus autores non se
303