Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

7. Elementos etimolóxicos
413
300
Martín Sarmiento
Se iso parecese moito para un só, poderá distribuirse esa
inmensa liña curva entre moitos, segundo o número de rías, e
á fin unir todos eses anacos da liña curva, e que unha soa liña
curva continuada resulte de todos os anacos. Só en Galicia
poderá facerse isto con comodidade, porque todas as súas rías
e os seus ríos nacen e morren en Galicia, excepto o río Sil e a
ría de Ponte de Lima. Todo canto obxecto salientable se achase
á dereita e esquerda da dita liña curva debe describirse en
lingua galega, e así debe imprimirse. [414] En virtude deste
artificio, repartido o traballo entre doce curiosos, poderá rematarse
todo nun ano. Non quedará cidade, vila, aldea, lugar,
casarío, solar, pazo, convento, igrexa, ermida, fábrica, muíño,
pesqueira, edificio, ponte, barca, monte, lagoa e outro sitio
xeográfico que non saia nos mapas que deben construír os
intelixentes. Tomando a metade máis de tempo, poderá servir
a mesma liña curva para apuntar os mixtos da Historia Natural
que nela se atoparen ó paso, en especial, minas, canteiras,
terras, vexetais, aves e animais especiais.
415
Non se pode dubidar de que se co tempo viñese a lume
unha Descrición xeográfica e unha Historia Natural de todo
o Reino de Galicia, todo en lingua galega, daría un gran golpe
en toda Europa, xa pola novidade do idioma, xa polo
singular método xeográfico, xa pola riqueza e exactitude da
Historia Natural. É evidente que para esa magnífica obra en
lingua galega non cumpriría que os autores mendigasen
voces de lingua estraña, pois as máis as tiñan en casa e serían
puras galegas. E os etimoloxistas terían máis voces en
que exercitar as súas combinacións para ratificarse dos seus
teoremas etimolóxicos. [416] Tampouco debe dubidarse de
que con esa obra impresa en galego, tan útil para Galicia e
para toda España, se afeccionarían os galegos á súa lingua
nativa, e máis se a cada mixto da Historia Natural se lles
sinalase, ademais dos nomes, as medicinas caseiras e usos
Martín Sarmiento 7. Elementos etimolóxicos
domésticos experimentados que lles atribúen nas aldeas, non
as falsas e fantásticas que se len nos libros.
417
Acaso será atractivo para que os galegos depoñan o
odio que teñen contra a súa lingua o que, recollidas todas as
coplas galegas, se impriman nun Cancioneiro galego. Non
dubido de que nel habería coplas moi sinxelas e naturais e
outras moi lizgairas e expresivas, sen os defectos de equívocos,
falsos conceptos, retrancas e ponderacións hiperbólicas.
Debe supoñerse que case todas as coplas as inventan e cantan
as mulleres e así non teñen aqueles chafallos. Pero teñen
o primor de que nelas se acha o purísimo idioma galego,
dunha remota antigüidade, ademais da dozura da pronuncia
e do canto. [418] Xa teño visto e lido o rarísimo Cancionero
Geral portugués, de Resende, impreso en folio e en Lisboa o
ano de 1516. ¿E por que non haberá un cancioneiro galego?
Pois saiban os galegos que foxen da lingua galega que
mamaron, que hai máis de cincocentos anos que temos ese
cancioneiro en lingua galega. Non se chama cancioneiro,
senón Libro dos cantares. O poeta que os compuxo e cantou
foi nada menos que o rei de Castela, de León e de Galicia,
don Afonso X, que só el se ergueu co epíteto de don Afonso
o Sabio.
[...]
422
Matine nisto o lector que non for español e diga se é
paradoxo o que aquí propoño da lingua galega. Reflexione o
castelán en que non será moito que hoxe haxa escritos en
lingua galega existindo os que un rei castelán escribiu. E
avergóñense os galegos naturais de facer estudio de esquecer
a súa lingua nativa coma se fose incompatible o poder saber
dúas linguas a un mesmo tempo, entrando a lingua natural
como fundamento da outra ou outras linguas estrañas.
301