Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

7. Elementos etimolóxicos
385 BIS
296
Martín Sarmiento
Todo canto ata aquí levo escrito é da lingua latina como
matriz dos dous dialectos, castelán e galego. Non se forma un
dialecto con unha ou dúas ducias de persoas que o falen, ese
non será dialecto, mais unha xerga de familia ou dalgunha
compañía de mercadores. Cómpre que toda a multitude nacional
fale ese dialecto en país distinto e separado. Non é posible
que unha lingua transmigre dun país a outro se con ela non
transmigran as persoas que naturalmente a falarán e conservarán
de pais a fillos. Disto infírese que para falar dun dialecto é
forzoso saber a historia da lingua matriz e a época do cándo
se estableceu o dialecto. [386] Quero, para darme a entender
a todos, poñer un exemplo palmar. A lingua castelá que hoxe
é vulgar en México é como un dialecto da lingua castelá, a
súa matriz. Transmigraron os españois a América e con eles
a lingua castelá. A época daquel dialecto ultramarino debe
fixarse desde o ano de 1500 en diante. Non puido pasar a
América outra lingua castelá senón a que era vulgar e se falaba
polos anos de 1500 ou no século XV. Logo, as especiais
voces castelás do Fuero Juzgo, do poeta Berceo, da Biblia
Ferrariense, das Partidas, das antigas crónicas, de Juan de
Mena, etc., non puideron pasar a América porque xa estaban
anticuadas e en desuso e nin os conquistadores as entendían.
[387] Así, o etimoloxista castelán que vive en México (o mesmo
se entende Lima, Cartaxena, Quito, Bos Aires, Puebla de
los Ángeles, etc.), se quere falar do vulgar castelán que alí se
fala, debe estar advertido das voces castelás que non puideron
pasar a América e non contar con elas, mais coas do século
XVI coas especiais alteracións das letras no país e coas voces
bárbaras e exóticas que se pegaron ó castelán.
[...]
Martín Sarmiento 7. Elementos etimolóxicos
[7.6]
[PROGRAMA DE ESTUDIOS GALEGOS]
404
Repetidas veces lle teño oído dicir a un cabaleiro castelán,
douto, discreto, erudito e dunha vasta lectura e literatura,
entrando o latín, grego e algo de árabe, que daría a metade
do que sabía de linguas por saber a lingua galega. En Madrid
reside ese cabaleiro que o dixo e repite cada día. Non por
louvamiñeiro, nin por adulación á miña persoa, porque nin el
nin eu gastamos desas falsas formalidades, nin tampouco
sabe a lingua galega máis que polo pouco que dela me oíu.
[405] Pero ese pouco aguillooulle o apetito de saber a lingua
galega con extensión. Consistiu isto en que nas conversas
familiares lle fixen evidencia de que a lingua galega é como
escada para subir da lingua castelá á latina por medio das etimoloxías.
¿E que dirán a isto os galegos que estudian de todo
e só se aferran en querer ser esforzados ignorantes da súa
mesma lingua nativa que mamaron? Dirán que é lingua inútil
porque non hai libros escritos nela, nin hai vocabularios. Que
isto o diga un castelán, francés, inglés, etc., pase. Non obstante,
hai casteláns que vivindo de asento en Galicia, se namoran
da lingua e procuran imitala.
406
Os peruanos e mexicanos non tiñan libros nin vocabularios
escritos, e sería máis ca salvaxe quen dixese que por iso
deberían esquecer a súa lingua nativa e aínda aborrecela.
¿Para que precisaban de vocabularios se todos sabían os
nomes de todo canto se lles poñía diante? Son poucas as cousas
que Deus creou en Galicia ou que fabricaron os homes
que non teñan o seu nome e os verbos correspondentes.
Todos os aldeáns saben eses nomes. Pois velaí un vocabulario
vivo. ¿E quen poderá negar que ese dito vocabulario se poderá
imprimir? En cada lingua culta hai dúas clases de voces;
297