Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

7. Elementos etimolóxicos
369
290
Martín Sarmiento
Ben estou con que eses vivan contentos coa súa ignorancia,
pero ¿que razón alegarán para que eu sexa o albo das
súas censuras porque vivo teimudamente adicto ó estudio
das etimoloxías? Ese estudio nunca foi o meu principal asunto,
mais un asunto accesorio que non me estorbou dedicarme
a outros varios e diferentes estudios. Non pretendo que
os que teñen outros estudios útiles se dediquen enteiramente
ó das etimoloxías, que non os sacarán de pobres, pero ben
sei que a pouco que se dediquen os sacarán de ignorantes.
[370] Vendo a tenaz teimosía dos que murmuran dos etimoloxistas
e supoñendo que non o fan por malicia, senón por
ignorancia, estiven cismando na maneira de ceibalos dese
vergoñento erro. Para esa empresa ben coñezo que non
abondará que eu o diga, nin que o argumente o máis elocuente
retórico nin o máis sutil dialéctico, nin o exemplo dos
máis doutos homes que gastaron moito tempo e papel nese
estudio. Cómpre recorrer a probas matemáticas que os reduzan
ad incitas 10 e que os estreiten a conceder, velitis nolitis,
o meu asunto, tronzándolles todo recurso e terxiversación
con que ata aquí viñan escudados.
371
Arduo parecerá o asunto. Pero remito ás probas e á historieta
seguinte: polos anos de 1730 descubrín en min un
xenio dedicado a etimoloxías. E así fun axuntando máis de
trinta pregos con voces castelás distribuídas en pregos polo
ABC —pero todas as voces eran castelás—. Despois dei en
xuntar moitas voces galegas coas súas etimoloxías. Desde
aquela a hoxe teño escrito moitos e diferentes papeis a varios
asuntos, e fixen dúas xeiras por Galicia, onde recollín moitísimas
voces galegas puras, porque alí tomei por asunto facerme
cargo dos nomes galegos das cousas da Historia Natural e
10. ‘Que os acurralen, os apuxen ó último extremo’.
Martín Sarmiento 7. Elementos etimolóxicos
coa etimoloxía que se me ofrecía de pronto, reducíndoos á
lingua latina. [372] Para colocar todas esas voces e frases galegas
con algún método, maxinei compoñer un texto galego de
todas co fin de formar un Glosario ou comentario de cada
unha delas en particular 11 . Comecei ese Glosario e aínda que
xa levo escritos sesenta pregos, non pasou da vixésima parte
de todo o texto ou tecido de voces galegas. Nese Glosario
tomei a liberdade de amorear moitas etimoloxías galegas e
castelás para desentrañar mellor as cousas ou significados,
que decote é o meu fin principal, observando a analoxía das
letras como medio para ese fin. Nada proseguiría con máis
gusto que ese Glosario se me atopar con tempo sobexo; e se
Deus me der saúde agardo continualo.
373
Outra obra teño comezada co título Onomástico da lingua
galega, e aínda que xa levo escritos trinta pregos sobre
ela, véxoa só como un ensaio. Así nela coma no Glosario dito
sigo o método do citado Peroto na súa Cornucopia latina,
pois é o que máis se acomoda ó meu xenio; coa distinción de
que no Glosario vou atado á voz e frase galega que se segue
no texto galego xa citado e que ocupa oito pregos, mentres
que no Onomástico escollín algunhas voces ó meu arbitrio que
fosen moi vizosas de derivados. Alí adoito ocupar dous pregos
sobre unha voz, e aquí puxen unha análise da xeografía
de Galicia cos nomes de infindos lugares e coa etimoloxía de
cada un. [374] De maneira que, despois de que o ano de 1732
dei a lume os meus dous tomos da Demonstración críticoapoloxética,
levo escritos máis de mil cincocentos pregos
sobre diferentes e curiosos asuntos e todos están inzados de
varias etimoloxías, xa galegas, xa castelás, que xamais lin en
libro ningún. Fago a conta de que dirán que as máis das etimoloxías
van sobre a miña palabra e que non as demostro.
11. Obviamente, refírese ó Coloquio en mil duascentas coplas galegas e o
correspondente Comento ou Glosario.
291