Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

7. Elementos etimolóxicos
288
Martín Sarmiento
migos do estudio das etimoloxías que nin coñezo nin xamais
me metín con eles. Pero eles quererían que eu me metese.
[364] O ano de 1745 estiven hospedado en Pontevedra en cas
meu irmán Francisco Xabier. Tiña dúas fillas, unha chamada
Francisca, de dez anos, e outra Escolástica, de só sete. Esta
nena era a suma viveza e a outra a suma quietude e inimiga
de enredar, e así refugaba á irmaciña cando quería brincar e
xogar inocentemente. Queixouse a nena de que a súa irmá
Farruquiña non quería reinar con ela e dixo a seu pai: Mi
padre, Farruquiña non se quere meter conmigo. Dígalle vostede
que se meta conmigo. Desta graciosísima, formal e orixinal,
e aínda inaudita queixa fun eu testemuña.
365
O chiste daquelas lizgairas queixas consistiu en que sendo
tan común que os nenos e irmáns se queixen a seus pais
de que tal ou tal se mete con eles, se queixase a dita nena de
que a súa irmá Farruquiña non se quería meter con ela. Á fin,
a inocencia non se goberna por leis, pero que tamén haxa
barbados que queiran gozar dos privilexios daquela inocencia
é risible. Eu nacín só e sempre vivín só e vivirei o tempo que
Deus gustar sen agregarme a confraría ningunha co falso pretexto
de querer ser máis racional. Xamais me metín con ninguén,
aínda cando moitos porfiaron que eu me metese con
eles, que non querían peitearse para min e coa equidade de
que eu tampouco debía querer peitearme para eles. [366]
Como católico que son, cativei sempre e cativarei o meu
entendemento in obsequium fidei8 ; como relixioso libremente
suxeitei desde a miña nenez a miña vontade e conducta ós
meus lexítimos superiores. E como monxe custoume pouco
vivir só, retirado e abstraído de todo humano comercio, civil,
político e literario. Por vestir a cugula e profesar neste mosteiro
de San Martín de Madrid teño que residir aquí. E aquí procurei
formar un deserto para vivir retirado e tan gustoso coma
8. ‘En beneficio da fe’.
Martín Sarmiento 7. Elementos etimolóxicos
se vivise nunhas brañas. A tanto retiro foi conseguinte que eu
non puidese meterme con ninguén.
367
Son coma o máis rústico aldeán que non ve xente nin
fala con ela senón os días de festa cando vén oír misa. Nisto
xustifico que a compaña non debe baixar de tres, coma as
Gracias, nin subir de nove, coma as Musas. Non preciso de
máis numerosa confraría para vivir racionalmente. E isto non
é compatible con que a miña intelixencia faga número cos
entendementos de reata ou cos monipodios literarios9 . Cada
un estudie o que máis for do seu xorne e capacidade, que eu
tamén fago o mesmo. Para isto nin eu preciso meterme con
moitos nin que moitos se metan comigo. Eses moitos poden
vivir e estudiar sen min. ¿E por que eu non poderei vivir e
estudiar sen eles?
368
Eu vexo o estudio das etimoloxías como a raíz e base fundamental
para entender, caletrar e comprender a orixe das
mesmas voces que falo e que antes só falaba coma un papagaio.
Os homes non se comunican por conceptos mais por
palabras, e os papagaios nin aínda por palabras poden comunicarse
porque xamais entenderán o mesmo que papagaian. A
penetrar ben a orixe e etimoloxía das voces, experimentei, non
sen especial gozo, que se me abría unha porta ancha para
entrar ó maior coñecemento das cousas significadas por elas.
En virtude de tanta utilidade, dediqueime ó gustoso estudio
das etimoloxías sen meterme nin lembrarme dos que anoxan
ese estudio porque nunca o probaron nin gustaron.
9. O autor quere dicir que a súa intelixencia repugna o gregarismo, tanto
dos que se limitan a ir tras doutros (a ‘reata’ era a corda que suxeitaba a dúas
ou máis cabalerías para que marchasen en ringleira) nin os que forman as
capelas ou mafias literarias. En definitiva, defende a súa liberdade de criterio
persoal e o seu inconformismo individualista.
289