Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

7. Elementos etimolóxicos
286
Martín Sarmiento
cento dezaseis teoremas destes Elementos etimolóxicos. Facendo,
pois, un vocabulario das voces da cuarta clase e outro das
da terceira, compoñerase un só que conteña por orde alfabética
todas as voces latinas co vulgar significado nos dialectos. E
iso é o primeiro que se debe poñer nas mans dos nenos galegos
ou casteláns antes de Nebrixa nin doutro libro de Gramática.
De maneira que se debe evidenciar a un neno galego
que, sen saír da súa lingua nativa, xa sabe unha manchea de
voces latinas que se conservan no seu idioma materno.
359
Non podo conter a carraxe cando oio dicir a un que tal
rapaz, ou castelán ou galego, é un excelente gramático, e
pescudada esa excelencia redúcese a que sabe unhas regras
que podería saber en menos dun mes, e se se lle pregunta
cómo se chama en latín a verza ou cómo se chama en vulgar
o latín brassica, queda estonteado. O mesmo digo doutra infinidade
de voces latinas e voces vulgares, ou galegas ou castelás.
Dirá o preceptor que ó rapaz non lle toca saber latín,
mais as regras da Gramática. Defensa desatinada. Ó rapaz
tócalle pasar da súa lingua vulgar á lingua latina e xamais
pasou das regras do vulgar ás regras do latín. [360] A ensinanza
dunha lingua non debe comezar por regras, pero por unha
abundante copia de voces, así de verbos como de nomes. As
regras gramaticais estudiaranse despois. O principal debe ser
ler e repasar o proxectado vocabulario das voces latinas tiradas
de Facciolati cos significados en galego e en castelán.
Esas serán as primeiras regras e o atender ás constantes alteracións
etimolóxicas sen estudiar nada de memoria ad
literam, que é o espantallo dos nenos cando os arrincan dos
garabatos a estudiar regras.
Martín Sarmiento 7. Elementos etimolóxicos
[7.5]
[SENTIDO E RESUMO DOS SEUS ESTUDIOS ETIMOLÓXICOS]
361
Nin será cousa inaudita nin difícil formar o devandito
vocabulario. Aínda non tiña eu barbas cando tentei facer
cousa semellante. O ano de 1714 merquei a Universa Grammatica
Graeca de Clenardo, con Antesignano, Alexandro
Scoto, etc., impresa en León en 1593, que, a verdade, é un
tesouro. Xa posuía o Calepino de Passeratio. Pero botaba en
falta un diccionariño grego. ¿Pois que fixen? Dividín en diferentes
clases as diferentes terminacións dos verbos gregos. Ía
colocándoos en papeis á parte segundo cadansúa clase,
comezando polos verbos gregos co seu latín. Sei que eses
papeis non os botei ó lixo, pero non sei ónde están. [362]
Para aquel pueril labor nin tiven quen o suxerise nin quen o
mandase. E agora reflexiono no que daquela executaría gustoso
se houbese director competente que aguilloase a miña
curiosidade. O traballo de entresacar as voces latinas do Diccionario
de Facciolati para formar un vocabulario de voces
que vaian xogar nun Onomástico latino, galego e castelán
etimolóxico aínda hoxe non me espaventa. Pero ese labor
poderá tomalo calquera erudito ó seu cargo. O caso deplorable
é que aínda os eruditos se burlan do estudio das etimoloxías
e dos que se dedican a elas, como que o seu elevado
entendemento e exorbitante literatura afeitada non se peitea
para ese estudio pueril e caprichoso.
363
Á lambida dama que para desprezar a todo mozo fixou
na súa ventá este letreiro: Non me peiteo para ti, escalazoulle
a transitoria vaidade un mozo de bo humor. Arrincou o dito
letreiro con noxo e desprezo e puxo estoutro en desquite:
¿Non te peiteas para min? Nin eu para ti tampouco. Así quedaron
pagados o galán resolto e a dama lambisqueira. É
notorio que eu son o albo das visibles censuras daqueles ini-
287